چشم انداز راهبرد نظامی روسیه در سوریه و چالش های پیش روی آن چیست؟

عصرایران ؛ هادی اهوازیان - سرانجام پس از گذشت بیش از چهار سال از آغاز بحران سوریه، راهبرد نظامی روسیه بنا به درخواست بشار اسد با انتقال تجهیزات و سلاح های نظامی به پایگاه های نظامی روسیه در بندر طرطوس و لاذقیه سوریه آغاز شد و مسکو برای اولین بار پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، خط مقدم دفاع از منافع روسیه را درخارج از مرزهای جغرافیایی خود قرار داد.

با آغاز حملات هوایی، گردباد سوخوهای روسی به سرعت صحنه های نبرد در رقه، ادلب، حماه و لازقیه را فراگرفت و روسیه مواضع داعش و مخالفان نظام اسد شامل گروه های مرتبط با القاعده و تحت حمایت برخی کشورهای عربی و ترکیه و نیز نیروهای آموزش دیده توسط نیروهای آمریکایی را هدف حملات هوایی خود قرار داد.

بمباران مواضع نیروهای تحت حمایت آمریکا توسط جنگنده های روسی، واکنش آمریکا را به همراه داشت و با وجودی که برخی حمایت ها از مخالفان مسلح نظام اسد تاکنون از طریق آموزش مخالفان درخارج از مرزهای سوریه دنبال می شد، ایالات متحده در اقدامی جدید برای مخالفان مسلح و درحال جنگ با داعش 50 تن مهمات از طریق هواپیمای باری پرتاب کرد.

راهبرد جدید روسیه علاوه بر میدان نبرد در سوریه، آرایش نظامی در منطقه را نیز تغییر داد. درحالیکه تنش در سوریه، عراق و یمن درحال افزایش است، ایالات متحده برای نخستین بار در 8 سال اخیر آخرین ناو هواپیمابر  آماده عملیات خود ، یو اس اس تئودور روزولت، را از خلیج فارس خارج کرد.   
 
با توجه به تاثیرات حضور نظامی روسیه در منطقه، تصمیم به مشارکت نظامی در بحران سوریه به گفته مسئولان روس یک شبه اتخاذ نشده و از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.

روس ها مشارکت خود در تثبیت نظام اسد را به حملات هوایی محدود نموده و بارها اعلام کرده اند که تصمیمی برای ارسال نیروی زمینی به سوریه نیستند. این تصمیم روسیه بر پایه چند موضوع استوار می باشد.

آینده گروه های تروریستی، روابط روسیه با کشورهای درگیر در سوریه و نیز سطح درگیری با غرب در بحران سوریه از مهمترین دلایل رویکرد روسیه در عدم ارسال نیروی زمینی به سوریه می باشد.
 
هرچند حضور نیروهای زمینی روسی در سوریه و کمک به بازگشت کنترل دولت بشار اسد به  مناطق اشغال شده، باعث بازیابی ابهت روسیه در عرصه جهانی می شود لیکن با توجه به ماهیت گروه های تروریستی و تکثیر قارچ گونه آنها متناسب با میزان حمایت کشورهای منطقه و فرامنطقه ای در کشورهای هدف، نابودی و شکست گروه های تروریستی توسط روسیه، احتمال هدایت آنها به سمت مرزهای روسیه و ایجاد بحران های امنیتی در چچن و قفقاز دور از انتظار نیست.
 
عامل تاثیرگذار بعدی، روابط روسیه با کشورهای مخالف نظام اسد است. ترکیه به عنوان یکی از کشورهای مخالف نظام اسد درحال حاضر بزرگترین  واردکننده گاز طبیعی از روسیه و درصدر فهرست تجاری این کشور است.

در ارتباط با کشورهای عربی نیز اقتصاد روسیه نیازمند توسعه روابط با این کشور ها بوده و تلاش می کند از سردی روابط برخی کشورهای عربی نظیر عربستان، امارات و قطر با آمریکا در ماجرای سوریه و نیز بهبود روابط آمریکا با ایران در مسئله هسته ای را به ابزاری برای بهبود روابط با کشورهای عربی و نفوذ در آنها استفاده نماید.

 لذا روسیه با آگاهی از شدت حمایت همسایگان مخالف نظام اسد از مخالفان مسلح، تلاش می کند با حفظ منافع فوق الذکر، در صحنه نبرد سوریه مشارکت نماید و کلیه طرف های درگیر از آنکارا تا ریاض و تهران تا بغداد و دمشق را راضی نگهدارد. موضوعی که کماکان آینده سوریه را در وضعیت ابهام و بلاتکلیفی نظیر شرایط موجود نگاه می دارد.  
 
سطح درگیری با غرب یکی دیگر از موارد بررسی شده در راهبرد نظامی روسیه می باشد. از آنجا که در حال حاضر میدان نبرد سوریه علاوه بر بحران اوکراین صحنه رویارویی روس ها با غرب و در راس آنها آمریکا می باشد لیکن تحولات صحنه های نبرد در دو جبهه نظیر خروج آخرین ناو هواپیمابر آمریکا از منطقه  بیانگر عدم تمایل دو طرف برای ارتقاء سطح درگیری ها می باشد.
 
 با این اوصاف چشم انداز راهبرد نظامی روسیه، تثبیت نظام اسد از طریق مهار گروه های تروریستی است. این راهبرد علاوه بر جلوگیری از پیشروی موثر گروه های تروریستی در میدان نبرد، قدرت چانه زنی  روسیه در بحران سوریه و سایر تحولات جهانی را افزایش خواهد داد.

علاوه بر این مهار گروه های تروریستی در خاک سوریه، خطر نزدیک شدن آنها به مرزهای روسیه را دور خواهد کرد. حملات هوایی نیز خطر تکرار تجربه افغانستان را تقریبا منتفی می کند. در ارتباط با کشورهای مخالف بشار اسد، امکان حفظ روابط تجاری با ترکیه نظیر روابط فعلی تهران – آنکارا (حفظ روابط تجاری با وجود اختلاف در سوریه) و نیز جلب نظر کشورهای عربی میسر است.
 
با وجود مزایای نسبی، این راهبرد با چالش هایی نظیر طولانی شدن جنگ و هزینه های آن برای روسیه همراه می باشد. حملات هوایی روسیه به گروه های تروریستی برخلاف حملات هوایی ائتلاف بین المللی که غالبا متشکل از 60 کشور ثروتمند و بعضا با قدرت نظامی بالاست، هزینه های نظامی زیادی را به اقتصاد تحریم شده این کشور تحمیل خواهد نمود.

 با توجه به وابستگی اقتصاد روسیه به درآمدهای  حاصل از فروش ذخایر انرژی، هزینه های جنگ به ویژه بعد از رفع احتمالی تحریم های ایران و بازگشت مجدد نفت ایران به بازارهای جهانی، فشار بیشتری بر اقتصاد روسیه وارد خواهد کرد زیرا با ورود ایران به عرصه صادرات نفت، کاهش دوباره قیمت نفت در اثر رقابت کشورهای تولید کننده در کسب بازارهای جهانی دور از انتظار نیست.