.png "عصر ایران")
۰۴ ارديبهشت ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۴ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۱:۰۳
چند ترفند تشخیص فلفل تند از شیرین (فیلم) حوثي ها; زمينه تعامل غير مستقيم عربستان و ايران در يمن
ایران دیپلماسی - هادي اهوازيان*
- اعتراضات اخیر مردمی در يمن كه با اعتراض به افزايش قیمت سوخت به رهبری جريان انصاراله شاخه سياسی حوثی ها شكل گرفت و به سوی صنعا، پايتخت يمن، گسترش یافت، منجر به سقوط دولت يمن، امضاء توافق نامه " صلح و مشاركت ملي" بين حوثي ها و رئيس جمهور يمن و تسلط حوثی ها بر كليه مراكز مهم و استراتژيك پايتخت شد. این تحول سریع وغافل گیر کننده و پيشروی ادامه دار جماعت انصار اله از چند جنبه مهم قابل بررسی است:
نخست آنكه بخشی از این تحولات توسط جريانی هدايت می شود كه خود را طرفدار ايران می داند.]1[ و می تواند منجر به تشكيل دولتی در یمن گردد که حداقل بخشی از آن طرفدار ايران باشد.
دوم اینکه اين تحولات در كشوری رخ داده كه از آن به عنوان حيات خلوت عربستان ياد می شود.]2[
سوم موافقتنامه تقريبا همزمان با نخستين ديدار وزراي امور خارجه دو كشور عربستان و ايران در نيويورك امضا شد وعربستان نيز از دستيابي به چنين توافقي استقبال محتاطانه اي نمود. ]3[
تحليل علت وقوع چنين رخدادی با توجه به اهميت آن در روابط ايران و عربستان بويژه در يمن، مستلزم بررسی جريان های سياسی فعال در صحنه سياسی يمن و شيوه تعامل عربستان با اين جريان ها می باشد.
1- جريان های سياسي فعال يمن: در يمن سه جريان كه عموما توسط قبايل و جریانات مذاهبی حمايت می شوند، نقش پررنگ تری در تحولات این کشور ايفا می نمايند:]4[
- كنگره ملي سراسري: اين حزب به رهبری علی عبداله صالح از سال 1978 تا 1990 در يمن شمالی و پس از اتحاد دو يمن در آن سال تا سرنگونی حكومت صالح در سال 2012 در راس قدرت قرار داشت.]5[ با توجه به حمايت عربستان از اين گروه، نفوذ آن در قبايل سنی و ساختارهای قدرت حتی پس از سرنگونی صالح كماكان مشهود است.
- حزب اصلاح: اين حزب كه چند ماه پس از اتحاد يمن جنوبی و شمالی در سال 1990 تشكيل شد، ائتلاف ناهمگونی از رهبران قبايل با نفوذ ( خاندان الاحمر )، اسلامگرايان تندرو، محافظه كار و تجار بوده که به طور كلی ارتباطات گسترده ای با شاخه بين المللی اخوان المسلمين دارد.]4[ اين حزب پس از شروع اعتراضات مردمي در سال 2011 با حمايت از معترضان توانست بر اساس طرح شوراي همكاري خليج فارس قدرت را با علي عبداله صالح بصورت مساوي تقسيم نمايد. ]1[
- جريان حوثی: حوثی ها به شیعیان زیدیه 4 امامی گفته می شود که استان صعده در شمال یمن، محل اصلی تمرکز آنهاست.]6[ موسس اين جريان حسین بدرالدین الحوثی بود که در سال 2004 توسط نیروهای ارتش یمن به شهادت رسید. اين جريان بخشی از ترکیب جمعیتی و سیاسی یمن مي باشد و در تمامی تحولات و مکانیسم های سیاسی هم که از زمان سرنگونی علی عبدالله صالح در فوریه 2012 در یمن شکل گرفته و تاکنون هم ادامه دارد، حضور فعال دارد.]7[
اين جريان پس از همراهی حكومت علي عبداله صالح با طرحهای آمريكا، از سال 2004 اعتراضات خود عليه نظام سابق را به رهبری عبدالمالك حوثي به صورت علنی آغاز نمود و در پي آن تا سال 2010 شش جنگ بين آنها و نظام صالح درگرفت. مقر اين جريان درخلال جنگ ششم به واسطه مشاركت عربستان در جنگ به شدت تخريب گرديد.
