از «نفر سفر» تا «اقامت نفر شب»؛ کمی تا قسمتی باورناپذیری!

 عصر ایران؛ سروش بامداد- همه ساله در پایان تعطیلات نوروزی مقامات مختلف و مرتبط آمار مسافران را اعلام می کنند که معمولا حاکی از رشد چند درصدی هم هست.

  امسال نیز به روال سال های گذشته سازمان گردشگری و میراث فرهنگی از یک طرف و پلیس راهور نیز از جانب دیگر آمار سفرهای نوروزی را اعلام کرده اند و چون اختلاف کمی با یکدیگر دارند آن را نشانه قرین به صحت بودن می دانند.

  دولت قبل البته اصطلاح «نفر سفر» را در راستای آمارسازی های دیگر خود ابداع کرده بود تا شمار مسافران را بر این اساس بیشتر نشان دهد. شاید به همین خاطر مقامات کنونی سازمان گردشگری این اصطلاح را دیگر به کار نمی برند و از اصطلاح «اقامت نفر شب» استفاده می کنند و در آستانه سال جدید هم از پیش بینی 3 میلیون و 800 هزار «نفر شب اقامت» سخن گفتند که چنانچه این عدد را در 16 روز تعطیلات نورزوزی ضرب کنیم نیز همین عدد 15 میلیونی اعلامی به دست می آید.

  اما چرا این آمارها باور پذیر نیست؟ بی آن که بخواهیم نسبت دروغ و خلاف بدهیم از احساس عمومی و دست کم حس خودمان می گوییم که نمی توانیم باور کنیم و الزاما این سخن به معنی نادرست بودن آمارهای اعلامی نیست بلکه تاکید بر «نابسندگی» یا قانع کننده نبودن آن است و هر چند مانند دولت قبل از «نفر سفر» و آمارسازی گذشته خبری نیست اما «اقامت نفر شب» نیز نیاز به توضیح و تبیین دارد تا پذیرش آن بیشتر شود.
     

 
  نخستین پرسشی که به ذهن مخاطبان متبادر می شود این است که این آمار از کجا می آید و با چه مکانیسمی استخراج شده و آیا اساسا با تعریف سازمان جهانی جهانگردی ازسفر و مسافر انطباق دارد یا نه؟

  مطابق تعریف بین المللی در صورتی به جا به جایی فرد و انتقال در سطح شهر یا کشور اصطلاح «سفر» اطلاق می شود که «شخص به کشور یا شهری غیر از محل اقامت معمول خود برود و حداقل یک شب و کمتر از یک سال را در آن کشور یا شهر اقامت کند و برای انجام کار و فعالیت هم نرفته باشد و مزدی هم دریافت نکند».

  با این تعریف همه کسانی که در ایام تعطیلات نوروزی یک یا چند شب در هتل یا اقامتگاه دیگری به سر برده اند و بعد به خانه و زندگی خود بازگشته اند قطعا مسافرند و آنچه انجام داده اند نیز بلا تردید «سفر» به حساب می آید.

  بنا بر این استخراج و دریافت آمار این بخش از مسافران دشوار نیست اما اکثریت سفر کنندگان به هتل یا اقامتگاه های دیگر نمی روند بلکه  در خانه اقوام یا جاهایی غیر از هتل اقامت می کنند و مستقر می شوند و مشکل آماری هم از همین جا شروع می شود.

  از این رو به آمار ترددها و نه اقامت ها رجوع می شود که از 28 اسفند 1393 تا 14 فروردین 1394 به میزان 60 میلیون و 84 هزار مورد گزارش شده و چون میانگین اقامت یک فرد چهار شب را فرض می کنند به عدد 15 میلیون «نفر اقامت شب» می رسند.

  مشکل از همین جا شروع می شود. حتی اگر آمار 60 میلیون را بپذیریم و آن را بدون احتساب از عبور از شهرهای مختلف که در آنها  اقامت صورت نمی پذیرد در نظر آوریم باز معلوم نیست که آن تقسیم بر 4 برای رسیدن به نفر اقامت شب تا چه اندازه با واقعیت انطباق دارد.

اشکال اول این است که این تصور وجود دارد که اتومبیلی که مثلا به قصد استان گیلان از عوارضی های استان های البرز و قزوین هم طبعا و در طول مسیر عبور کرده گردشگر این دو استان نیز تلقی شود یا دیگری را که به قصد استانی جنوبی از چند استان مختلف گذشته مسافر همه این استان ها حساب کنیم و به همین طریق عدد 60 میلیون به دست آمده باشد و چون این عدد احتمالا بیشتر از واقعیت است پس از تقسیم آن بر 4 نیز عدد بزرگ تری حاصل می شود.

  راه حل اما چیست؟ دل مان را به این اعداد خوش کنیم و بگوییم 15 میلیون سفر انجام شد و ما چقدر خوش بختیم و چقدر ایران گردی مان پر رونق است؟

  یا این که تنها به آمار اقامت گاه ها اتکا کنیم حال آن که می دانیم بسیاری در خانه اقوام یا محیط های آموزشی سکنا می گزینند یا مطابق اعلام رییس سازمان گردشگری 200 هزار ویلای شخصی در استان های شمالی وجود دارد که قاعدتا در ایام نوروز پر بوده اما همین آخری هم باز قابل مناقشه است چون شماری از صاحبان ویلاهای شخصی افراد متمکنی هستند که چه بسا به سفر خارج از کشور رفته اند و دو بار در زمره مسافران احصا می شوند. یک نوبت به خاطر سفر خارجی و یک بار به خاطر آمار ویلاها!

  در نگاه واقع بینانه اما می توان درباره خودروهای شخصی  آمار خروجی های هر استان را به شرط آن که اتومبیل آنان نمره همان استان باشد ملاک قرار داد. مثلا اگر 500 هزار خودرو نمره اصفهان از این استان خارج شدند و عوارض پرداختند قطعا مسافرند. تعداد سرنشینان هر خودرو را نیز می توان توسط ماموران عوارضی ثبت کرد. در این صورت اما آمار را نمی توان با اقامت کنندگان جمع کرد چون بخشی از همین افراد مراجعه کنندگان هتل ها هم هستند.

  راه دیگر این است که خدمات ویژه ای به مسافران ارایه داد و در قبال آن اطلاعات و آمار را به دقت ثبت کرد.

  در این که همه کسانی که بلیت قطار و اتوبوس و هواپیما گرفته اند مسافرند تردیدی نیست البته با قدری تخفیف نسبت به تعریف جهانی که مزد بگیران را مستثنا می کند. پس این جمعیت به اضافه سرنشینان خودروها را می توان مسافر قلمداد کرد اما به شرط آن که یک بار محاسبه شوند نه این که به صرف عبور از قم، گردشگر این شهرستان و استان قلمداد شود بی آن که جایی را دیده یا سوهانی خریده یا زیارتی کرده باشد و به نظر می رسد اصل اختلاف و تردید بر سر آمارها به خاطر همین فقره اخیر است.

   با این وصف بهتر است آمار به تفکیک اعلام شود که چه تعداد با وسایط عمومی به سفر رفتند و چه تعداد با وسیله شخصی بدون آن که سعی در بزرگ نمایی باشد چرا که اعداد واقعی و باور پذیر مهم تراست تا اعداد بزرگ و حتی نزدیک به واقعیت اما باور ناپذیر.