از سفر قاچاقی به عراق تا ریاست جمهوری ایران

عصر ایران - سالهای پایانی دهه ی شصت میلادی؛ جوانی ایرانی برای ملاقات با کسی که بعدها پدر انقلاب اسلامی خواهد شد، به طور مخفیانه رهسپار عراق است. امام خمینی در آن هنگام در نجف، یکی ازشهرهای مقدس شیعیان، به سر می برد. طلبه ی جوان، با عمامه‌ی سفیدی بر سر، متحمل پذیرش خطراتی برای انجام این سفر شده است. دو کشور (ایران و عراق) رابطه ی چندان خوبی با یکدیگر ندارند و آیت الله خمینی نیز به عنوان جدی ترین مخالف حکومت محمدرضا شاه پهلوی شناخته می شود؛ کسی که تا حدود ده سال بعد دودمان پهلوی‌ها را بر باد خواهد داد.


در هنگام عبور از مرز، شخصی که مسئول عبورغیر قانونی وی از مرز است از او می خواهد تا عمامه ی خود را از سربر دارد.  ظاهر او نباید طوری باشد که جلب توجه کند. طلبه ی جوان تردید دارد. از طرفی می خواهد به احترام لباس روحانیت، به عنوان نمادی از وفاداری به اعتقادات خود، همان پوشش بر تنش باقی بماند و از طرف دیگر شرایطی اضطراری پیش آمده است. وی که حسن روحانی نام دارد تصمیم خود را می گیرد و عمامه را از سر خود بر می دارد.

 حجت الاسلام روحانی که اکنون 64 سال سن دارد، در انتخابات خرداد ماه به عنوان رئیس جمهور ایران انتخاب شده است. گزارش سفر به نجف توسط توماس اردبرینک، خبرنگار نیویورک تایمز از مجموعه خاطرات آقای روحانی، به نشانه ی فهم آزاد اندیشانه ی وی از دین و مشی اصلاح طلبانه ی او آورده شد.

رئیس جمهور از تاریخ 12 مرداد ماه به طور رسمی کار خود را آغاز خواهد کرد. ولی حسن روحانی که با عینکی ظریف به سیاق روشنفکران ، ریشی جو گندمی و مرتب و لبخندی دلنشین، ناظران و تحلیلگران را به اختلاف انداخته، چه کسی است؟  او کیست که مشی سیاسی خود را اعتدال (آن طور که در عرصه ی سیاسی ایران فهمیده می شود)  معرفی کرده، آرای اصلاح طلبان را از آن خود کرده و سالها از نزدیکان آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی بوده است؟

مسئله ی ریاست جمهوری، آینده ی مذاکرات هسته ای ایران را مورد توجه قرار می دهد که در آن پنج عضو دائمی شورای امنیت، از جمله روسیه و چین، ایران را متهم به اهداف نظامی در برنامه ی هسته ای خود می کنند. برای نخست وزیر اسرائیل جای هیچ شکی باقی نیست و معمایی در مورد روحانی وجود ندارد. ایران تنها در حال بازی نقشی اصلاح طلبانه است. 

به گمان اسرائیلی ها ، روحانی چه بدون لباس روحانیت، چه با آن، همواره بخشی از نخبگان جمهوری اسلامی ایران بوده، همبستگی خود را با نظام نشان داده و از تصمیم گیرندگان اصلی برنامه ی هسته ای بوده است. هرچند وی در سال 2003  با غربی‌ها به توافقی مبنی بر تعلیق موقت غنی سازی اورانیوم رسید، اما در این زمینه رهبر، و نه رئیس جمهور حرف آخر را می زند. رهبر جمهوری اسلامی ابتکار برنامه ی هسته ای را مانند همیاری با حزب الله لبنان در دست دارد که به سلطه ی ایران در منطقه کمک می کند.

به گفته ی نتانیاهو " اگر تحریم های جدیدی علیه ایران، بر مبنای تهدید نظامی این کشور وضع نشود، ایران به ساخت سلاح هسته ای ادامه خواهد داد و در صورتی که موفق به ذخیره سازی 250 کیلوگرم اورانیوم 20 درصدی شود که برای ساخت بمب اتمی لازم است، اسرائیل خود را ملزم به اقدام نظامی حتی پیش از آمریکا خواهد دید ".

پیشینه ی طلایی رئیس جمهور

در پاسخ اما، کسانی که با چند و چون سیاست در تهران آگاهی دارند می گویند نباید به این سرعت و ساده باورانه داوری کرد. حکومت ایران به شخصیتی چون آقای روحانی، برای مشروعیت‌بخشی به نظام در داخل و خارج ایران نیازی مبرم داشت. باید نشان داده می شد که ایران یک حکومت دیکتاتوری- نظامی نیست و این اقدام، هزینه های سیاسی خود را در بر دارد.

روحانی با برنامه ی مشخصی انتخاب و وارد کارزار انتخاباتی شده است : جان بخشیدن به اقتصاد از نفس افتاده ی ایران با کاهش تحریم هایی که به واسطه ی برنامه ی هسته ای اعمال شده است ؛ حفظ نظام از راه بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی ایران می گذرد که خود از طریق کاهش تحریم ها میسر می شود و مجموع این عوامل ارزش تجدید نظر ایران در توافقات هسته ای را، هرچند به صورت محدود، دارد. لااقل می توان این طور نتیجه گرفت که حکومت ایران ریسک پذیرش روحانی را برای برون رفت از وضعیت موجود به جان خریده است.

حسن روحانی بیش از همتای پیشین خود بر مسائل داخلی کشور تاکید می کند. وی پیشینه ای طلایی به عنوان «جمهوری خواه اسلامگرا » دارد: روحانی‌ای بلند مرتبه، با بیست سال تجربه ی نمایندگی در مجلس و شانزده سال دبیری شورای عالی امنیت ملی؛ کسی که انگلیسی را با اندک لهجه ی اسکاتلندی صحبت می کند و پایان نامه ی دکترای خود را با عنوان "انعطاف پذیری در شریعت" از دانشگاهی در گلاسگو به انجام رسانده است، به برنامه ی هسته ای اشراف دارد و در نهایت، رهبر جمهوری اسلامی نیز با وی تفاهم دارد. موارد ذکر شده مشروعیت لازم را برای حل و فصل پرونده ی هسته ای به رئیس جمهور منتخب می دهد.

او در دوره کاندیداتوری خود نیز موضوع سیاست خارجی را در اولویت برنامه هایش قرار داد. وی مدافع رویه ای در مناسبات خارجی است که در آن مواضع ایدئولوژیک کمرنگ تر باشد. نزدیکی به کشورهای حاشیه ی خلیج فارس و خصوصا عربستان سعودی از برنامه های وی است که به نظر می رسد از جریانی که در رابطه با دمشق و حزب الله شکل گرفته فاصله می گیرد.

این تحلیل را می توان با توجه به آنچه "طبع ذاتی قدرت در ایران" خوانده می شود نادیده گرفت. با این حال می توان این گونه تصور کرد که سرنوشت مقدری بر صفحه ی سیاست ایران نوشته نشده است و هنوز چیزی از آینده نمی دانیم. همان طور که پیش از این نمی دانستیم روحانی جوان روزی لباس روحانیت را در راه نجف از تن بیرون خواهد کرد.