خاورمیانه با چاشنی داعش

عصرایران - گروه داعش نزدیک به القاعده در هفته های اخیر مناطقی را در شمال عراق از جمله شهرهای موصل و تکریت را اشغال کرد. حملات داعش و کشتارهای گسترده آن باعث شد منطقه و جهان جدی تر از گذشته، متوجه این گروه خشن و افراط گرا شود و درباره تبعات و نتایج حیات آن در منطقه هشدار دهند.

اما بحران داعش در عراق چه تاثیراتی بر مواضع کشورها و پرونده های منطقه ای - جهانی می گذارد؟ در این باره می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ایران
 
- بعد از بحران داعش، ثبات و امنیت ایران در منطقه بیشتر عیان شد. از لیبی در شمال آفریقا تا مصر، لبنان، فلسطین، سوریه و عراق در سوی غربی ایران تا افغانستان و پاکستان و منطقه کشمیر هند در سوی شرقی ایران، بی ثباتی و ناامنی به طرز فاحشی آشکار است و در این میان، این "ایران امن و با ثبات" است که مانع از تکمیل زنجیره مناطق ناامن در این پهنه پهناور شده است.

- بحران داعش تاثیر مستقیم و مثبت بر پرونده هسته ای ایران دارد. آمریکا و سایر اعضای گروه 1+5 خواهند دانست جایی برای گزینه های دیگری غیر از تفاهم و توافق با ایران وجود ندارد زیرا هر گزینه دیگری غیر از تفاهم یعنی جنگ یا افزایش تحریم ها، می تواند منجر به بی ثباتی و ناامنی در ایران شود و زنجیره ناامنی در خاورمیانه را تکمیل و قدرتمندتر کند. پس به سود غرب است بر سر برنامه هسته ای تهران به توافق برسد و به همین دلیل، قدرت چانه زنی ایران برای مطالبه درخواست هایش در مذاکرات افزایش می یابد. توافق با یک ایران با ثبات و مطمئن به آینده ، بهتر و ساده تر از ایرانی است که درگیر ناامنی و بی ثباتی شده و به شدت به آینده و مخاطرات پیش رو بدبین است.

- بحران داعش باعث می شود شیعیان به عنوان بزرگترین بخش تشکیل دهنده جامعه عراق بیش از گذشته به ایران احساس وابستگی و نزدیکی داشته باشند چرا که در صورت هر گونه تهدید جدی علیه آنها، این تنها ایران است که در کنار آنها خواهد بود.

- در نتیجه بحران داعش، دولت مورد حمایت ایران در عراق تضعیف شد. اما این موضوع باعث می شود نفوذ ایران در عراق گسترش یابد چرا که عراق به دلیل ضعف بزرگ امنیتی بیش از پیش به حمایت های امنیتی ایران وابستگی پیدا می کند.

همانگونه که در سوریه نیز با تضعیف سیاسی - نظامی دولت دمشق، اتکای این کشور به ایران از یک سو و نفوذ تهران از سوی دیگر در سوریه افزایش یافته است.

- بحران داعش باعث می شود هشدارهای ایران درباب تندروی دینی و مذهبی در منطقه و جهان، جدی گرفته شود.

- در نتیجه بحران داعش و ناامنی های این گروه در شمال عراق، تحرکات ایران در خارج از مرزهایش از نگاه افکار عمومی داخلی و خارجی، قابل توجیه است.

عربستان سعودی

عربستان سعودی یکی از بزرگترین برندگان بحران داعش تا کنون است زیرا از یک سو دولت شیعه عراق تضعیف شد و از سوی دیگر پیشروی داعش در عراق می تواند به عنوان قدرت نمایی غیرمستقیم عربستان سعودی در منطقه نیز به شمار آید.

علاوه بر این عراق به عنوان رقیب عربستان سعودی در سه حوزه دموکراسی، تولید نفت و گرایش مذهبی شناخته می شود؛ به همین دلیل، عربستان سعودی خواهان تضعیف این رقیب و هم پیمان جدی ایران در منطقه است.

 عراق

- نوری مالکی نخست وزیر عراق برای تصدی مجدد سمت نخست وزیری عراق با مشکل جدی مواجه است و باید منتظر تصمیم پارلمان جدید بماند.

