آزادی بیان در فرانسه و اتهام 'یک بام و دو هوا'

ده‌ها هزار هوادار دیودونه، کمدین فرانسوی که گاه به یهودستیزی متهم‌اش می‌کنند، می‌گویند عملکرد مقام‌های این کشور مثل "یک بام و دو هوا" است. دلیل اعتراض‌شان اقدام اخیر مقام‌های فرانسوی‌ است که علیه دهها نفر به اتهام توجیه تروریسم اعلام جرم کرده است.

به گزارش بی بی سی، اعتراض هواداران دیودونه از آن‌جا آغاز شد که مقام‌های فرانسوی او را به اتهام چشم بستن بر تروریسم دستگیر کردند. این کمدین جنجالی در صفحه فیس‌بوک‌ خود نوشته بود: "من هم احساس شارلی کولیبلی دارم."

او در واقع برچسب #من‌شارلی‌هستم و اسم امدی کولیبالی را با هم مخلوط کرده بود – کولیبالی همان کسی است که یک زن پلیس را نزدیک یک مدرسه یهودی و چهار نفر دیگر را در یک فروشگاه یهودی در پاریس کشت. دیودون بعدا از حرفی که زده بود دفاع کرد و گفت حس می‌کند مقام‌ها با او مثل یک مظنون ترور برخورد می‌کنند.

بعد از این ماجرا یکی از هواداران فیس‌بوکی او با اشاره به راه‌پیمایی عظیمی که در حمایت از شارلی ابدو در پاریس راه افتاده بود، نوشت: "آزادی بیان مرد، ولی مراسم عزاداری‌اش قشنگ بود."

یکی دیگر نوشته بود: "یک بام و دو هوا از این واضح‌تر؟! کاریکاتور پیامبر رو می‌شه بکشی،‌ به همه مسلمون‌ها می‌شه توهین کنی. همه ‌اش هم قانونیه. اسم‌اش هم می‌ذارن آزادی بیان... حکومت شده دیکتاتوری شبه‌دموکراتیک."

دیودونه کمدینی است که با هولوکاست هم شوخی‌های زمخت کرده – گاه حتی به دردسر قانونی هم افتاده. او در شبکه‌های اجتماعی طرفداران زیادی دارد، از جمله ۹۰۰ هزار نفر در فیس‌بوک. بیشتر نظرهایی که در صفحه فیس‌بوکش نوشته شده در حمایت از اوست. اوایل هفته‌ای که گذشت اسم‌اش مدت کوتاهی در توییتر هم مطرح بود. تعداد کمی از هوادارانش می‌گفتند زیاده‌روی کرده.

یکی نوشته بود: "آزادی بیان با نفرت‌پراکنی خیلی فرق می‌کند. خودش می‌دانست این‌جوری می‌شود... شارلی ابدو کاریکاتور پیامبر کشیده بود که من باهاش مخالفم، پیامبر رو مسخره کرده، یکی رو خندونده یکی رو شوکه کرده، اما نفرت‌پراکنی نکرده . خیلی فرق می‌کنه."

دیودونه بعد از بازداشت به همان برچسب "من شارلی هستم" متوسل شد که هوادارانش را بسیج کند.

دستگیری دیودنه یکی از ده‌ها پرونده – یا بنا به یک گزارش صد پرونده – ای است که مقام‌های فرانسوی بعد از حمله‌های پاریس گشوده‌اند. بعضی‌ها حتی به لطف مصوبه‌ای که پارسال با هدف تسریع روند قضایی تصویب شد، حکم‌شان را هم گرفته‌اند و زندان‌اند.

آن‌طور که امانوئل پیرا، وکیل رسانه، عضو مؤسسه قلم بین‌الملل، و از حامیان آزادی بیان می‌گوید، در یک سال معمولی یک یا دو نفر به‌خاطر حرف زدن در حمایت از تروریسم دستگیر می‌شوند.

او معتقد است آزادی بیان اندیشه‌ای است که قلب ملت فرانسه است، اما با گذشت زمان تکه‌هایی از آن به نام استثناء، مثل نفرت‌پراکنی، کنده شده است. او می‌گوید: "اصل آزادی بیان را تضعیف کرده‌ایم، با نیت خیر، اما بدون فکر کردن به تبعاتش. باید فکر کنیم ببینیم چطور می‌شود ایده آزادی بیان را در شرایط حساس مثل هفته پیش پاریس حفظ کرد."

با این حال معتقد است حرف‌های دیودونه را نمی‌شود با نقاشی‌های شارلی ابدو از پیامبر اسلام مقایسه کرد. می‌گوید: "یک چیز روشن است. در فرانسه حق داری علیه یک مکتب، یا هر مذهبی، حرف بزنی یا نقاشی بکشی. انقلاب ۱۷۸۹ فرانسه جرم کفرگویی را ملغی کرد. بعد از آن هم دادگاه‌ها همواره بر قانونی بودن حرف زدن درباره ادیان یا شخصیت‌های تاریخی مذهبی تأکید کرده‌اند."

پیرا پیشتر وکیل میشل ولبک هم بوده – همان نویسنده‌ای که سال ۲۰۰۲ از اتهام نفرت‌پراکنی علیه مسلمانان تبرئه شد. می‌گوید قضاوت در مورد پرونده دیودونه به خاطر گنگ بودن حرف‌هایش دشوار است. دادگاهش قرار است ماه آینده برگزار شود.

پیرا معتقد است دستگیری دیودونه اشتباه بوده. می‌گوید: "اگر ببرد قهرمان می‌شود. بسیاری جوان‌ها او را حامی مسلمان‌ها و مهاجرها فرض می‌کنند … دیگر کمدین و هنرپیشه نخواهد بود. مخاطبش می‌شوند همراهان و هواداران جریان‌های راست افراطی. چیزی که من را می‌ترساند این است که دستگاه قضایی فرانسه در این موارد سریع عمل می‌کند. مثل اتفاقی که برای آمریکایی ها بعد از ۱۱ سپتامبر افتاد. قضاوت اگر زیادی سریع باشد، احتمالا تحت‌ تأثیر یک جریان احساسی است."