تحلیل محتوای روزنامه ها درباره سبد کالا

ایرنا - تصمیم دولت یازدهم برای اجرای مرحله ی نخست طرح توزیع سبد کالا در میان قشرهای گوناگون جامعه که با ناهماهنگی ها، حاشیه ها و حاشیه سازی هایی همراه شد در فضای خبری و روزنامه های هفته گذشته بازتاب گسترده داشت. 
 
با این که «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران در برنامه ی گزارش به ملت که چهارشنبه شب، شانزدهم بهمن، با تاخیر از صدا و سیما پخش شد به دلیل برخی ناهماهنگی ها در اجرای طرح توزیع رایگان سبد کالا، شجاعانه از مردم ایران عذرخواهی کرد و برغم اصلاح روند اجرایی این طرح و آرام شدن فضا، هنوز برخی روزنامه های منتقد و جریان های مخالف دولت، از دریچه ی سیاسی به این مساله ی اقتصادی می نگرند.
 
« مراجعه یکباره مردم به فروشگاه ها، ایجاد صف های طولانی برای دریافت کالا، اختصاص فروشگاه های خاص به توزیع سبد کالا، بازماندن گروه های مختلف جامعه از جمع دریافت کنندگان، بی کیفیتی برخی اقلام سبد کالا، اطلاع رسانی ضعیف، تبعیض میان حقوق بگیران دولتی و غیر دولتی، کارگران، کارمندان، بازنشسته و شاغل و حفظ نشدن کرامت انسانی شهروندان» از جمله واژه ها و عبارت هایی است که در خبرها و گزارش های خبری و تحلیلی برخی روزنامه ها منعکس شده است.
 
روزنامه های منتقد بیشترین توجه و انتقاد خود را به آن چه «سوء مدیریت دولت در تشخیص جامعه هدف و نیازمندان واقعی» نامیدند، معطوف کرده اند و آن چه « واکنش نمایندگان مجلس نسبت به طرح سبد کالا و موج گسترده اعتراض های رسانه ای به این اقدام و عملکرد دولت» خواندند، برجسته ساخته اند.
 
با توجه به اهمیت طرح توزیع سبد کالا، گروه نظرسنجی سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) محتوای اخبار و گزارش های منتشر شده در 6روزنامه اعتماد، ایران، شرق، جوان، رسالت و کیهان را در سه روز نخست آغاز اجرای طرح یاد شده مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.
 
از 6 روزنامه مورد بررسی روزنامه رسالت، یک روز تیتر یک و عکس خود را به موضوع سبد کالا و روزنامه کیهان نیز در مدت زمان بررسی،2 روز تیتر یک خود را به انتقاد از نحوه ارایه سبد کالا اختصاص داده است.
 
روزنامه کیهان با 31 درصد بیشترین اخبار مربوط به سبد کالا را در قالب موضوع های مختلف منتشر کرده است و پس از آن روزنامه ایران با 16.3 درصد رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. روزنامه جوان 14.7 درصد، روزنامه رسالت 13.6 درصد و روزنامه شرق 13 درصد اخبار سبد کالا را پوشش داده اند. کمترین سهم را در این رابطه روزنامه اعتماد با 11.4 درصد داشته است.
 
پراکندگی اخبار در روزنامه کیهان در روز نخست توزیع سبد کالا 17.4 درصد، در روز دوم 31.5 درصد و در روز سوم بیش از نیمی از داده هایش را یعنی 51.1 درصد بوده است.
 
روزنامه های مورد بررسی با 7/71 درصد از قالب گزارش خبری برای انعکاس اخبار مرتبط با توزیع سبد کالا استفاده کرده اند. 23.9 درصد هم در قالب خبر و 4.3 درصد در قالب سرمقاله و یادداشت تحلیلی به این مساله پرداخته اند.
 
رویکرد اغلب اخبار و گزارش های روزنامه های منتقد در چارچوب نحوه توزیع کالا، جامعه هدف، واکنش ها نسبت به مدیریت طرح توزیع و نوع کالاهای ارایه شده، بود. یافته های این بررسی نشان می دهد توجه این روزنامه ها به حاشیه های اجرای طرح یاد شده بیشتر از متن آن بوده به طوری که سهم این نوع گزارش ها نسبت به ماهیت رویداد بسیار قابل توجه بوده است.
 
نتایج به دست آمده در این بررسی بیانگر جهت گیری 82.1 درصدی گزارش های روزنامه های منتقد با بار منفی بوده و تنها 17.9 درصد از اخبار و گزارش ها، گرایش مثبت و یا خنثی داشته اند.
 
