داستان سُرایانِ نوروز 91، دلواپسانِ نوروز 94

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- عید نوروز، عید بازارهاست. چندان که همه مشاغل و اصناف از آن منتفع و متمع می شوند زیرا به بهانه عید، در اسفند ماه رونق می گیرند و کاستی و رکود ماه های پایانی سال را جبران می کنند.

با این حال خود نوروز که از راه می رسد معدودی از کارها از تب و تاب می افتد و اگر به مقوله خبر و خبر رسانی هم با این دیده نگاه کنیم بازار خبر و البته خبرهای داخلی چندان پر رونق نیست.

تعطیلی رسانه های مکتوب به رغم فعالیت رسانه های مجازی و تعطیل بردار نبودن این دسته از رسانه ها در دنیای مدرن نیز رونق مورد انتظار را به بازار خبر نمی بخشد چرا که تولید کنندگان خبر و کانون های فعالیت های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی تعطیل اند و از این روست که توجه رسانه ها بیشتر به اتفاقات بیرون مرزهاست.


هر چند که طولانی بودن تعطیلات و سرگرم بودن مردم به سفر و دید و بازدید از توجه افکار عمومی به این حوزه هم می کاهد و چنانچه اخبار مهم در این ایام رخ دهد بسامد کمتری نسبت به دیگر روزهای سال دارد.

مشهور ترین مثال در این باره همان نکته ای است که در اولین نوشته پس از سقوط حکومت حزب بعث عراق در فروردین 1382 آوردم:

« در آن 18 روز که ایرانیان در تعطیلات نوروزی به سر می بردند ایالات متحده با همکاری بریتانیا و بی آن که از سازمان ملل مجوزی دریافت کرده باشد به عراق یورش بُرد و صدام حسین را برانداخت. بدین ترتیب وقتی ایرانیان در آستانه فروردین 1382 چمدان های سفر نوروزی خود را می بستند دیکتاتور عراق بر سر کار بود و هر گونه تسلیم و عقب نشینی را نفی می کرد ولی هنگامی که در پایات تعطیلات نوروزی به خانه ها باز گشتند دیگر نشانی از حکومت این دشمن ایران و ایرانیان نبود.»

این مقدمه از آن روست که نقل و تحلیل یک خبر اختصاصی در ایام تعطیل ارزش بیشتری پیدا می کند و شاید به همین خاطر بود که سه سال پیش و در بازار کم خبری اواسط تعطیلات نوروز، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی - که در دولت محمود احمدی نژاد به یک سایت منسوب به دفتر او فروکاسته و به دست کسانی افتاده بود که به هر امکان دولتی و عمومی به مثابه غنیمتی فراچنگ آمده می نگریستند - در هفتم فروردین 1391 از سفر حسن روحانی مذاکره کننده اسبق هسته ای به اتریش خبر داد.

با این که در آن خبر آمده بود که او با لباس شخصی و گذرنامه شخصی به این کشور رفته و داماد وی در فرودگاه به استقبال آمده اما بلافاصله برخی از سایت ها این سفر را به مذاکرات استانبول – 2 ربط دادند که قرار بود اندک زمانی بعدتر برگزار شود .

به عبارت دیگر می خواستند این گونه القا کنند که منتقد سیاست های هسته ای دولت احمدی نژاد به تکاپو افتاده است.

جالب تر و عجیب تر این که هدف از این سفر را «نگارش خاطرات هسته ای» ذکر کردند. انگار که حسن روحانی در تهران و در دفتر خود به عنوان رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام یا در خانه اش یا هر جای دیگر در ایران نمی توانسته خاطرات مذاکرات در دولت اصلاحات را بنویسد و باید حتما این کار را در وین و در آستانه مذاکرات استانبول – 2 انجام می داده است!

چند روز بعد هم این شبه تحلیل را منتشر و از روی دست هم کپی کردند: «حسن روحانی در آستانه مذاکرات حساس استانبول -2 تلاش کرده است در این سفر به نگارش خاطرات خود در راستای سرپوش گذاشتن بر اقدام سوال برانگیز تعلیق غنی سازی اورانیوم در دوران مسوولیت خود دست بزند. او با پوشش نگارش خاطرات و احیانا انتخاب گزینشی وقایع و نامه نگاری ها و جلسات به دنبال رد واقعیت ها و تبرئه خویش در منظر افکار عمومی داخلی است و در این راه هم هیچ ابایی ندارد که هر نکته ای را به بزرگان نظام نسبت دهد...در حالی که روحانی باید به دور از هر گونه نگاه جناحی مردم را به خواندن واقعیت ها ترغیب کند و در مقابل اشتباهاتش از مردم عذر خواهی کند.»

دفتر دکتر روحانی البته در واکنش این اطلاعیه را صادر کرد: «سفر چند روزه حجت الاسلام والمسلمین جناب دکتر روحانی به اتریش صرفا به دلایل خانوادگی بوده است. بنا بر این مطالب یک سایت غرض ورز و معلوم الحال در این زمینه قویا تکذیب می گردد./ دفتر رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام»

این توضیح هم اما سبب نشد دست از گمانه زنی بردارند و یکی حتی نوشت: « او می خواهد کتاب خاطرات خود را آماده کند تا برای مشتریان خاص بفرستد.»