اين جريان قبل از سال 2010 به واسطه تفكرات مبارزاتي، در حاشيه تصميم‌گيری‌های سياسی يمن قرار داشتن و فعاليت آنها عمدتا محدود به استان صعده می‌شد. ليكن اعتراض‌های مردمي در سال 2011 عليه علی عبدالله صالح رئيس جمهور سابق يمن كه متاثر از بهار عربی در جهان عرب بود، فرصتي را برای حوثی‌ها فراهم كرد تا به صورت جدی محدوده فعاليت‌های سياسی خود را از سطح محلی به سطح ملی گسترش دهند ]8[
2- شيوه تعامل عربستان با جريان های فعال در صحنه سياسی يمن
با توجه به جريانات حاضر در صحنه سياسی يمن، عربستان همواره از علی عبداله صالح به عنوان هم پيمان خود حمايت نموده و دو جريان ديگر ( حوثی ها و حزب اصلاح به نمايندگی اخوان المسلمين) را تهديدی برای خود احساس می كند. علت مخالفت عربستان با حوثی ها، به واسطه طرفداری حوثی ها از ايران می باشد و نمونه بارز اين مخالفت، حمايت نظامی از دولت علی عبداله صالح و سركوب شديد حوثی ها در جنگ ششم (2010) می باشد.
]1[ علاوه بر حوثی ها، عربستان همواره از قدرت گرفتن اخوان المسلمين نيز هراسناك می باشد. دليل اين امر توانايی آنها در ارائه نمونه ای عربی اسلامي از حكومت در رويارويی با تجربه عربستان می باشد.]8[ لذا اين كشور از بيم چالش نظام سياسی خود توسط اخوانی ها و نيز تهديد موقعيت این کشور بين كشورهای عربی و اسلامی، همواره از شكل گيری هرنوع نظام سياسی اخوانی دركشورهای عربی و اسلامی منطقه مخالفت نموده است.
با توجه به تحليل فوق اين سئوال مطرح مي شود كه چرا عربستان در سال 2012 موافق حضور حزب اصلاح در قدرت به عنوان جرياني طرفدار اخوان المسلمين و تقسيم قدرت با علي عبداله صالح]1[ شد.
سوال فوق را می توان اينگونه پاسخ داد كه با آغاز خيزش مردمی در كشورهای شمال آفريقا و منطقه خاورميانه عليه نظامهای ديكتاتوری و درغياب نهادهای مردمی، جريان اخوان المسلمین به واسطه برخورداری از انسجام تشكيلاتی توانست در بسياری از كشورها مسلط شود. از اين رو اين كشور چاره ای جز تعامل با آنها در كشورهايی چون مصر، تونس، ليبي و يمن نداشت و با شروع مجدد اعتراضات مردمی عليه دولت های اخوانی به ويژه در مصر (پايگاه اصلی اين جريان)،
عربستان با حمايت از ارتش مصر، در سرنگونی دولت اخوانی محمد مرسی نقش ايفا نمود، سپس با توجه به انسجام بين المللی جريان اخوان المسلمین و تهديدی كه از اين گروه در چالش با نظام سياسی خود احساس می نمود، با ترجيح حوثی ها بر اخوان، از سقوط آنها توسط حوثی ها استقبال (محتاطانه ای) نمود.
در نتیجه با عنایت به اينكه جريان سياسی حوثي خود را طرفدار ايران می داند، حضور اين جريان در قدرت را می توان به افزايش حضور ايران در يمن و به نوعی ايجاد زمينه تعامل غيرمستقيم عربستان و ايران ارزيابی نمود.
