جنگ پنهان در جاده‌ها

بریجیت درسکول ۴۴ساله، نخستین قربانی سانحه رانندگی در دنیاست. او روز هفدهم آگوست ۱۸۹۶ در میدان کریستال پالاس لندن بر اثر تصادف فوت کرد. نخستین تصادف رانندگی در ایران نیز به پاییز سال ۱۳۰۵ هجری شمسی حدود ۸۴ سال پیش برمی‌گردد.

در آن زمان درشکه درویش‌خان، نوازنده سرشناس، با اتومبیل مرسدس مظفرالدین‌شاه برخورد کرد و با مرگ درویش‌خان، نخستین تصادف مرگبار تاریخ ایران رقم خورد. از آن روز تا به‌حال شاهد تصادف‌های بسیاری بوده‌ایم.

اکنون در ایران هر ۲۵دقیقه یك نفر بر اثر تصادفات جاده‌ای كشته می‌شود و هر ساله نیز تعداد كشته‌شدگان این گونه حوادث روبه فزونی است. آنگونه که گفته‌شده مسوولان تلاش‌ دارند تا راه‌حل‌هایی برای کاهش تلفات پیداکنند. از جمله قرار است ۲۰ و۲۱ اردیبهشت سال آینده چهارمین همایش منطقه‌ای مدیریت ترافیك در تهران با ۲ هدف بررسی راهكارهای علمی و كاربردی برای كاهش تصادفات و جلب توجه مردم و مسوولان به این امر و توجه به موضوع خسارات ناشی از تصادفات  برگزار ‌شود.

ضرورت توجه به مساله تصادفات تا آنجاست که بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل نیز در۳۰ آبان مصادف با روز جهانی یادبود قربانیان ترافیک جاده‌ای از طرحی با عنوان «همکاری ایمنی جاده‌ای» با هدف ایمن‌ترکردن جاده‌ها و خودروها، بهبود رفتار رانندگان و افراد پیاده و تقویت خدمات اورژانس خبر داد. این طرح یازدهم می ۲۰۱۱ در جهان معرفی‌ می‌شود و برای نخستین گام از دولت‌ها خواسته شده تا برنامه‌های ملی خود را در این‌خصوص منتشر کنند. حجم  خسارات جانی و مالی ناشی از تصادفات آنقدر زیاد است که ضرورت دارد دولتمردان این موضوع را به عنوان یکی از اولویت‌های کاری خویش قرار دهند. اگر غیر از این باشد جنگ در جاده‌ها ادامه خواهد داشت.

زمستان آمد و برخی جاده‌ها و راه‌های مواصلاتی لغزنده‌خواهند شد. این شرایطی است که طبیعت بر ما تحمیل خواهد کرد. از سوی دیگر برخی خودروها ناایمن‌اند. تنها غفلت یا خواب‌آلودگی راننده کافی است تا آخرین حلقه حادثه تکمیل شود و حادثه رخ دهد. آمار تصادفات، مجروح و کشته‌شدگان جاده‌ها نگران‌کننده است. معاون طرح و برنامه پلیس راهور ناجا در گفت‌وگو با ایسنا گفت: طی ده سال گذشته در كشور ۲۵۰هزار نفر بر اثر تصادف رانندگی كشته و ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مجروح و معلول شد‌ه‌اند.

سرهنگ محمدرضا مهماندار با اشاره به پژوهش انجام شده درباره خسارت سالانه ناشی از حوادث رانندگی در ایران گفت: آمار نشان می‌دهد تصادفات رانندگی سالانه ۱۸میلیارد دلار به كشور خسارت وارد می‌كند كه این رقم بیش از ۵۰ درصد تولید ناخالص كشورهایی مانند غنا، بحرین و اردن است. از سوی دیگر این میزان خسارت معادل ۳۳ سال بودجه راهداری كشور و ایجاد دو میلیون فرصت شغلی برای جوانان است.

گفتنی است در حال حاضر سالانه ۳/۱ میلیون نفر در تصادفات رانندگی دنیا كشته می‌شوند و از زمان اولین تصادف منجر به فوت رانندگی در جهان یعنی سال ۱۸۹۶ میلادی تاكنون حدود ۳۰ میلیون نفر بر اثر تصادفات رانندگی كشته شده‌اند. طبق آمار بیش از ۹۰درصد از تلفات ناشی از حوادث رانندگی در كشورهای كم درآمد و با درآمد متوسط روی می‌دهد. این درحالی است که تنها ۴۸درصد از مجموع وسایل نقلیه در این كشورها وجود دارد.

آمار تصادفات در ایران بسیار بالاست و برخی از آن به جنگ پنهان یادمی‌کنند. این آمار آنگاه نگرانی بیشتری در پی دارد که بدانیم در خیلی از جنگ‌های منطقه تعداد کشته‌ها کمتر از این رقم است و این نشانی از اتفاقی حاد و نگران‌کننده دارد.

مقصر این حوادث کیست. این مهمترین پرسشی است که پیداکردن جواب درست آن مسیر حرکت به سمت حل موضوع را نشان می‌هد. بنا به اظهارنظر برخی مسوولان راهنمایی و رانندگی، در تصادفات رانندگی ۳۰درصد جاده‌ها، ۵۲ درصد انسان و ۱۳درصد خودرو نقش دارد. البته برخی نیز آمار متفاوتی را ارائه می‌دهند و ۷۰درصد سوانح را به عامل انسانی و۳۰درصد دیگر را به شرایط آب و هوایی، جاده و وسیله نقلیه مرتبط می‌دانند.

