دیپلماسی اقتصادی

روایت اتاق بازرگانی تهران از منوچهرمتکی

منوچهر متکی،از جمله دولت مردانی است که تحصیلات آکادمیک او با مسوولیتی که بر عهده گرفته است، مطابقت کامل دارد. منوچهرمتکی همچنین از متن وزارت خانه ای انتخاب شده است که سال ها در آن حضورفعال داشته است.

او در سال ۱۳۵۵ ‬مدرک کارشناسی علوم اجتماعی خود را از دانشگاه بنگلور هندوستان دریافت کرد. متکی مدرک کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل را نیز در سال ۱۳۷۰ از دانشگاه تهران گرفت. او به زبان انگلیسی (مکالمه و ترجمه) تسلط دارد و با زبان‌های اردو و ترکی استانبولی نیز آشنایی دارد.

او از همان اولین دوره مجلس شورای اسلامی که به خانه ملت راه یافت، با عضویت در کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی به طور رسمی وارد فعالیت های دیپلماتیک شد و حضورش در وزارت خارجه نیز همراه با طی مراحل مدیریتی بوده است به گونه ای که وی در دوران فعالیت اش در وزارت خارجه، سمت های مدیر کلی سفیر و معاونت وزیر را بر عهده داشته است.

تا پیش از به قدرت رسیدن دولت نهم، تنها پست دیپلماتیکی که متکی ازنشستن برکرسی آن محروم مانده بود، وزارت امورخارجه بود که سرانجام در سال 1384 با رای اعتماد مجلس شورای اسلامی بدان نائل شد.او، پیش از راهیابی به کابینه، برای دومین بار راهی مجلس شده بود و اتفاقا در کمیسیون سیاست خارجی عضویت داشت.

درنخستین روز شهریور 1384 محمود احمدی نژاد رئیس جمهور، منوچهر متکی،سفیر اسبق ایران در ترکیه و ژاپن را به عنوان وزیر امورخارجه به مجلس معرفی کرد.
متکی آن روزدرمیان نمایندگان تاکید کرد که رویکرد دیپلماسی دولت نهم "عدالت خواهی در روابط بین الملل" است.

منوچهر متکی ، از همان آغاز وزارتش دیپلماسی اقتصادی را به عنوان یکی از محور های اصلی فعالیت وزارت امور خارجه تعریف کرد. از دیدگاه او، بخش های اقتصادی کشور و وزارت خارجه ، میبایست در همراهی کامل با یکدیگر در عرصه بین الملل حرکت کنند . در غیر این صورت، از یک سو، خلا های زیادی در این میان پدید خواهد آمد از سوی دیگر ، موازی کاری های متعددی را شاهد خواهیم بود.هم اکنون ، معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه به یکی از مهم ترین و فعال ترین قسمت های این وزارتخانه تبدیل شده است که شخص وزیر نیز بر روی فعالیت های آن تاکید و حساسیت زیادی دارد.

متکی از همان ابتدای تصدی پست وزارت امورخارجه، به همه سفیران و نمایندگی های ایران در خارج از کشور رسما ابلاغ کرد که موظف هستند در گزارش کارهای خویش به طور مداوم و مستند ، کارکرد های اقتصادی خویش را نیز به تهران منعکس کنند.

وزارت امور خارجه در زمان متکی همچنین به کلیه وزارتخانه ها به ویژه دستگاه های اقتصادی ابلاغ کرده است تا نیاز ها و برنامه های اقتصادی خود را که به خارج از کشور مربوط می شود به معاونت های مربوطه در وزارت خارجه اعلام کنند تادر سفر های خارجی وزیر خارجه و سایر هیات های دیپلماتیک به عنوان دستور کار سفرها گنجانده شود.

از دیدگاه متکی همه کشور ها به ویژه کشورهایی که دارای روابط دوستانه با ایران هستند، یک فرصت اقتصادی نیز به شما می روند.اگر در سال های اول انقلاب و در زمان جنگ، به ضرورت و اقتضائات زمان، این ، ایران بود که هزینه های اقتصادی این دوستی ها را میپرداخت ، اینک نوبت آن رسیده است که کشور از ثمرات اقتصادی این دوستی های سیاسی نیز بهره مند شود و از این روست که به عنوان مثال پس از سال ها،همراستایی صرفا سیاسی ایران و برخی کشور های آمریکای لاتین با مباحث اقتصادی آمیخته شده و میلیارد ها دلار قرار داد بین ایران وکشور های این منطقه منعقد شده است.

منوچهرمتکی معتقد است: که وزارت امورخارجه ، به عنوان پیش قراول جمهوری اسلامی ایران در ورای مرزها ، باید بتواند در همه عرصه ها، به ویژه در حوزه اقتصادی وارد گفت و گوبا دولت ها، سازمان های بین المللی ، NGOها ، بازرگانان و صنعت گران خارجی شود و زمینه را برای حضور فعالان اقتصادی ایران در بازار های جهان فراهم آورد.

