زنگ گفت و گو، فرصتی برای عقلانیت، نسبیت و خلاقیت

عصر ایران - پیشنهاد یا فرمان رییس جمهور روحانی در روز افتتاح مدارس برای احیای« زنگ انشا» و ایجاد «زنگ گفت و گو» می تواند فضای محیط های آموزشی را شاداب کند.

اهمیت ایجاد این ترم جدید را می توان در 7 موضوع دانست:

1- نظام آموزشی در ایران متصلب و غیر منعطف است و همین ویژگی دافعه هایی را در برخی دانش آموزان ایجاد کرده است. ایجاد زنگ گفت و گو و احیای زنگ انشا می تواند جذابیت زا باشد و برای دانش آموزان خسته از نظم تحمیلی مدارس نیز جالب و جاذب.  بچه هایی که در پاره ای دروس احساس می کنند حرفی برای گفتن ندارند اما در موضوعات کلی تر صاحب نظرات و ایده هایی هستند که دوست دارند شنیده شود.

2- درنظام فعلی آموزش و پرورش، معلم متکلم وحده است و دانش آموز شنونده مطلق. حتی گاه از او می خواهند عینا آنچه را که در کتاب آمده یا در کلاس شنیده در برگه امتحان بنویسد و لاغیر. این همان پروسه ای است که خلاقیت دانش آموز را کور می کند و مطیع بودن آنان را بر مبتکر بودن شان ترجیح می دهد. در زنگ «گفت و گو» که در واقع «گفت و شنید» است اما معلم نیز یاد می گیرد بشنود. قرار نیست همیشه او بگوید و دیگران بشنوند. گاه دیگران باید بگویند و او بشنوند. این ، از اولین تمرینات دموکراسی است.

3- در جامعه مطلق انگار این انگاره تبلیغ و ترویج می شود که حقیقت آیینه ای است که از آسمان فرو افتاده و نزد عده ای خاص و محدود و معدود است. گفت و گو یا گفت و شنید اما به منزله قبول این واقعیت است که آیینه حقیقت در فروافتادن به زمین چند صد پاره شده و هر قطعه نزد کسی است و همه حقیقت نزد آدمیان خاکی دور از آسمان نیست و ناگزیرند  تشریک مساعی کنند و نظرات محتلف را با یکدیگر به بحث بگذارند تا به بخش هایی از حقیقت دست یابند. با این توصیف زنگ گفت و گو می تواند به منزله آموزش نسبی اندیشی و نسبیت انگاری تلقی شود.

4- زنگ گفت و گو ناگزیر از عقل محوری است. تاریخ و فرهنگ ما انبانی از احساس و غریزه است و نیاز مبرم جامعه ما ترویج خرد. گفت و گو می تواند به کلاس خردورزی بدل شود. هر چه دانش آموزان خردورزتر شوند در آینده نقش مهم تری ایفا می کنند.

5- این واقعیت شاید به مذاق برخی خوش نیاید اما صحت دارد که اطلاعات عمومی دانش آموز امروزی که «آی پد» در دست دارد و در فضای مجازی و ماهواره ای سیر می کند گاه از معلم گرفتار در چنبره زندگی و معیشت که شاید سال تا سال کتاب غیر درسی نخواند و پای کامپیوتر ننشیند بیشتر است. این دانش آموزان حرف ها و یافته های نوینی دارند که قطعا برای معلمان شنیدنی و نکته آموز است.

6- گفت وگو، مدارس را از یک جانبه گرایی سنتی به در می آورد و سه ضلعی معلم، مدرسه و دانش آموز را ترسیم می کند و از یک جانبه گرایی خارج می سازد. سیستم آموزشی بیشتر دغدغه نظم و انضباط دارد تا خلاقیت و ابتکار. این سیستم از ابتدا با این هدف ایجاد شد تا کودکان و نوجوانان را آماده پذیرش هنجارهای حاکم بر جامعه کند و دغدغه پرورش خلاقیت و استعدادها در مرتبه بعد قرار داشت. گفت و گو به دانش آموز و معلم یادآور می شود که در کنار نظم آموزی خود را نیز باید ارتقا دهد، اعتماد به نفس داشته باشد و بداند در این جامعه چه نقشی ایفا می کند.

وقتی نسلی در مدرسه یاد بگیرد گفت و گو کند در جامعه کمتر به خشونت متوسل می شود و در خانه و خانواده نیز به حق طرف مقابل احترام می گذارد.

7- گفت و گو تنها میان معلم و دانش آموز در نمی گیرد. خود بچه ها هم با هم گفت و گو می کنند. کم نیستند دانش آموزانی که به لحاظ بدنی، مذهبی، تعلق به فرهنگ و منطقه ای دیگر یا سایر دلایل کمتر در جمع پذیرفته می شوند و محکوم به انزوا هستند و این فرصت آنان را وارد جمع می کند. چرا که در هر کلاس کلنی ها و حلقه هایی شکل می گیرد و برخی بیرون می مانند. زنگ گفت و گو فرصتی برای ابراز وجود این دسته از افراد هم هست.

رییس جمهور به درستی اشاره می کند به این که دانش آموزان باید از مدرسه گفت و گو کردن را بیاموزند. احتمالا آقای روحانی نیز مانند دکتر سریع القلم بر این باور است که تحول اصلی در نسل بعدی رخ می دهد و از این رو توصیه کرده از مدرسه شروع شود.