* مدرس دانشگاه
-----------------------------------------------------------------------------------------------
1- خبرگزاری دانشجويان ايران، سيد اصغر قريشی (سفير پيشين ايران در صنعا)، " ناامنی در يمن به نفع هيچ كس نيست"، كد خبر 93072011152، 20/7/93
2- مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام، معاونت پژوهش های سياست خارجی،" نقش منطقه ای عربستان و تحولات يمن" ، 1388
3- پايگاه تحليلی ديپلماسی ايراني، گفتگوبا محمد صالح صديقيان رئيس مركز عربی مطالعات ايران، " آيا صنعا رنگ آرامش به خود می بيند"
4- مركز بين المللي مطالعات صلح، محمد صادق جوكار،" فرآيند ناقص دولت سازی در يمن; تحليل عوامل جنگ داخلی
5- همشهری آنلاين، زندگی نامه علی عبداله صالح
6- پايگاه خبري تحليلی عصر ايران، " تصرف يك بندر توسط حوثی ها"، كد خبر 360408
7- پايگاه شبكه خبر، جايگاه سياسی حوثی ها در معادلات داخلی يمن،24/4/93
8- خبرگزاری فارس،"سايه روشن تحولات يمن" ، 20/7/93
9- پايگاه مشرق نيوز،" تعارض ها و همگرايی های آل سعود و اخوان المسلمين"، كد خبر260002 ،2/9/92
هادي اهوازيان، مدرس دانشگاه
- اعتراضات اخیر مردمی در يمن كه با اعتراض به افزايش قیمت سوخت به رهبری جريان انصاراله شاخه سياسی حوثی ها شكل گرفت و به سوی صنعا، پايتخت يمن، گسترش یافت، منجر به سقوط دولت يمن، امضاء توافق نامه " صلح و مشاركت ملي" بين حوثي ها و رئيس جمهور يمن و تسلط حوثی ها بر كليه مراكز مهم و استراتژيك پايتخت شد. این تحول سریع وغافل گیر کننده و پيشروی ادامه دار جماعت انصار اله از چند جنبه مهم قابل بررسی است:
نخست آنكه بخشی از این تحولات توسط جريانی هدايت می شود كه خود را طرفدار ايران می داند.]1[ و می تواند منجر به تشكيل دولتی در یمن گردد که حداقل بخشی از آن طرفدار ايران باشد.
دوم اینکه اين تحولات در كشوری رخ داده كه از آن به عنوان حيات خلوت عربستان ياد می شود.]2[
سوم موافقتنامه تقريبا همزمان با نخستين ديدار وزراي امور خارجه دو كشور عربستان و ايران در نيويورك امضا شد وعربستان نيز از دستيابي به چنين توافقي استقبال محتاطانه اي نمود. ]3[
تحليل علت وقوع چنين رخدادی با توجه به اهميت آن در روابط ايران و عربستان بويژه در يمن، مستلزم بررسی جريان های سياسی فعال در صحنه سياسی يمن و شيوه تعامل عربستان با اين جريان ها می باشد.
1- جريان های سياسي فعال يمن: در يمن سه جريان كه عموما توسط قبايل و جریانات مذاهبی حمايت می شوند، نقش پررنگ تری در تحولات این کشور ايفا می نمايند:]4[
- كنگره ملي سراسري: اين حزب به رهبری علی عبداله صالح از سال 1978 تا 1990 در يمن شمالی و پس از اتحاد دو يمن در آن سال تا سرنگونی حكومت صالح در سال 2012 در راس قدرت قرار داشت.]5[ با توجه به حمايت عربستان از اين گروه، نفوذ آن در قبايل سنی و ساختارهای قدرت حتی پس از سرنگونی صالح كماكان مشهود است.
