نگاهی به سینماهای خرمشهر 30 سال بعد از آزادسازی

تهران امروز  - قاسم منصور آل کثیر  - خرمشهر با وجودي كه پيش از جنگ بيش از 7 سالن سينما را در خود جاي داده بود، هم اکنون تنها داراي يك سينماي دو سالنه بوده كه به همت بنياد مستضعفان در اين شهر احداث شده است.

اين سينما مدتها به محل برگزاري جشن عروسي تبديل شده بود، به طوري كه اكثر روزهاي هفته پلاكارد «به علت برگزاري جشن عروسي امروز سينما تعطيل است» در جلوي آن براي مراجعه كنندگان و علاقه‌مندان به هنر هفتم خودنمايي مي‌كرد.

شهر خرمشهر قبل از انقلاب از نظر سينما و تعداد آن رتبه سوم استان را از آن خود کرده بود. يعني بعد از آبادان و اهواز، خرمشهر بيشترين سالن‌هاي سينما را داشت. ميهن، حافظ، مهتاب، اتحاد و ايران 5 سالن سينماي عمومي بودند که در آبادان فعاليت مي‌کردند.

 علي‌نقي طاهري، نويسنده، پژوهشگر و مولف کتاب تاريخ سينماي خوزستان در اين باره مي‌گويد: به غير از 5 سينماي ياد شده، 2 سينماي ديگر نيز فعال بودند. يکي را اداره گمرک و ديگري را جمعيت هلال احمر مديريت مي‌کردند که هر دو خصوصي بودند.

طاهري مي‌افزايد: در کل 7 سالن سينما در خرمشهر بود که بعد از انقلاب يعني در خرداد 1359سينماي خرمشهر همراه با سينماهاي ديگر شهرستان‌ها، همه سينماها مصادره و در اختيار بنياد مستضعفان قرار گرفتند، اما در شهرهايي مثل اهواز، بنياد مستضعفان پيگير سينماها شد و اسم‌هاي سينماها را نيز تغيير دادند. اما نوبت به خرمشهر که رسيد وقتي خواستند اين کار را بکنند جنگ شروع شده بود و همه سينماها کاملا تخريب شدند.

وي در ادامه می گوید: بعد از جنگ، در سال 1368 قاعدتا بايد پيگير سينماها مي‌شدند. اما بنا به دلايلي که هم آبادان در گيرش بود و هم خرمشهر، کسي نيامد اين سينما‌ها را بازسازي کند. براي اينکه وقتي مصادره شده بودند در اختيار بنياد مستضعفان قرار گرفتند ولي در اين فاصله حکمي صادر شد. اين حکم چنين بود: «سينماهايي که فعال هستند اداره آنها بايد زير نظر حوزه هنري برود.»

بلاتکليفي زمين‌هاي سينما

گويا بنياد مستضعفان حاضر به ساخت يا بازسازي اين سينماها نيست. شهر آبادان نيز چنين مشکلي را دارد. از نظر بنياد مستضعفان، اگر آنها سينماها را فعال کنند بايد سينماها را در اختيار حوزه هنري بگذارند. حوزه هنري نيز مي‌گويد ما هيچ سندي نداريم و روي زميني که سندش مال ما نيست سرمايه‌گذاري نمي‌کنيم.

اين نويسنده و پژوهشگر مي‌گويد: هلال احمر اوايل فعاليتش يک مدير داشت که علاقه‌مند به سينما بود و شروع به ساخت سينماهايي کرد که مربوط به هلال احمر بودند. از جمله در اهواز همين سينماي هلال احمر فعلي را ساخت، يکي ديگر نيز در مسجد سليمان ساخت. بعد از جنگ، حدود سال 72 در نزديکي ميدان راه‌آهن خرمشهر، هلال احمر يک سينما ساخت ولي چون مورد استقبال قرار نگرفت و سالن آن بزرگ و فاقد دستگاه خنک کننده بود، رونقي نداشت و بعد از 8 ماه تعطيل شد.

