«پزشک خانواده» به کما رفت؟

قدم‌های لرزان طرح پزشک خانواده در آخرین سال از فعالیت دولت دهم، به سوی اجرایی شدن، اینبار هم از سوی دولت متوقف شد.

شرق در ادامه نوشت: چهار سال پیش دولت نهم در آخرین روزهای فعالیتش برنامه پزشک خانواده را تا رفع ایرادات متوقف کرد. روز گذشته نیز پس از چهار سال وزارت بهداشت دولت دهم با ارسال بخشنامه‌ای به دانشگاه‌های علوم پزشکی در تهران اجرای طرح پزشک خانواده در تهران را متوقف کرد.

هم‌اکنون کار به جایی رسیده است که سرپرست وزارت بهداشت معتقد است: «شرایط برای اجرای کشوری طرح مهیا نیست.» از طرف دیگر پیش از این نیز اعضای سازمان نظام پزشکی کشور به همراه کارشناسان سلامت با صدور قطعنامه‌ای «پیشنهاد توقف طرح پزشک خانواده تا برطرف شدن اشکالات و ایجاد زمینه اجرایی» را ارایه کرده‌اند.

برنامه پزشک خانواده، بودجه ندارد، نیروی انسانی و داوطلب برای اجرای این طرح ندارد، وضعیت گروه‌های مامایی، آزمایشگاهی، داروخانه‌ها، بخش‌های پاراکلینیکی و دندانپزشکی در این طرح مشخص نیست، تمایلی در پزشکان برای اعزام به مناطق محروم وجود ندارد، سازمان‌های بیمه‌گر هماهنگی‌ای برای پرداخت مطالبات پزشکان در این طرح ندارند و دولت هم هنوز اعتبارات کافی برای اجرای این طرح را به وزارت بهداشت پرداخت نکرده است.

در این میان وزارت بهداشت با دست خالی اعتبارات و دست پر منتقدان از نحوه اجرای این طرح مانده است و هنوز بر ژست‌های اجرای این طرح پافشاری دارد.

در همین رابطه سرپرست وزارت بهداشت با بیان اینکه نه تنها اجرای طرح پزشک خانواده را متوقف یا سرعت آن را کند نکرده‌ایم بلکه به اجرای این طرح سرعت بخشیدیم، گفت: «ما تلاش می‌کنیم تا یک استان را به استان‌هایی که این طرح در آن اجرا می‌شود اضافه کنیم در حالی که در این مسیر نیاز به یک‌سری تکامل‌هایی داریم که به‌شدت در پی تحقق آنها هستیم.»

از طرف دیگر احمدرضا فرسار، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی روز گذشته اعلام کرد: «قرار شده است تا برنامه پزشک خانواده فعلا به صورت پایلوت در استان قزوین اجرا شود و طبق نتایج به دست آمده در این استان، این برنامه در تهران اجرایی شود. این سرنوشت کنونی طرح سراسری است که دولت نهم و دهم بیش از هشت سال است، سعی در اجرای آن را دارند.»

موضوع پزشک خانواده، در قانون بیمه خدمات درمانی همگانی در سال 1373 و حدود 14 سال پیش به تصویب رسید و در ماده 12 آن مشخص شد که باید خدمات بیمه درمانی و بهداشتی چگونه به روستاییان ارایه شود. همچنین میزان سرانه‌ای که دولت باید از طریق بیمه خدمات درمانی تامین کند، معلوم و گفته شد که در آغاز کار باید معادل حدود 40 درصد سرانه شهرنشینان باشد. در زمان تصویب این قانون، مشخص شد که مبالغ مورد نیاز، باید از کدام منابع تامین و اجرای طرح چگونه آغاز شود. ولی تا پایان سال 1383 که بودجه سال 1384 در حال تصویب در مجلس بود، این بیمه برقرار نشد و نبود بودجه و اعتبار مشخص برای بیمه روستاییان اصلی‌ترین مانع آن بود، در نهایت، در زمستان 1383 مجلس شورای اسلامی با تغییر ردیف‌های اعتباری، حدود 300 میلیاردتومان به اجرای بیمه روستاییان طبق ماده 12 قانون برنامه خدمات درمانی همگانی و اجرای طرح پزشک خانواده اختصاص داد که از اجزای بسیار مهم و کلیدی برنامه بیمه روستاییان بود و از ابتدای سال 1384 به تدریج با تامین اعتبار، جذب پزشکان خانواده از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی زیر نظر وزارت بهداشت شروع شد، پس از آن اجرای این طرح به صورت آزمایشی در چند استان آغاز شد اما کار عدم تمایل پزشکان برای اعزام به مناطق محروم و بی‌توجهی سازمان‌های بیمه‌گر برای تحقق حقوق و مزایای پزشکان حاضر در این طرح اجرای آزمایشی این طرح را با کاهش شدید نیروی انسانی مواجه کرد.