- حزب اصلاح: اين حزب كه چند ماه پس از اتحاد يمن جنوبی و شمالی در سال 1990 تشكيل شد، ائتلاف ناهمگونی از رهبران قبايل با نفوذ ( خاندان الاحمر )، اسلامگرايان تندرو، محافظه كار و تجار بوده که به طور كلی ارتباطات گسترده ای با شاخه بين المللی اخوان المسلمين دارد.]4[ اين حزب پس از شروع اعتراضات مردمي در سال 2011 با حمايت از معترضان توانست بر اساس طرح شوراي همكاري خليج فارس قدرت را با علي عبداله صالح بصورت مساوي تقسيم نمايد. ]1[
- جريان حوثی: حوثی ها به شیعیان زیدیه 4 امامی گفته می شود که استان صعده در شمال یمن، محل اصلی تمرکز آنهاست.]6[ موسس اين جريان حسین بدرالدین الحوثی بود که در سال 2004 توسط نیروهای ارتش یمن به شهادت رسید. اين جريان بخشی از ترکیب جمعیتی و سیاسی یمن مي باشد و در تمامی تحولات و مکانیسم های سیاسی هم که از زمان سرنگونی علی عبدالله صالح در فوریه 2012 در یمن شکل گرفته و تاکنون هم ادامه دارد، حضور فعال دارد.]7[
اين جريان پس از همراهی حكومت علي عبداله صالح با طرحهای آمريكا، از سال 2004 اعتراضات خود عليه نظام سابق را به رهبری عبدالمالك حوثي به صورت علنی آغاز نمود و در پي آن تا سال 2010 شش جنگ بين آنها و نظام صالح درگرفت. مقر اين جريان درخلال جنگ ششم به واسطه مشاركت عربستان در جنگ به شدت تخريب گرديد.
اين جريان قبل از سال 2010 به واسطه تفكرات مبارزاتي، در حاشيه تصميم‌گيری‌های سياسی يمن قرار داشتن و فعاليت آنها عمدتا محدود به استان صعده می‌شد. ليكن اعتراض‌های مردمي در سال 2011 عليه علی عبدالله صالح رئيس جمهور سابق يمن كه متاثر از بهار عربی در جهان عرب بود، فرصتي را برای حوثی‌ها فراهم كرد تا به صورت جدی محدوده فعاليت‌های سياسی خود را از سطح محلی به سطح ملی گسترش دهند ]8[
2- شيوه تعامل عربستان با جريان های فعال در صحنه سياسی يمن
با توجه به جريانات حاضر در صحنه سياسی يمن، عربستان همواره از علی عبداله صالح به عنوان هم پيمان خود حمايت نموده و دو جريان ديگر ( حوثی ها و حزب اصلاح به نمايندگی اخوان المسلمين) را تهديدی برای خود احساس می كند. علت مخالفت عربستان با حوثی ها، به واسطه طرفداری حوثی ها از ايران می باشد و نمونه بارز اين مخالفت، حمايت نظامی از دولت علی عبداله صالح و سركوب شديد حوثی ها در جنگ ششم (2010) می باشد.
]1[ علاوه بر حوثی ها، عربستان همواره از قدرت گرفتن اخوان المسلمين نيز هراسناك می باشد. دليل اين امر توانايی آنها در ارائه نمونه ای عربی اسلامي از حكومت در رويارويی با تجربه عربستان می باشد.]8[ لذا اين كشور از بيم چالش نظام سياسی خود توسط اخوانی ها و نيز تهديد موقعيت این کشور بين كشورهای عربی و اسلامی، همواره از شكل گيری هرنوع نظام سياسی اخوانی دركشورهای عربی و اسلامی منطقه مخالفت نموده است.
با توجه به تحليل فوق اين سئوال مطرح مي شود كه چرا عربستان در سال 2012 موافق حضور حزب اصلاح در قدرت به عنوان جرياني طرفدار اخوان المسلمين و تقسيم قدرت با علي عبداله صالح]1[ شد.
