خشکسالی در راه است ؛ برنامه های توسعه اقتصادی را تغییر دهید

عصرایران ؛ سعید افشار - حالا دیگر باید تلخی این واقعیت را بپذیریم که خشکسالی و کم آبی بخش بزرگی از مناطق جهان و به ویژه خاورمیانه و کشور ما را فرا گرفته و طبق شواهد موجود و نظر دانشمندان تا سال های بعد ادامه خواهد داشت.

علل خشکسالی، تغییرات آب و هوایی کره زمین است که یکی از دلایل آن استفاده بیش از حد از سوخت فسیلی و انتشار گازهای گلخانه ای است، طوری که زمین ظرف 40 سال گذشته 2 درجه گرم شده و بر اساس پیش بینی ها تا سال 2050 باز هم 2 درجه دیگر گرم تر خواهد شد.

آنچه نیاز به تاکید مکرر دارد، خشک شدن دریاچه ها، رودخانه ها و رو به پایان رفتن منابع آب های زیرزمینی کشور است که باید در برنامه ریزی های کلان توسعه حتما مد نظر قرار گیرد.

موضوع بحث ما مشخصاً تغییر در برنامه ریزی های اقتصادی، صنعتی و اجتماعی کشور است که در کنار سایر توجهات باید با پدیده تغییرات آب و هوایی هماهنگ شود.

اول از بخش کشاورزی شروع می کنیم؛ فلات قاره ایران اصولاً منطقه کم آبی محسوب شده و مشکل کمبود آب همواره مساله اصلی بوده است. کارشناسان کشاورزی، متخصصین اقتصاد کشاورزی و به ویژه متولیان خانه کشاورز بایستی برنامه ریزی برای تغییرات اساسی در نوع کشت و زرع صورت دهند.
در شرایط خشکسالی فعلی اساسا کاشت درخت و محصولات کشاورزی که به آب بری زیاد نیازمند است، بایستی به تدریج و با آموزش کافی به کشاورزان و توجیه آنان از چرخه تولید حذف گردد. به عنوان مثال در استان های آذربایجان غربی و شرقی که تاکنون منبع مهم تولید میوه هایی مانند انگور، سیب، هلو و ... بودند با توجه به خشک شدن سریع دریاچه ارومیه،  بایستی مسؤولان زمینه کاشت اقلام کشاورزی کم آب خور را در منطقه ترویج کنند و از سوی دیگر شیوه آبیاری غرقابی را به سرعت تغییر دهند.
شعار خودکفایی در کشاورزی را باید به کلی لغو کرد، چراکه با توجه به خشکسالی ها و به پایان رسیدن منابع آب های زیرزمینی ادامه کشاورزی به شکل کنونی امکان پذیر نیست.

در بخش صنعت، مساله پیچیده تر است، تصور می کنم که الان وقت آن رسیده که برنامه ریزان کلان توسعه کشور تجدید نظر اساسی در گسترش بخش صنعت کنند. صنایعی مانند فولاد در کشور ما به دلیل آب بری زیاد، توجیه اقتصادی ندارد.

همین الان دو کارخانه بزرگ ذوب آهن و فولاد مبارکه حجم قابل توجهی از منابع آبی منطقه را به مصرف می رسانند. به خاطر پایین آوردن قیمت تمام شده فولاد، این صنعت معمولا در دنیا در بنادر و کنار دریا احداث می گردد ولی در ایران، در مرکز کشور که بحران آب دارد، کارخانه فولاد ساخته اند!

درحال حاضر در شرایطی از نظر آب و هوایی و خشکسالی هستیم که سریعاً بایستی در مورد ادامه کار صنایع آب بر مانند کارخانه بزرگ ذوب آهن و مبارکه و آلیاژی یزد، تصمیمات لازم را بگیریم.
بر این باوریم که حتی از تاسیس صنایع سنگین مانند خودروسازی، صنایع فلزی، پالایشگاه و ... در مناطقی غیر از حاشیه خلیج فارس و دریای عمان جلوگیری شود.

اشتباه نشود! نگارنده مطلب بیش از سی سال است، خود صنعتگر و تولید کننده می باشد، اما زمان تغییر کرده، اقتصاد کارگر طلب و حتی سرمایه طلب جای خود را به اقتصاد دانش طلب دارد می دهد. ممکن است بگویند پس اشتغال چه می شود؟ پاسخش را داریم: صنعت حمل و نقل جاده ای و ریلی، گسترش IT، صنعت فیلم، برنامه ریزی روی صنعت توریسم و بویژه توریسم مذهبی یا درمانی، اقتصاد فرهنگ و هنر، اقتصاد موسیقی، صنعت ورزش، صنعت نیروگاههای بزرگ خورشیدی و صادرات برق به منطقه و ... پیشنهاد مشخص ما برای توسعه اقتصادی و صنعتی جایگزین صنایع آب بر مانند فولاد، آلومینیوم، اتومبیل سازی و ... می باشند که بسیار هم اشتغال زا و آینده دار هستند.

در رابطه با وضعیت داخل شهرها، وزارت کشور و شهرداری ها بایستی از گسترش افقی شهرها جلوگیری کرده و به توسعه عمودی بپردازند و زیرساخت های توسعه شهری و مهمترین آنها شبکه جمع آوری، انتقال، تصفیه و بازیافت فاضلاب شهرها را قبل از هر کار عمرانی پیاده کنند، در حال حاضر در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا حدود شصت درصد فاضلاب به چرخه مصرف برگردانده می شود.
شهرداری ها در زمینه کاشت چمن و فضای سبز بایستی تجدیدنظر اساسی به عمل آورند، کاشت درختان ویژه مناطق کم آب می تواند جایگزین خوبی باشد و از کاشت گستردهچمن به دلیل آب بری زیاد جداً خودداری شود.
طبق گزارش مقامات وزارت نیرو مساله کمبود آب بسیار جدی است و حتی ممکن است از نیمه دوم سال 1393 در شهرهای بزرگی مانند تهران، اصفهان، کرمان، مشهد و ... سهمیه بندی شود.

بحث تغییر برنامه های توسعه اقتصادی با توجه به کمبود آب و خشکسالی باید سریعا در محافل تصمیم گیری طرح و تصمیمات لازم اتخاذ گردد ؛ فردا دیر است ، بسیار دیر.