تصویر آمریکا از مصر نظامیان

شرق/ نصرت‌الله تاجیک _ دیپلمات بازنشسته

مصر دیگر نقش محوری دهه‌های گذشته را در جهان عرب برای آمریکا ندارد. بااین‌حال آمریکا همچنان به نقش تسهیل‌کننده این کشور در دنیای اسلام، جهان عرب، توازن قوا و مقابله با ایران می‌اندیشد.

 بی‌دلیل نبود در سال ٢٠٠٩ اوباما رئیس‌جمهور جدید آمریکا اولین سفر خارجی خود به منطقه را به مصر اختصاص داد و در دانشگاه قاهره سخنرانی کرد. وی در سخنان خود گفت: «من به قاهره آمدم تا آغازی دوباره را در روابط اسلام و آمریکا شاهد باشم و روابطی توأم با اعتماد بین آمریکا و جهان اسلام برقرار کنم» و اضافه کرد «ما در قرن حاضر سرنوشتی مشترک در جهان داریم.

 وظیفه اول من به‌عنوان رئیس‌جمهوری حمایت از مردم آمریکاست و مبارزه با کسانی که بی‌رحمانه به امنیت آمریکا ضربه می‌زنند». نگاهی به سابقه حضور آمریکا در مصر در نیم‌قرن اخیر حاکی از آن است که جمال عبدالناصر از گروه افسران آزاد ارتش مصر بعد از کودتا علیه ملک فاروق و پس از آنکه کشورهای غربی از پذیرش شرایط موردنظرش خودداری کردند، برای تجهیز مجدد مصر اقدام به خرید تسلیحات شرقی کرد و مصر را از زیر سلطه غرب خارج کرد. اما جانشین او انور سادات، که گرایشات غربی داشت، مستشاران روسی را از مصر اخراج کرد و تلاش‌های ناموفقی برای آزاد‌سازی اقتصاد و سرمایه‌گذاری خارجی انجام داد.

اما به‌دنبال دیدارش با مسئولان رژیم اسرائیل در اکتبر ۱۹۷۷ که آغاز دستیابی به توافقی در سال ۱۹۷۹ میلادی شد، مصر به یکی از کشورهای اصلی ذی‌نفع در کمک‌های آمریکا تبدیل شد. در سال ۱۹۹۱ مصر به ائتلافی ضدعراقی برای خارج‌کردن نیروهای عراقی از کویت پیوست و در مقابل از وام‌های چندجانبه و بخشودگی برخی بدهی‌ها برخوردار شد اما همچنان فشار بدهی‌های خارجی و تورم بر گرده مردم سنگینی می‌کرد؛ به‌گونه‌ای که با افزایش اعتراضات مردم علیه حکومت حسنی مبارک در سال ۲۰۱۱ یعنی دو سال بعد از سفر اوباما به این کشور، آمریکا بین حمایت از متحد دیرینه‌اش و معترضانی که خواستار تغییراتی دموکراتیک بودند، قرار گرفت ولی نتوانست کمک مؤثری به روند توسعه سیاسی در این کشور کند بنابراین در دوران حکومت اخوان‌المسلمین منفعل و بی‌برنامه بود.

 اگرچه شواهدی از دخالت آمریکا در حمایت از کودتاچیان نظامی مصر به رسانه‌ها راه یافت اما در اکتبر ۲۰۱۳ دولت اوباما زیر فشار افکار عمومی، ناگزیر، بخش بزرگی از کمک نظامی یک‌میلیاردو سه میلیون دلاری به مصر را پس از سرنگونی دولت محمد مرسی به حال تعلیق در آورد. اما تحویل هواپیماهای قبل از سفر جان کری وزیر خارجه آمریکا در اوایل ماه جاری میلادی به مصر آغازی بود بر عقب‌نشینی و عدم جدیت مخالفت آمریکا با دولت نظامی مصر.

حتی تأکید کری بر اهمیت «برقراری اعتماد بین مقامات و مردم در مصر و یافتن راهی برای بیان صلح‌آمیز مخالفت‌های مخالفان از طرق سیاسی» نیز دردی دوا نکرد؛ زیرا هم منتقدان معتقدند که آمریکا درباره مسئله رعایت حقوق بشر در مصر به قدر کافی جدی نبوده و هم مردم مصر از سیاست‌های آمریکا در منطقه و در این کشور راضی به نظر نمی‌رسند.

واقعیت امر این است که در یک تصویر بزرگ از راهبرد اصلی آمریکا در خاورمیانه، این منطقه دیگر همچون گذشته برای آمریکا از اولویت برخوردار نیست.

به‌طور طبیعی حتی اگر برای آمریکا اولویت اصلی، حفظ امنیت و ثبات منطقه و رژیم صهیونیستی باشد، این به معنای آمادگی آمریکا برای رودررویی با مقامات نظامی مصری برای نادیده‌گرفتن دموکراسی و حقوق بشر نیست.

بنابراین بدون پیشرفت واقعی در زمینه برقراری دموکراسی در مصر که منجر به نقض قوانین آزادی بیان و حقوق اولیه مردم مصر برای برخورداری از آزادی‌های اساسی شده است، دولت اوباما حاضر شده کمک‌های نظامی خود را به این کشور از سر گیرد.

به همین دلیل است که ناظران سیاسی و تحلیلگران منطقه معتقدند آمریکا همچنان به اشتباهات خود در منطقه و این کشور ادامه داده و بدون وجود شواهد و قرائن متقن و قطعی از قصد و اراده نظامیان مصری برای برگرداندن حکومت به غیرنظامیان در این کشور، بسیاری از محدودیت‌هایی را که دو سال پیش هنگام کودتای نظامیان برقرار کرده بود، بی‌دلیل لغو کرده است.

نیروهای سیاسی مخالف دولت نظامی مصر نیز معتقدند از سرگیری کمک‌های آمریکا به مصر به‌منزله پاداش به این کشور برای اتخاذ هرگونه سیاستی علیه گروه‌های اسلام‌گرا بوده و این‌گونه اقدامات، سیاست و نگرش آمریکا به تحولات این کشور را غیرشفاف و پیچیده‌تر می‌کند و فرصت کمک به پروژه دموکراسی‌خواهی را از بین می‌برد.