منتقدان این طرح ابهام در تامین منافع مالی طرح، سیستم پرداخت غیرعادلانه، عدم تناسب در تعداد افراد تحت پوشش (سرانه)، سیاست‌گذاری‌های عجولانه و شتابزده، ضعف فرهنگی و عدم فرهنگ‌سازی مناسب، ضعف مدیریت برای اجرای یک طرح ملی، اشکالات در نحوه انتخاب پزشک خانواده، پوشش بیمه‌ای و نگرانی‌ها در نحوه پرداخت، حذف حرفه مامایی در نسخه 02 در نظر گرفتن حق‌الزحمه ماما در سرانه ناعادلانه پزشک عمومی و مخدوش شدن طرح وظایف خدمات پرستاری و مامایی و ابهامات طرح در فراگیری گروه‌های پاراکلینیک و داروخانه‌ها را جزو اصلی‌ترین ایرادات این طرح می‌دانند.

اما از طرف دیگر طریقت‌منفرد با توضیح این مطلب که آرزوی شبانه‌روزی وی تحقق طرح پزشک خانواده است بیان داشت: «اگر قرار است من در خدمت مردم باشم همه برنامه‌های من در جهت تحقق صحیح پزشک خانواده خواهد بود و درحال حاضر اجرای این طرح متوقف نشده است.»

وی اضافه کرد: «اجرای طرح پزشک خانواده در دنیا سال‌ها طول کشیده است و نمی‌شود یک شبه، بدون بررسی و تکمیل نواقص طرح، آن را پیاده کرد به طوری‌که این طرح تاکنون در دو استان مازندران و فارس اجرا شده است.»

وی در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی بر مهم‌ترین چالش‌های پیش روی طرح پزشک خانواده گفت: «این طرح هیچ چالشی ندارد درحالی‌که اگر پزشک خانواده نداشته باشیم هیچ چیز نداریم؛ بنابراین اجرای صحیح طرح پزشک خانواده اصل قضیه است و اگر این طرح به امید خدا اجرا شود تا زمانی که حداقل امکانات را داشته باشیم با چالشی روبه‌رو نخواهیم شد.»

وی در ادامه در پاسخ به سوالی درخصوص توقف طرح پزشک خانواده افزود: «ما این طرح را متوقف نکردیم و نه حتی سرعت آن را کند کردیم، بلکه ما داریم سرعت آن را افزایش می‌دهیم و تلاش می‌کنیم تا یک استان به استان‌هایی که هست اضافه کنیم. فقط نیاز به یک‌سری تکامل‌هایی دارد که ما به‌شدت در پی تحقق آن هستیم.»

دکتر طریقت‌منفرد در رابطه با کیفیت اجرای طرح پزشک خانواده در تهران اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: «این طرح در تهران قرار بود در دو منطقه آغاز شود، که بنده به‌شدت این عمل را خلاف مسیر صحیح پزشک خانواده می‌دانم؛ نمی‌شود یک طرف خیابان این طرح اجرا شود و طرف دیگر خیابان برقرار نشود.»