وعده های آقای وزیر

وزیر امور خارجه، آن روزکه میان نمایندگان مجلس قرار گرفت ، تاکید کرد که رویکرد دیپلماسی دولت نهم "عدالت خواهی در روابط بین الملل" است که لازمه تحقق آن نیز رویکرد فعال مبتنی برتحول خواهی است؛ وی با تاکید بر لزوم حضور مبتکرانه و کارشناسانه درجریان سازی های بین المللی و منطقه ای با هدف تأثیر گذاری تصریح کرد: سیاست خارجی دوره جدید تهاجمی اما نرم افزارانه و ازجنس مناسبات بین المللی است و مواضع به گونه ای نخواهد بود که به اتخاذ سیاستی منفعلانه و دفاعی مجبور شویم.

منوچهر متکی در آغاز فعالیت خود به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اولویت های دستگاه دیپلماسی کشور را به این ترتیب عنوان کرد:

الف- تعیین اولویت ها که موضوعات مهم سیاسی، امنیتی، اقتصادی مرتبط با منافع و امنیت ملی کشور، مباحث هسته ای در جهان و موضوع فعالیت صلح آمیز هسته ای ایران، رژیم حقوقی دریای خزر، عضویت جمهوری اسلامی در WTO، دیپلماسی خط لوله، تهدید زدائی از روابط بین المللی به عنوان مقدمه رویکرد عدالتخواهی، خاورمیانه، مسئله فلسطین و قدس شریف، تجدید ساختارسازمان ملل، تروریزم، حقوق بشر، سلاح های کشتار جمعی، محیط زیست و زنان، سازمان های منطقه ای و حضور یا تعامل موثر جمهوری اسلامی را در بردارد.
ب- تعیین اولویت و راهبرد روابط با مناطق مختلف جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و کشورها که در آن به گسترش روابط با همسایگان، با فدراسیون روسیه و کشورهای آسیای میانه و قفقاز درظرفیت روابط دوجانبه، اعتقادات اسلامی، روح برادری، پیشینه مشترک تاریخی و فرهنگی، منافع و نگرانیهای مشترک امنیتی به عنوان فصل مشترک فی مابین جمهوری اسلامی و کشورهای جنوب خلیج فارس تاکید دارد.

وزیر امور خارجه دو سال پیش در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران باید از تمامی فرصت های موجود برای تبیین مواضع اصولی خود مبتنی بر صلح و عدالت خواهی در جهان، روابط بر اساس احترام و منافع متقابل، عدم توسل به زور در مناسبات بین المللی، پرهیز از یکجانبه گرایی و احترام به کرامت انسانی، حقوق بشر، حفاظت از محیط زیست، پایه ریزی جهانی عاری از سلاحهای هسته ای و کشتارجمعی، مبارزه با تروریزم و دفاع از مبارزات ملت ها برای آزادی سرزمین خود و برابری کشورها در خانواده بزرگ جهانی، لغو حق غیر مشروع وتو برای قدرتهای بزرگ و حمایت از حق کشورها در رشد و توسعه پایدار و دستیابی به علم و فنّاوری با برنامه ریزی مناسب استفاده کند.

عملکرد دو ساله

امروز پس از 24 ماه، شورای اطلاع رسانی دولت مهمترین اقدامات و دستاوردهای وزارت امور خارجه طی دو سال گذشته را به این ترتیب برشمرده است:
- پذیرش عضویت جمهوری اسلامی ایران در ‌٢١ سازمان منطقه‌ای و بین‌المللی و زمینه سازی عضویت در ‌٩ سازمان دیگر
- تصویب عضویت ناظر ایران در سازمان جهانی تجارت (WTO)
- عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری های شانگهای و کسب ‌١١ مورد مناصب مدیریتی و سیاسی در مجامع بین‌المللی در سال ‌٨٤
- عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران در سارک
- حضور و سخنرانی ریاست جمهوری برای نخستین بار در اجلاس اتحادیه افریقا، عضویت در اکواس ( جامعه اقتصادی دولت‌های غرب آفریقا) و برگزاری موفق هفتمین اجلاس مجامع آسیایی برای صلح (AAPP) در تهران و تبدیل به مجمع مجالس آسیایی
- پی گیری مستمر تشکیل سازمان کشور‌های صادر کننده گاز (OGEC) در سال ‌٨٥
همچنین این گزارش مدیریت بحران و شناسایی فرصت‌ها و تهدید‌های بالقوه و بالفعل منطقه‌ای و بین‌المللی ‌١١ مورد شناسایی فرصت‌ها و بررسی تفصیلی تهدیدات رژیم صهیونیستی علیه ایران و فعالیت‌های فرامنطقه‌ای ناتو و بحران‌های عراق، ‌یمن، هند، هسته‌ای و غیره را از دیگر قابلیت های وزارت خارجه در دولت نهم بر شمرده و به استفاده از همه ظرفیت‌های موجود در کشور و انجام اقدامات ثمر بخش در حوزه‌های مختلف این وزات‌خانه از جمله عراق، افغانستان، ‌فلسطین، ‌لبنان، ‌اتحادیه اروپا، آمریکای لاتین، ‌حقوق بشر و فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای کشور و مدیریت اجرایی حل پرونده هسته‌ای کشور اشاره می کند.

آنچه تحت عنوان برنامه منوچهر متکی برای نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی قرائت شد، حاوی محورها و عناصری اساسی در چهار فصل مجزا بود که به نظر می رسد در کنار کارنامه عملکرد 24ماهه وزارت امور خارجه بهترین دستمایه برای نقد اقدامات و کارکرد دستگاه دیپلماسی در دولت نهم باشد.

منبع: سایت اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران