آیا برای نجات سیاره زمین نیازمند جذب کربن اتمسفر هستیم؟

به گزارش گروه بین اللمل زیست نیوز، طی سال جاری میلادی شاهد کاهش چشمگیر سطح یخ‌های قطبی بوده و آمریکا نیز بدترین دوران خشکسالی خود طی نیم قرن گذشته را تجربه می کند. در همین حال، جریانی از پژوهش‌های جدید بر ارتباط بین افزایش رویدادهای آب و هوایی شدید مانند سیل و خشکسالی با تغییرات آب و هوای جهان تاکید دارند.

در گزارش اخیر گروه "دارا" (DARA) و "انجمن آسیب پذیری آب و هوایی آمریکا" به آمار مرگ و میر سالانه 400 هزار نفر و هزینه‌ای برابر با 1.6 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان یا 1.2 تریلیون دلار به واسطه تغییرات آب و هوایی اشاره شده است. این در شرایطی است که تمامی موارد مذکور تنها با افزایش 0.8 درجه سانتیگرادی دما از اوایل قرن بیستم ایجاد شده‌اند. بنابر پیش بینی دانشمندان، امکان افزایش دما بین 1.1 تا رقم چشمگیر 6.4 درجه سانتیگراد در پایان قرن حاضر وجود دارد.

اما به رغم چنین آمار و ارقامی، روند مقابله با تغییرات آب و هوایی از سوی دولت‌های جهان بسیار کند دنبال می شود. از این رو، شاهد روند افزایشی انتشار گازهای گلخانه‌ای سالانه، و پس رفت بسیاری از سیاست‌های زیست محیطی دولت‌ها هستیم.

به عنوان مثال، آلمان که یکی از سبزترین اقتصادهای جهان محسوب می شد، در پی افزایش استفاده از زغال سنگ است؛ کانادا "پروتکل کیوتو" را رها کرده و دولت این کشور متعهد به عرضه قیر شنی در بازارهای جهانی شده است؛ شرکت‌های بزرگ نفتی در پی توسعه فعالیت‌های خود در قطب شمال برای استخراج هرچه بیشتر سوخت‌های فسیلی هستند؛ رقابت‌های انتخاباتی در آمریکا نیز مقابله با تغییرات آب وهوایی را به حاشیه رانده و در این مبارزات نیز اشاره چندانی به آن نمی شود.

در نتیجه، فقدان اقدام‌های سیاسی در این زمینه موجب شده تا برخی از دانشمندان به دنبال گزینه‌های دیگر برای مقابله با تغییرات آب و هوایی باشند. ایده‌های بحث برانگیز "ژئومهندسی" از آن جمله بوده اما اخیرا در مقالات "آکادمی ملی علوم" آمریکا، مطالعه و رویکردی با درصد خطرپذیری کمتر نسبت به ایده‌های ژئومهندسی منتشر شده است؛ جذب کربن از اتمسفر سیاره زمین.

بنابر این مطالعه که به رهبری "کلاوس لاکنر" از موسسه زمین شناسی دانشگاه کلمبیا انجام شده، اگر تغییرات آب وهوایی سریعتر از پیش بینی‌های ما روی دهند، حجم دی اکسید کربن اتمسفر از محدوده قابل قبول عبور کرده و یا پیش از آنکه بتوانیم انتشار گازهای گلخانه‌ای را متوقف کنیم، از این مرز عبور خواهد کرد. بی شک، پیامدهای منفی تغییرات آب و هوایی انکارناپذیر بوده و از این رو، پروژه‌های جذب دی اکسید کربن می توانند نقش مهمی در کاهش این گاز گلخانه‌ای ایفا کنند. اگرچه این روند نیز تدریجی خواهد بود، اما نسبت به چرحه طبیعی جذب کربن سرعت بیشتری دارد.

در حال حاضر، میزان انتشار کربن رقمی حدود 30 میلیارد تن در سال را نشان می دهد. این در شرایطی است که کربن پیش از جذب شدن در اقیانوس یا گیاهان خشکی، می تواند قرن‌ها در اتمسفر باقی بماند. در نتیجه، جذب سریعتر آن از اهمیت بیشتری برخوردار می شود.

فرآیند جذب کربن از اتمسفر  با عنوان "درختان مصنوعی" شناخته می شود زیرا برج‌هایی که برای جذب کربن در نظر گرفته شده‌اند و فناوری به کار رفته در آنها از عملکردی مشابه با جنگل‌ها برخوردار هستند. کربن به وسیله جاذب‌ها، ماده ویژه‌ای که مقادیر زیادی از کربن موجود در اتمسفر را به دام می اندازد، از هوا جذب می شود.

اگرچه این فناوری نیازمند انرژی و آب است، اما برج‌ها، کربن بیشتری نسبت به آنچه که برای فعالیت آنها تولید می شود را جذب می کنند. افزون بر این، اگر نیروی برج‌های جاذب از طریق منابع انرژی‌ تجدیدپذیر تامین شود، عملکردی فاقد انتشار کربن خواهند داشت.  

پس از جذب کربن، دو گزینه مورد توجه کارشناسان است: ذخیره دی اکسید کربن و یا بازیافت آن به سوخت مایع که می تواند به عنوان منبع انرژی جدید استفاده شود. امکان ذخیره دی اکسید کربن در ترکیبات نمکین عمق زمین وجود دارد. همچنین، می توان با استفاده از برخی مواد معدنی ویژه، آن را به کربنات جامد تبدیل کرده و به صورتی ایمن ذخیره کرد. اما گزینه بلندپروازانه بازیافت کربن به سوخت‌های هیدروکربنی مایع می تواند خط پایانی بر تقاضای سوخت‌های فسیلی نیز باشد. 

کارشناسان طی سالیان متمادی به نقش مهم جنگل‌ها برای مقابله با تغییرات آب و هوایی و کارایی آنها در ذخیره کربن اشاره داشته‌اند. اما این مساله موجب توقف یا کاهش چشمگیر روند جنگل‌زدایی در سراسر جهان نشده است. از نظر تئوری، برج‌های جذب کربن عملکردی بهتر از جنگل‌ها داشته و ابزاری قویتر و سریعتر برای جداسازی کربن از هوا خواهند بود.

اما این به معنای بیهوده بودن تلاش‌های صورت گرفته در راستای حفظ جنگل‌های جهان نیست. جنگل‌ها افزون بر ذخیره کربن، خدمات دیگری مانند حفاظت از تنوع زیستی، تصفیه آب، جلوگیری از فرسودگی خاک و ... را انجام می دهند. در نتیجه، ترکیبی از سیاست‌های هوشمندانه برای حفظ جنگل‌ها و فناوری "درختان مصنوعی" می تواند به کنترل و کاهش تغییرات آب و هوایی منجر شود.