کاهش حافظه به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن

به نظر می‌رسد سلول‌های ایمنی و ارتباط آن‌ها با مغز، سهم مهمی در یادگیری و حافظه دارند. شاید علت اختلال حافظه در پیری،‌ تضعیف سیستم ایمنی باشد،‌ در این صورت، می‌توان دارویی برای افزایش حافظه ساخت.

یکی از مشکلات مهم پا گذاشتن به سن،‌ اختلال در حافظه است. وقتی سن افراد بالا می‌رود، ‌چه اتفاقی در مغزشان می‌افتد که حافظه خود را از دست می‌دهند؟ مطالعات جدید نشان می‌دهند که در این زمینه هم سیستم ایمنی را می‌توان سرزنش کرد.  اگر چنین باشد،‌ آیا با تقویت سیستم ایمنی بدن می‌توان حافظه را قوی نگه داشت؟

به گزارش نیوساینتیست، جاناتان کیپ‌نیز، از دانشگاه ویرجینیا، از پژوهشگرانی است که فکر می‌کند پاسخ این سوال می‌تواند مثبت باشد. به دنبال مطالعاتی که نشان می‌داد پاسخ ایمنی بدن می‌تواند در ترمیم سلول‌های عصبی کمک‌کننده باشد،‌ کیپ‌نیز و گروهش، گروهی موش تولید کردند که فاقد سلول‌های سی.دی4 بودند. سلول‌های سی.دی.4 دسته‌ای از سلول‌های تی و در واقع نوعی از سلول‌های ایمنی بدن هستند. آن‌ها متوجه شدند که این موش‌ها در تکالیفی که نیاز به یادگیری و حافظه داشت خیلی ضعیف عمل می‌کردند،‌ اما با تزریق سلول‌های سی.دی4،‌ حافظه آن‌ها بهتر کار می‌کرد. به طور مشابهی، وقتی سلول‌های سی.دی4 را در موش‌های سالم از بین بردند، حافظه آن‌ها مختل شد.

اما چه اتفاقی در مغز می‌افتد؟ آزمایش‌های بعدی نشان داد که یادگیری باعث پاسخ استرس خفیفی در مغز می‌شود. در نتیجه این پاسخ، سلول‌های سی.دی4 روانه غشایی می‌شوند که مغز را احاطه می‌کند. در آن‌جا، آی.ال4 آزاد می‌شود که هم پاسخ استرس را خاموش می‌کند و هم به سلول‌های آستروسیت پیام می‌دهد پروتئینی آزاد کند که یادگیری را افزایش می‌دهد.

البته هنوز به درستی روشن نیست که مطالعاتی از این قبیل بر روی حیوانات،‌ کاملا به یادگیری و حافظه انسان هم مربوط باشد،‌ اما شواهدی وجود دارند که به طور غیرمستقیم از این امر حمایت می‌کنند. برای مثال، بیشتر داروهای شیمی‌درمانی،‌ سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند. شاید به همین دلیل بیماران سرطانی که تحت شیمی‌درمانی هستند،‌ اغلب نشانه‌های اختلالی را نشان می‌دهند که به شیمی‌مغزی شهرت دارد، اختلالی که در آن توانایی‌های شناختی فرد دچار آسیب می‌شود و حافظه هم ضعیف می‌شود.

بنابراین، شاید دلیل کندی مغز در سنین بالا را هم باید در سلول‌های ایمنی جستجو کرد. به گفته محققین، با افزایش سن، ‌اولین گروه سلولی که آسیب می‌بیند، ‌سلول‌های تی هستند. البته هیچ‌کس نمی‌گوید این تنها دلیل ابتلا به اختلالاتی مثل دمانس یا زوال عقلی است، اما می‌تواند یکی از دلایل آن باشد.

ولی اگر واقعا سلول‌های سیستم عصبی در حافظه انسان سهم دارند، پس آیا میتوان دارویی ساخت که با آن، حافظه بهبود یابد؟ در حقیقت کیپ‌نیز دارویی تقویت شناختی بر پایه سیستم ایمنی برای موش‌ها ساخته و هدف کوتاه‌مدت مطالعه خود را درمان سندرم رت اعلام کرده است. سندرم رت یک اختلال رشدی است که با مشکلات رفتاری همراه است و اخیرا مرتبط با سلول‌های تی غیرعادی در بدن افراد، تشخیص داده شده است.

در نهایت، کیپ‌نیز بر این باور است که این قبیل داروها، نه فقط برای بازگرداندن حافظه و توانایی‌های شناختی افراد سالمند کاربرد دارد، که برای تقویت حافظه افراد سالم هم می‌تواند مفید باشد. وی در این باره می‌گوید: «شاید اگر یک فرد خیلی تیزهوش داشته باشید، نتوانید او را تیزهوش‌تر کنید؛ اما اگر فقط یک فرد عادی را انتخاب کنید،‌ ممکن است بتوانید حافظه او را تقویت کنید.»

البته ایده بسیار جذابی است. این سری مطالعات تازه که نشان می‌دهند سیستم ایمنی بسیار بیشتر از آن‌چه تا به حال تصور می‌شد، بر عملکرد مغز و در نتیجه رفتار و شخصیت ما موثر است، دری تازه به زمینه‌ای جدید گشوده که پر از اما و اگرهای علمی جدید است. اما پیش از به کارگیری آن‌ها، باید به آن فکر کرد. اگر حق با کیپ‌نیز باشد و بتوان با تقویت سیستم ایمنی به طور خاص،‌ حافظه افراد را دستکاری کرد،‌ این کار چه عواقبی را به همراه خواهد داشت؟ پیش از انجام چنین کاری، بسیاری از مولفه‌ها باید ارزیابی شوند.