حسن روحانی البته در اردیبهشت 1391 کتاب خاطرات خود را منتشر کرد و برای «مشتریان خاص» هم نفرستاد بلکه در دسترس همه قرار گرفت.  جالب این که این کتاب با عنوان «امنیت ملی و دیپلماسی هسته ای » در روی جلد خود تاریخ 1390 را داشت. یعنی قبل از سفر او به اتریش آماده انتشار شده بود و از سر بی خبری و به صرف اطلاع از آماده بودن این کتاب برای عرضه و سفر به اتریش این دو موضوع را به هم ربط داده بودند. در همان اردیبهشت 91 نیز در گفت و گویی با ماهنامه مهرنامه درباره این کتاب توضیح داد که نشان می داد «مشتری خاص» در کار نیست و «مخاطب عام» منظور است.

این توضیحات برای آن است که راز خشم و سرخوردگی تندروها را در آستانه نوروز سرنوشت ساز 94 دریابیم. آنان که سفر حسن روحانی را با لباس شخصی و برای دیداری خانوادگی در نوروز 91 برنتافتند و نگران انتشار کتاب خاطرات بودند - که معمولا معطوف به گذشته است - اکنون نگران توافق هسته ای و 10 ساله در نوروز 94 هستند.

این بار حسن روحانی را نمی توانند «دیپلمات سابق» توصیف و انتقاد کنند که «چرا با گذشت 7 سال از پایان فعالیت نامبرده در تیم هسته ای اسناد طبقه بندی شده هنوز در اختیار اوست » زیرا که او «رییس جمهوری » است.

همان ها که در نوروز 91 از حسن روحانی خواستند «به خاطر نقش خود در مذاکرات خفت بار سعد آباد از مردم عذرخواهی کند» و «برخورد با برخی از افراد مذاکره کننده وقت از جمله حسین موسویان» را به یاد او آوردند سه سال بعد و در نوروز 94 وزیر خارجه همان حسن روحانی را  باید در هیات امضا کننده توافقی مشاهده و تحمل کنند. هم او که مردم انتظار دارند شرایط کشور را از وضعیت خاص و تحریمی مورد علاقه اینان خارج سازد.

البته اگر پیش داوری نمی کردند و منتظر انتشار کتاب در همان سال 91 می ماندند دچار سوء تفاهم نمی شند تا گمان برند «نگارش خاطرات برای سرپوش گذاشتن بر اقدام سوال برانگیز تعلیق غنی سازی و تبرئه خویش» است که موضوع فراتر از خاطره نویسی بود.

حسن روحانی در صفحه 599 همان کتاب به آخرین دیدار خود در مقام «دبیر شورای عالی امنیت ملی» با رهبری اشاره می کند . چرا که با وجود اختلافات فراوان میان او و محمود احمدی نژاد روشن بود که امکان ادامه کار میسر نیست: « در آخر صحبت گفتم: و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین. ایشان اما فرمودند: نه! شما از مسوولین نظام هستید و «آخر دعوانا» را من قبول ندارم. ما و نظام با شما کار داریم.»

10 ماه بعد ( از انتشار خبر سفر نوروزی روحانی به اتریش) و در بهمن همان سال 1391 حضور ناگهانی دکتر حسن روحانی در برنامه تلویزیونی شناسنامه - که عملا تریبون اختصاصی جبهه پایداری است- و اشاره به مذاکرات هسته ای خبر ساز شد و از عزم او برای ورود به کارزار انتخابات ریاست جمهوری در سال 92 خبر داد (همان نکته ای که اندکی بعدتر و در یادداشت سالنامه روزنامه اعتماد به آن اشاره کردم) ولی این بار همان منتقدان که سفر خانوادگی حسن روحانی به اتریش با لباس شخصی را به مذاکرات استانبول ربط دادند هیچ نشانه ای از حضور رسمی در رسانه رسمی و با لباس رسمی و در آستانه مذاکرات آلماتی  قزاقستان نیافتند! 

البته و با نگاه مثبت شاید به این خاطر که می دیدند  اقتصاد کشور در آستانه فروپاشی است، ابتذال در رفتارهای سیاسی محمود احمدی نژاد غیر قابل تحمل شده و فساد چون موریانه ای به جان اخلاق جامعه و دستگاه اجرایی افتاده و به هر حال، همان منتقدان نیز به پول و بودجه نیاز داشتند حال آن که اموال ایران بلوکه می شد.

آنها که نوروز 91 سفر شخصی حسن  روحانی با هدف اعلام شده دیدار خانوادگی و انتشار خاطرات او را تاب نیاوردند ، حالا در نوروز 94 باید شاهد توافق رسمی و نگارش سندی باشند که نه مانند خاطرات ، معطوف به 10 سال قبل از آن ، که درباره 10 سال پیش روست.

رجال سیاسی معمولا وقتی به خاطره نویسی روی می آورند که بازنشسته شده باشند. چندان که اگر محمد جواد ظریف احتمال می داد به وزارت خارجه می رسد و «آقای وزیر» می شود هرگز اجازه نمی داد خاطرات او با عنوان «آقای سفیر» منتشر شود و هاشمی رفسنجانی نیز کتاب های خاطرات خود را به عمد با تاخیر منتشر می کند تا عطش خواندن جای تصور بازنشستگی را بگیرد اما خاطرات حسن روحانی را هم تاب نیاوردند و دل خوش نکردند که معطوف به گذشته است و از سر تمامیت خواهی می خواستند حق سفر و حق نوشتن را هم از او بگیرند.

 اکنون اما آنچه می شنوند دیگر خاطره نیست. نوروز 94 با نوروز 91 بسیار تفاوت دارد؛ بسیار بسیار...