سوال فوق را می توان اينگونه پاسخ داد كه با آغاز خيزش مردمی در كشورهای شمال آفريقا و منطقه خاورميانه عليه نظامهای ديكتاتوری و درغياب نهادهای مردمی، جريان اخوان المسلمین به واسطه برخورداری از انسجام تشكيلاتی توانست در بسياری از كشورها مسلط شود. از اين رو اين كشور چاره ای جز تعامل با آنها در كشورهايی چون مصر، تونس، ليبي و يمن نداشت و با شروع مجدد اعتراضات مردمی عليه دولت های اخوانی به ويژه در مصر (پايگاه اصلی اين جريان)،
عربستان با حمايت از ارتش مصر، در سرنگونی دولت اخوانی محمد مرسی نقش ايفا نمود، سپس با توجه به انسجام بين المللی جريان اخوان المسلمین و تهديدی كه از اين گروه در چالش با نظام سياسی خود احساس می نمود، با ترجيح حوثی ها بر اخوان، از سقوط آنها توسط حوثی ها استقبال (محتاطانه ای) نمود.
در نتیجه با عنایت به اينكه جريان سياسی حوثي خود را طرفدار ايران می داند، حضور اين جريان در قدرت را می توان به افزايش حضور ايران در يمن و به نوعی ايجاد زمينه تعامل غيرمستقيم عربستان و ايران ارزيابی نمود.
* مدرس دانشگاه
-----------------------------------------------------------------------------------------------
1- خبرگزاری دانشجويان ايران، سيد اصغر قريشی (سفير پيشين ايران در صنعا)، " ناامنی در يمن به نفع هيچ كس نيست"، كد خبر 93072011152، 20/7/93
2- مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام، معاونت پژوهش های سياست خارجی،" نقش منطقه ای عربستان و تحولات يمن" ، 1388
3- پايگاه تحليلی ديپلماسی ايراني، گفتگوبا محمد صالح صديقيان رئيس مركز عربی مطالعات ايران، " آيا صنعا رنگ آرامش به خود می بيند"
4- مركز بين المللي مطالعات صلح، محمد صادق جوكار،" فرآيند ناقص دولت سازی در يمن; تحليل عوامل جنگ داخلی
5- همشهری آنلاين، زندگی نامه علی عبداله صالح
6- پايگاه خبري تحليلی عصر ايران، " تصرف يك بندر توسط حوثی ها"، كد خبر 360408
7- پايگاه شبكه خبر، جايگاه سياسی حوثی ها در معادلات داخلی يمن،24/4/93
8- خبرگزاری فارس،"سايه روشن تحولات يمن" ، 20/7/93
9- پايگاه مشرق نيوز،" تعارض ها و همگرايی های آل سعود و اخوان المسلمين"، كد خبر260002 ،2/9/92
هادي اهوازيان، مدرس دانشگاه
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
تهیه فهرستی از تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا علیه صنایع پهپادی و موشکی ایران توافق 4 کشور منطقه برای "راه توسعه" / اتصال اروپا به خلیج فارس از طریق ترکیه و عراق / مسیر ترانزیت جدید بدون ایران گروسی : ایران چند هفته با در اختیار داشتن اورانیوم غنی شده کافی برای ساختن بمب اتم فاصله دارد نه چند ماه خشکسالی در کمین این استان‌ها بی عدالتی در حق بازنشستگان / حقوق مدیران سازمان تامین اجتماعی چقدر است؟ سردار رادان : با حمایت مجلس ، دولت و قوه قضائیه، اجرای طرح عفاف و حجاب را با قوت ادامه خواهیم داد مجازات متخلفان کنکور چیست؟ بیماری ایکس ؛ همه گیری بعدی جهانی در راه است؟ ویدئویی جذاب از پهپادهای خودکار انتحاری اوکراین که دوست و دشمن را تشخیص می دهند چرا قالیباف باخت؟ چه شد که پاجوش‌ها چنار‌ها را کنار زدند؟ پرونده داروی هموفیلی روی میز شورای عالی بیمه ۱۰ ماشین آلمانی برتر تاریخ که شاهکارهای مهندسی عرصه خودروسازی به شمار می آیند (+عکس) دامی که آمریکا برای عراق پهن کرد داستان پدر پستچی من: زمینی که نخرید و پیکانی که خرید(اطلاع رسانی تبلیغی) تانسو 06 ؛ شاسی بلند جدید چری که قرار نیست زیاد گران باشد! (+تصاویر)
وبگردی