قبل از این، براساس نتیجه انتخابات پارلمانی عراق و پیروزی فهرست "دولت قانون"، نوری مالکی، آغاز سومین دوره نخست وزیری اش را تضمین شده می دید و مخالفانش هم جلوگیری از ادامه نخست وزیری وی را غیرممکن می دانستند اما وضعیت جدید عراق ،‌ممکن است ملاحظاتی در انتخاب نخست وزیر را ایجاب کند و نوری مالکی را از ادامه نخست وزیری باز دارد.

- کُردهای عراق را می توان یکی از برندگان بحران داعش دانست چرا که آنها توانستند برای نخستین بار در تاریخ و بدون شلیک یک گلوله، کنترل نظامی شهر مهم، استراتژیک و نفتخیز کرکوک را به دست بگیرند. این اقدام پس از عقب نشینی  ارتش عراق از این شهر روی داد.

کردستان عراق خواهان الحاق شهر کرکوک به این منطقه بود اما این موضوع با مخالفت های همیشگی دولت های بغداد روبه رو می شد.
انتقال کنترل نظامی کرکوک به دست نیروهای امنیتی کردستان عراق، روند الحاق این شهر به این منطقه را تسهیل می کند. بازگشت نیروهای امنیتی دولت بغداد به کرکوک نیز در این شرایط دور از ذهن است.

نیروهای امنیتی و نظامی  کردستان عراق از درگیری مستقیم و فراگیر با نیروهای داعش خودداری کردند. به نظر می رسد کردستان عراق از درگیری دشمن با رقیب خود لذت می برد و نظاره گر استمرار تضعیف دولت بغداد برای اجرای طرح های آتی خود است.

- نیروهای شبه نظامی شیعه مانند گروه مقتدی صدر و نیروهای سابق سپاه بدر مجدداً قدرت می گیرند زیرا در شرایطی که ارتش عراق عملکرد ضعیفی دارد، این گروه های مردمی هستند که می توانند در جنگ های نامنظم با داعش اثرگذار باشند خاصه این که آموزش دیده و مجرب هم هستند.

 سوریه

- دولت بشار اسد رئیس جمهور سوریه نیز یکی از برندگان بحران داعش است زیرا:

اول؛ بحران عراق، در صدر قرار گرفت و بحران سوریه از صدر خبرها خارج شد.

دوم؛ دولت سوریه به صورت مصداقی و واقعی تر می تواند ادعای خود درباره "جنگ با تروریسم" را توضیح دهد.

سوم؛ تقویت داعش در عراق می تواند به تقویت داعش در خاک سوریه شود. در نتیجه داعش به مناطق و مراکز تحت کنترل مخالفان سوری مسلح اسد موسوم به ارتش آزاد حمله خواهد کرد. به همین دلیل،ارتش آزاد در سوریه تضعیف خواهند شد.

 یاد آور می شود که هم اکنون بین داعش و ارتش آزاد (که هر دو مخالف اسد هستند)‌درگیری وجود دارد. بااین وصف، یکی از دشمنان اسد تضعیف و دیگری تقویت می شود. آن که تضعیف می شود، ریشه سوری دارد و آن که قدرت می یابد گروهی است که جهان بر تروریست بودنش ،‌تقریباً متفق القول است.

پیش بینی آینده

- مذاکرات مستقیم ایران و عربستان سعودی و روند عادی سازی روابط میان دو طرف و رفع اختلافات، تا اطلاع بعدی، تعلیق یا کُند می شود.

- به دنبال تعلیق عادی سازی روابط میان تهران و ریاض، بن بست تعیین رئیس جمهور جدید لبنان و جنگ داخلی در سوریه همچنان بدون راه حل مشخصی ادامه می یابد.

- احتمال دست یابی به توافق هسته ای میان ایران و گروه 1+5 تا پایان تیرماه بیشتر می شود.

- روابط دوجانبه ایران و آمریکا احتمالاً‌ اندکی بهبود می یابد.

- احتمال تغییر نخست وزیر عراق و سپردن این سمت به فرد دیگری به جز نوری مالکی افزایش می یابد،‌مگر آن که صحنه داخلی عراق به سمتی برود که تغییر مالکی موجب تقویت روحیه تروریست ها شود.