روزنامه های مورد بررسی در قالب 6 محور عمده به اخبار مربوط به توزیع سبد کالا توجه کرده اند که عبارتند از: ˈسیستم اجرایی طرح ارایه سبد کالاˈ، ˈبرنامه های اقتصادی دولت یازدهمˈ، ˈارزیابی نقش و جایگاه دولتˈ، ˈواکنش ها نسبت به نحوه اجرای طرحˈ، ˈفضا سازی رسانه ایˈ و ˈاطلاع رسانی از مراحل اجرای طرحˈ.
 
محور های نظام (سیستم) اجرایی طرح ارایه سبد کالا و ارزیابی نقش و جایگاه دولت، هرکدام با 27.7 درصد از حجم فراوانی ها، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده اند. توجه روزنامه ها به محورهای برنامه های اقتصادی دولت یازدهم با 15.8 درصد، اطلاع رسانی از مراحل اجرای طرح با 13 درصد و واکنش ها نسبت به نحوه اجرای طرح با 10.9 درصد در جایگاه بعدی قرار گرفته است.
 
توجه روزنامه ها به نقش و جایگاه دولت از دیگر محورهایی است که در قالب موضوع های ˈدفاع از نحوه مدیریت طرح ارایه سبد کالا ˈو ˈعملکرد وزراتخانه صنعت، معدن و تجارت در مدیریت طرح حمایتی دولت از جامعه هدفˈ مطرح شده است. برخی از مولفه های آن به انتقاد از عملکرد دولت و درخواست پاسخگویی به ایرادها و اشکالات طرح پرداخته است.
 
22.6 درصد از پیام های منتشر شده در روزنامه های منتقد به موضوع « درخواست حفظ شان و کرامت انسانی مردم بخصوص قشر ضعیف و محروم جامعه» اشاره داشته که اغلب با گرایش منفی مطرح شده است.
 
طرح پرسش از دولت در مورد منبع تامین هزینه طرح، هشدار نسبت به تکراری بودن تجربه توزیع کمک به محرومان جامعه از دیگر موضوع های مطرح شده در این خصوص است که به صورت انتقادی از عملکرد دولت منعکس شده است.
 
9.4 درصد از حجم پیام های مورد بررسی به نقش سیستم بانکی در بروز مشکل و ناهماهنگی های پیش آمده اختصاص داشته که با گرایش منفی منعکس شده است. البته میزان قابل توجهی از این پیام ها به دفاع دولت از عملکرد خود و ذکر دلیل خرابی سیستم بانکی با توجه به مراجعه گسترده مردم در روزهای نخست برای دریافت سبد کالا اختصاص داشته است.
 
توجه روزنامه ها به محور سیستم اجرایی طرح ارایه سبد کالا در قالب سه موضوع اساسی؛ شناسایی دهک های مشمول دریافت سبد کالا، استفاده از طرح های آماری برای اجرای طرح و ارایه کمک به محرومان، مطرح شده که بیشترین میزان (69.2 درصد) به موضوع شناسایی دهک های مشمول دریافت سبد کالا بوده است.
 
محور برنامه های اقتصادی دولت یازدهم در برگیرنده دو موضوع تاکید بر ضرورت هماهنگی بین مجلس شورای اسلامی و دولت در اجرای این طرح و واکنش نمایندگان مجلس نسبت به تصمیم دولت در چگونگی مدیریت اجرای طرح و همچنین انتقاد از شیوه واگذاری کمک به قشرهای ضعیف جامعه بوده است.
 
روزنامه های مورد بررسی بخش زیادی از اخبار و گزارش های خود را به اطلاع رسانی از مراحل اجرای طرح شامل ثبت نام و واگذاری مرحله ای سبد کالا به جامعه هدف و تمدید مهلت دریافت کالا اختصاص داده اند.
 
در روزهای آغازین واگذاری سبد کالا، ناخواسته حوادثی روی داد که در صفحه ی روزنامه های منتقد در قالب تیتر، عکس و گزارش منعکس و برجسته شد. سهم 2 روزنامه کیهان و جوان در این مورد، بیشتر از دیگر روزنامه ها است. در این روزنامه ها، موضوع فضا سازی رسانه ای، سیاسی کردن مساله و تلاش برای ناکارآمد جلوه دادن اقدام های دولت یازدهم بسیار مشهود است.