نگاهی به آیین های نوروزی مردم کرد مهاباد

ایرنا - مردم کرد مهاباد هر سال با برگزاری آیینهای خاص این مناطق از جمله ˈهه لاوه ملاوهˈ و ˈکوسهˈ (میر نوروزی) به استقبال سال نو می روند و با شرکت در این آیین ها سال جدید خود را شروع می کنند.

آیین دیرینه ˈهه لاوه ملاوهˈ یک مراسم خاص مناطق کردنشین است که در روزهای پایانی سال برگزار می شود، این آیین ویژه کودکان است و هر کودکی که توان راه رفتن داشته باشد می تواند در آن شرکت کند.

در روز قبل از سال نو این آیین در بیشتر مناطق شهری و روستایی برگزار می شود و حال و هوای دیگری به این مناطق می بخشد.

هه لاوه ملاوه یک اسم یا یک عبارت است که در زبان کردی هیچ معنای خاصی ندارد و اصطلاحی است که کودکان برای گرفتن عیدی خود از خانواده ها آن را به کار می برند.

در این آیین دو یا چند نفر از کودکان در حالی که یک کیسه یا دستمالی در دست دارند، در خانه ها را می زنند و قبل از آنکه صاحبخانه جویا شود که چه کسی است، همگی با هم فریاد می زنند: ˈهه لاوه مه لاوه، بیستانی سوور و ساوا، کورتان ببی به زاوا، کچ تان نه بی به چاوا، شتیک مان بو بخنه بن تاوا.ˈ (هه لاوه مه لاوه، بوستان تان سرسبز و آباد، پسرتان داماد شود، دخترتان چشم نخورد، چیزی برایمان بیاور.)

البته قبل از شروع این آیین بیشتر خانواده ها نیز تدارکات خاصی را برای این روز انجام می دهند و هدایایی از قبیل بیسکویت، آب نبات، شیرینی، تخم مرغ رنگ شده و سکه را به اندازه مورد نیاز تهیه می کنند.

صاحبخانه یا یکی دیگر از اعضای خانواده در را باز می کنند و هدایایی که روی سینی یا داخل یک سبد قرار دارند را در داخل کیسه و دستمال آنها قرار می دهند و سال نو را به آنها تبریک می گویند.

اگر کودکان بخواهند هدایای بیشتری از صاحبخانه بگیرند عبارت هلاوه ملاوه را چند بار دیگر می گویند و صاحبخانه نیز دوباره به آنها هدیه می دهد.

در این آیین که هم اکنون بیشتر در مناطق روستایی دیده می شود تا مناطق شهری کودکان حتی از خانه خودشان نیز می توانند هدیه بگیرند و بعداˈ راهی سایر خانه ها شوند.

در این آیین حتی مغازه داران نیز باید هدایایی برای کودکان تهیه کنند و هنگام مراجعه کودکان آن را در بین آنها توزیع کنند.

هه لاوه ملاوه از ساعات اولیه صبح روز پایانی سال شروع می شود و تا غروب ادامه می یابد و طبق عرف معروف صاحبخانه هایی که برای کودکان خود هه لاوه ملاوه تهیه نکنند، در سال نو خیر و برکت وارد آن خانه آنها نمی شود.

کودکان در این روز با کوله باری از هدایای گرفته شده به خانه می روند و هدایای جمع آوری شده را نشان دیگر افراد خانواده می دهند و حتی می توانند هدایای خود را بفروشند و با آن کالای مورد دلخواه خود را بخرند.

شب آخر سال نیز نوجوانان و جوانان آیین هلاوه ملاوه خود را اجرا می کنند، این آیین مانند هلاوه ملاوه کودکان است منتها تغییراتی در آن داده شده و در آن جوانان گروههای چهار الی شش نفری را تشکیل می دهند و یک نفر را با نقاب خاصی به نام ˈکوسهˈ (میر نوروزی) آماده می کنند.

گروه در حالی کوسه را با نوختن سازهای محلی از جمله دف، دهل و سورنا همراهی می کنند به در خانه ها می روند و پس از باز شدن در، گروه وارد حیاط شده و کوسه با انجام حرکات و کارهای عجیب و غریب هیجان و شور خاصی به محفل می بخشد.

تا زمانی که صاحبخانه هدایایی به گروه ندهد، کوسه حیاط را ترک نمی کند و گروه نیز در این مدت با نواختن سازهای محلی کوسه را برای اصرار به گرفتن هدایای بیشتر تشویق می کنند.

این آیین بیشتر در مناطق روستایی انجام می شود و ارزش هدایای کوسه از هدایای هه لاوه ملاوه بیشتر است و اغلب سه تا چهار عدد تخم مرغ و یا دو تا چهار هزار تومان پول است.

هر گروه بر اساس سلیقه خود کوسه را آماده می کنند و برخی آن را شبیه پیرمردی با موهای سفید، عروس و داماد، شبیه میمون و دیگر حیوانات آماده می کنند و بخشیدن هدایای بیشتر از طرف صاحبخانه به گروه، نشانه رضایتمندی او از سلیقه آنها در آماده کردن کوسه است.

برخی دیگر که شامل گروه های دو نفری هستند، کوسه ندارند و سطلی را که در آن سبزه، عطر، آیینه و چند اقلام آرایشی است، آماده کرده و از پشت بام با استفاده از یک طناب به درون خانه آویزان می کنند.

یکی از اعضای خانه ضمن بازدید از سطل و با توجه با میزان سلیقه گروه در تزیین سطل آویزان شده، درون آن هدیه ای می گذارد، البته وی می تواند از اقلام آرایشی درون سطل نیز استفاده کند.

مهابادی ها در غروب آخرین روز سال و یا در اولین غروب سال نو آتش عید نوروز را برپا می کنند و در کنار آتش که با تنها با چوب شعله ور شده، به دعا و راز و نیاز با خدا می پردازند و گاهی چند همسایه و یا تمامی محله دور یک آتش جمع می شوند و از همدیگر حلالیت می طلبند.

برخی از جوانان نیز از روی آتش می پرند و بر این باورند که تمامی مشکلات و گرفتارهای آنها در سالی که سپری شده همراه با این آتش می سوزد و از بین می رود.

آیین های سنتی عید نوروز در مناطق کردنشین نیز مانند سایر مناطق دیگر ایران اسلامی دچار تغییراتی شده و آیین های زیبا و دلنشین هه لاوه ملاوه و کوسه جای خود را به منفجر کردن ترقه و آزار و اذیت های معمول این روزها داده است.

آیین های زیبایی که جای خود را به عادتهای غلط و گاهاˈ خطرناکی مانند آتش زدن لاستیک ماشین ها، پرتاب منور و ترقه های با صدای دلخراش داده و هر سال این آیینها بیشتر و بیشتر به سمت فراموشی و از اذهان مردم دور می شوند.