گرایش به «پَ‌نَ‌پَ»‌ها نتیجه سیاست‌های بازدارنده

قانون - دلیل گرایش روز‌افزون کاربران ایرانی اینترنت به صفحات سرگمی یا به اصطلاح فان چیست؟ چرا این صفحات در شبکه‌های اجتماعی و فضای وب بیش از صفحات جدی و وب‌سایت‌هایی که محتوای مفید دارند با اقبال مواجه می‌شوند؟ بسیاری از کارشناسان دنیای فناوری اعتقاد دارند بیشتر از آنکه در این رفتار رسانه‌ای کاربران ایرانی بتوان به شهروندان نقدی وارد دانست، باید مشکل را در جای دیگر پیدا کرد.
 
دکتر جلالی استاد دانشگاه علم‌و‌صنعت و کارشناس مسائل آی‌تی معتقد است وقتی با پدیده وب برخورد تدافعی و غیرکارشناسی می‌شود نتیجه آن این می‌شود که کج‌رفتارهایی در رفتارهای مجازی شهروندان بوجود می‌آید.

«باید کاربران را در حوزه مجازی همیشه بی‌گناه دانست. هیچ‌کدام از کاربران در بدو ورود به وب به سوی استفاده ناصحیح نمی‌روند. اما وقتی در این مسیر درست هدایت نشوند، رفتارهای مجازی آنها ممکن است به هر شکلی تغییر کند. و مسلم است که در این تغییر آسیب‌هایی هم وجود خواهد داشت.»

بیشتر محتوای وب را این روزها خود کاربران تولید می‌کنند. نقد به محتوای فارسی اینترنت را می‌توان به کاربران هم نسبت داد. اگر چه دکتر جلالی با این عقیده هم‌نظر نیست و باز هم نقش دولت و سیاست‌های آن در این حوزه را در وضعیت فعلی محتوای اینترنت بی‌تاثیر نمی‌داند. «وقتی قرار است کاربران برای هر تولید محتوایی از یک سازمان و یا ارگانی مجوز بگیرند تمایل به تولید محتوا کم می‌شود. کجای دنیا برای داشتن یک وب‌سایت باید بروید آن را ثبت کنید!؟»
 
به عقیده مسئول پروژه استان الکترونیکی سمنان، نظارت بیش از اندازه دولت بر محتوای وب می‌تواند در تولید محتوای کاربران اخلال بوجود آورد. وقتی محتوای مورد نظر کاربر در دسترس نباشد و یا راه دسترسی آن با مانع همراه باشد، شهروند دنیای مجازی ترجیح می‌دهد با دم‌دست‌ترین محتوا که معمولاً سرگرمی و طنز است وقت خود را پر کند. «روی آوردن به صفحات طنز و سرگرمی به خودی خود خطری ندارد و مضر نیست. مشکل این است که این اقبال ناشی از کم‌کاری دولت است. وب‌گردی نیاز به آموزش دارد. در همین آمریکا اگر بی‌هدف هم در وب بگردید آنقدر محتوای خوب وجود دارد که هدایت شوید به سمتی که نیاز شما وکارتان است و محتوای مرتبط با نیازتان را مصرف کنید.»

دکتر جلالی  در گفت‌وگو با قانون با انتقاد از سیاست‌های غیرکارشناسی که در مدیریت دسترسی به اینترنت وجود دارد می‌گوید: «فیلترینگ در یک حدی قابل‌قبول است. در مسائل امنیتی کسی مخالف نظارت نیست. اما باید در استفاده کاربران از اینترنت کمی بازتر تصمیم‌گیری شود، فیلترینگ سفت‌وسخت می‌تواند نتیجه عکس به ‌بار آورد. شما اگر الان در بخش تصویر گوگل کلمه کتاب را جستجو کنید از 50 نتیجه که نمایش داده می‌شود فقط 5 تصویر باز می‌شود! خب مسلم است که کاربر تمایل پیدا می‌کند این محدودیت را دور بزند. در واقع رفتار نظارتی ما باعث می‌شود که رفتارهای غیرمعمول کاربران در اینترنت بیشتر شود.»

از دیدگاه این استاد دانشگاه بی‌برنامگی بزرگترین مشکل سیاست‌های داخلی در خصوص اینترنت است. جلالی می‌گوید تا زمانی که در اینترنت به دنبال بازدارندگی باشیم نتیجه همانی می‌شود که الان می‌بینیم. «پَ‌نَ‌پَ‌ها» رو‌به‌روز بیشتر می‌شود، وقت‌کشی جوانان در وب افزایش می‌یابد و اینترنت که به گفته جلالی در دنیا به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی و اجتماعی شناخته شده، برای برنامه‌ریزان و مسئولان پدیده‌ای با کارکردِ غالبِ مخرب است و برای کاربران جایی برای وقت‌گذرانی و خواندن و دیدن مطالب «فان» خواهد بود.