تاکنون در بیشتر موارد، عامل انسانی را علت اصلی حادثه عنوان کرده‌اند. اما در بررسی عوامل ایجاد تصادف نکته‌ بسیار پراهمیتی که تاکنون کمتر به آن توجه شده ارتباط عامل انسانی با ایمنی جاده‌ها است. سوال مهمی که پاسخ کارشناسی و بی‌طرفانه به آن بسیار اهمیت دارد این است که اگر جاده‌ای دو طرفه و پهن و کم‌خطر باشد، امکان تصادف رانندگی با پذیرش مقصر بودن راننده چند درصد کاهش می‌یابد؟ این پرسش دیگری است که تاکنون آنقدرها جدی‌گرفته نشده است.

در حال حاضر نقاط حادثه‌خیز بسیاری در جاده‌های کشور وجود دارد که جان خیلی از مسافران را گرفته است و همچنان مسافران دیگری را تهدید می‌کند. برخی از این نقاط، حادثه‌خیزی بسیار بالایی دارند و نخستین خطای راننده حادثه‌ای غم‌انگیز را رقم خواهد زد؛ حادثه‌ای تلخ که شاید راننده به‌عنوان مقصر معرفی‌شود.

وضعیت ایمنی نامطلوب برخی خودروها نیز از دیگر علل تصادف است که سالانه صدمات زیادی به اقتصاد ایران وارد می‌كند. به عنوان مثال وقتی دو خودرو در یک جاده با یکدیگر به‌شدت برخورد می‌کنند و هر دو دارای کیسه هوا هستند، صدمات واردشده به سرنشینان به‌صورت چشمگیری کاهش خواهد‌یافت. یا زمانی که یک خودرو به عامل هشدار دهنده مجهز باشد، وقتی راننده با یک عامل تهدیدکننده روبه‌رو شود با کمک عامل هشداردهنده خودرو خود، در جریان خطر قرار می‌گیرد. همچنین اگر قطعات سپر خودرو «الاستیک» باشد نیروی واردشده در اثر تصادفات به عامل انسانی منتقل نخواهد شد و عامل انسانی کمتر صدمه خواهد دید.

بنابراین سهم خودروسازان در به‌کارگیری سیستم‌های ایمنی فعال و غیرفعال بسیار دارای اهمیت است و اگر نقش این عامل در کنار سایر عوامل دخیل در تصادف مورد توجه قرار بگیرد خسارت و آسیب‌های حوادث کاهش خواهد یافت. با این كه مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ۵۱ مورد استاندارد خودرو را اجباری كرده اما هنوز وضعیت ایمنی خودروهای داخلی تا رسیدن به این استانداردها فاصله بسیاری دارد. وضعیت ایمنی برخی خودروهای ساخت داخل تا آنجا پایین است که برخی آن را تابوت متحرک می‌نامند.

تاکنون کسی کیفیت پایین برخی خودروها را منکر نشده و حتی راهنمایی و رانندگی نیز ۱۰درصد آمار مرگ و میر جاده‌ها را مربوط به این عامل دانسته است. یکی از کارشناسان خودروساز می‌گوید: تمام تلاش‌ها بر این است که خودروها بر اساس استانداردهای تعیین‌شده، تولید شود و تجهیزات و امکانات ایمنی خودروها، هر روز از گذشته بهتر شود، اما برای رسیدن به شکل مطلوب ایمنی، باید همه سازمان‌ها و شرکت‌هایی که در تولید خودرو نقش دارند با یکدیگر در تعامل باشند.این کارشناس می‌افزاید: خودروهای فرسوده از نظر ایمنی در سطح پایینی قرار دارند و در تصادف این نوع خودروها، احتمال صدمه و آسیب سرنشینان آن بسیار زیاد است.

خودروسازان در اجرای طرح خارج‌کردن خودروهای فرسوده آمادگی کامل دارند و سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها باید در اجرایی‌شدن این طرح به طور جدی مشارکت و همکاری داشته باشند. خودروسازان بر این عقیده‌اند که آنان در تلاشند کیفیت سیستم‌های ایمنی خودروهای خود را در بازار رقابتی بهبود بخشند اما مشارکت سایر دستگاه‌ها در صنعت خودروسازی برای افزایش کیفیت سیستم‌های ایمنی ضروری است.

بی‌شک خودروهای غیرایمن و ناقص نقش زیادی در کشته و مجروح شدن مسافران و آمار بالای تصادفات دارند، و این نگاه نو به قضیه شاید اهرم فشار دیگری باشد بر خودروسازان تا از انحصار و حمایت موجود تنها به نفع خود بهره‌نبرند و پیش از سودآوری به فکر جان و مال مردم باشند. حتی اگر ادعای سهم ۱۰درصدی خودرو را در بروز تصادفات بپذیریم، می‌توان گفت سالانه بیشتر از ۲۲هزار نفر در اثر نقص فنی خودروها کشته و مجروح می‌شوند که این رقم بسیار زیاد و غیرقابل اغماض است.

به‌هرحال تصادف خطری است که همواره در جاده ما را تهدید می‌کند. برای رهایی از این خطر لازم است از یک سو استاندارد و ایمن‌شدن خودروها و جاده‌های کشور در دستور کار قرار گیرد و عملی شود و از سوی دیگر رانندگان با رعایت قانون و فرهنگ صحیح رانندگی امنیت از دست‌رفته را به‌ جاده‌ها بازگردانند.

منبع: فرهیختگان