طاهري مي‌افزايد: اين موضوع همين‌طور ادامه پيدا کرد تا اينکه سال 82 سينما «نخل» خرمشهر توسط بنياد مستضعفان ساخته شد که 3 سالن براي آن در نظر گرفته شد. وضعيت حالاي سينما نخل هم اصلا خوب نيست و مسئولان آن مي‌نالند و مي‌گويند که اينجا زياد درآمد زايي ندارد و مردم استقبال نمي‌کنند.

خرابه‌هاي هنر

اين پژوهشگر سينماهاي خوزستان توضيح مي‌دهد: حالا هم خرمشهر از رونق افتاده و جمعيتش نصف شده است. اين سرنوشت سينماي خرمشهر است. الان هم فقط يک سالن بيشتر ندارد و اين هم با مجالس زنده است. اگر اين را هم نگذارد که بايد درش را ببندد، چون اين روزها کمتر کسي مي‌رود سينما. هنوز هم خرابه‌هاي آن سينماها همانطور مانده است.

طاهري در پايان گفت: دليل خراب ماندن اين سينما‌ها اين است که سينما طبق قانون، زمينش کاربري خاصي دارد، همچون زمين‌هاي مسکوني و تجاري سينما نيز کاربري فرهنگي دارند و نمي‌شود کاربريش را تغيير داد.

در سال‌هاي جنگ جهاني دوم، اولين سينماي خرمشهر به نام هندي‌ها توسط يکي از کارمندان شرکت نفت به نام ژرژ ارمني در زميني واقع در پشت بانک ملي شهر که شرکت نفت به او واگذار کرده بود ساخته شد.

کليه سينما‌هاي خرمشهر تا سال 1354 فقط بعد از ظهرها و با 2 سانس فيلم نمايش مي‌دادند. حالا خرمشهر از رونق افتاده. اين سرنوشت سينماي خرمشهر است.

هنرهاي تجسمي، وضعيتي همانند سينماها

در اين بين گويا وضعيت فعاليت‌هاي هنري در ديگر بخش‌ها نيز تفاوتي با سينما ندارد. نداشتن گالري و کم توجهي به فعاليت‌هاي هنري مخصوصا در بخش هنرهاي تجسمي باعث شده بسياري از هنرمندان به شهرستان‌هاي مختلف بروند و خرمشهر را ترک کنند.

«عبدالزهرا صالحي»، کاريکاتوريست خرمشهري نيز درباره هنرهاي تجسمي خرمشهر مي‌گويد: به نظرم اوج پيشرفت هنرهاي تجسمي خرمشهر از سال 70 به بعد بود، آن موقع هر کلاسي تشکيل مي‌شد حدود 30 يا 40 نفر در هر کدام از رشته‌هاي هنرهاي تجسمي حضور داشتند که ما آن موقع به قدري افراد مشتاق داشتيم که با همکاري تعداي از دوستان آمديم يک نگارخانه به اسم «نگارين» تعريف کرديم. اين نگارخانه آزاد زير نظر ارشاد اسلامي بود.

صالحي مي‌افزايد: حضور پر رنگ جوانان نشان از آن داشت که واقعا آن موقع فعاليت‌هاي هنري شهر زنده بود. ارگان‌ها نيز همکاري مي‌کردند، حتي شورايي مثل شوراي آرد و نان هم به رشته هنرهاي تجسمي خرمشهر کمک مي‌کرد و براي اردو و جشنواره‌هايي ديگر با هزينه‌هاي آنها بچه‌ها را مي‌فرستاديم.

اين کاريکاتوريست خرمشهري ادامه می‌دهد: ارگانهايي مثل شهرداري، فرمانداري و... کمک مي‌کردند و تعداد برگزيده‌ها در سطح استان و کشور آنقدر زياد بود که در هر بخشي در سطح کشور و در رده‌هاي نوجوانان، جوانان و بزرگسالان ما افراد برگزيده داشتيم.