شکار نور بدون استفاده از چشم! (گزارش تصویری)

برخی حیوانات فاقد چشم قادر به شناسایی و واکنش نشان دادن به نور بوده و زیست شناسان چندین دهه است که به این مساله پی برده اند. افزون بر این، برخی حیوانات که حتا از چشم برخوردار هستند نیز به بخش های دیگر بدن خود برای مشاهده اطراف وابسته هستند.

در سال های اخیر، به کمک ابزارهای جدید مانند توالی ژنوم، دانشمندان موفق به شناسایی سلول های حساس به نور و پروتئین هایی در مکان های غیر منتظره شده اند. بر همین اساس جاندارانی که تا پیش از این کور فرض می شدند، در واقع قادر به مشاهده اطراف خود هستند.

خارپشت های دریایی به شیوه های مختلفی نسبت به نور واکنش نشان می دهند. آنها ممکن است تغییر رنگ داده، به سمت نور حرکت کرده و یا از آن دور شوند. هیچ کدام از گونه های شناخته شده خارپشت دریایی دارای چشم نیستند.

در انتهای پاهای خارپشت های دریایی "اپسین"هایی مشابه با پروتئین های حساس به نور در چشم انسان وجود دارد. از این رو، صدها پای خارپشت دریایی می تواند همانند یک چشم بزرگ مرکب عمل کند. اپسین ها در این تصویر به رنگ قرمز هستند.

همانند خارپشت های دریایی، عروس دریایی کوچکی به نام "هیدراس" نیز بدون آنکه از چشم برخوردار باشد به نور واکنش نشان می دهد. اخیرا، دانشمندان وجود اپسین ها در شاخک های این عروس دریایی به ویژه در سلول های نیش که به نام "سنیدوسیت"ها شناخته می شوند را تایید کرده اند.

در این تصویر از شاخک هیدراس، سنیدوسیت ها به رنگ قرمز مشخص شده اند. نیش هیدراس از نیروی بیشتری در نور کم نسبت به نور زیاد برخوردار است که شناسایی سایه ها به عنوان نشانه ای از شکار یا شکارچی می تواند دلیل آن باشد.

اگرچه اختاپوس ها، ده‌پاها و برخی اسکوئیدها می توانند رنگ و طرح خود را با محیط اطرافشان هماهنگ کنند، اما چشمان بزرگ آنها نمی تواند رنگی را تشخیص دهد. این نرم تنان از ژن های پروتئین اپسین در سراسر پوست خود استفاده می کنند.

پوست اختاپوس ها، ده‌پاها و اسکوئیدها با کروماتوفورها - کیسه های الاستیک رنگدانه - پوشیده شده که به این نرم تنان اجازه تغییر رنگ پوستشان را می دهد. به گفته دانشمندان، اپسین ها با کروماتوفورها به شیوه ای ناشناخته در ارتباط بوده و قدرت شناسایی و تغییر رنگ با توجه به محیط اطراف حیوان را فراهم می کنند.

نماتدهای کرم مانند کوچکی به نام "Caenorhabditis" در تاریکی کامل و در خاک زندگی می کنند. اما اخیرا دانشمندان دریافته اند که آنها از نورون های حساس به نور برخوردار بوده و این مساله به آنها کمک می کند تا از محیط خطرناک سطح خاک فاصله بگیرند.

پروانه دم چلچله ای زرد ژاپنی می تواند با انتهای بدن خود دنیا را مشاهده کند. در واقع این پروانه ها دارای دو نورون حساس به نور به نام فوتورسیپتور (گیرنده نور) در شکم خود و در کنار اندام تناسلیشان هستند. این نورون ها برای تولید مثل پروانه دم چلچله ای از اهمیت بسیاری برخوردار هستند.

عقرب ها به طور غریزی از نور گریزان هستند. در طول روز، این جانوران در پی پناهگاه به زیر صخره ها، درون شکاف های زیرزمینی و یا حتا چکمه و کفش انسان ها می روند.

اکثر گونه های عقرب دارای پوشش براق و تیره رنگی هستند که همانند یک زره سیاه یا کهربایی به نظر می رسد. اگر طول موج خاصی از اشعه فرابنفش به عقرب تابیده شود، بدن آن به دلیل وجود مولکول های فلورسنت در کوتیکول همانند نئون فیروزه ای می درخشد.

برخی شواهد اولیه حاکی از آن هستند که عقرب ها می توانند اشعه فرابنفش را حتا هنگامی که چشم های آنها پوشیده شده، از طریق پوست خود شناسایی کنند. استفاده از تمامی بدن به جای تنها چشم ها، شانس یافتن پناهگاه در طول روز را برای عقرب افزایش می دهد.