از شنای حافظ اسد در دریاچه طبریه تا مذاکرات 2008 سوریه - اسراییل

عصرایران- سوریه و اسراییل، در حال مذاکره هستند و این، واقعیتی است که امروز در جغرافیای سیاسی خاورمیانه وجود دارد.

با این حال، آنچه مورد سوال است اینکه آیا این مذاکرات، در نهایت به امضای تفاهم نامه صلح بین دمشق و تل آویو می انجامد و بلندی های جولان به سوری ها بازگردانده می شود؟
پاسخ به این پرسش را می توان در رویدادهای گذشته و شرایط کنونی جستجو کرد.

بلندی های استراتژیک جولان، در جنگ 1967 ، به اشغال ارتش اسراییل درآمد و پارلمان اسراییل، در دهه 1980 این ارتفاعات را طی مصوبه ای به خاک خود منضم نمود!

از آن پس، سیاست شهرک سازی در این بخش از خاک سوریه نیز پیگیری شد به گونه ای که امروزه، در حدود 20 درصد از این منطقه شهرک های صهیونیست نشین احداث شده است.
نکته جالب توجه اینجاست که پس از اشغال بلندی های جولان، ساکنان سوری روستای موجود در این بخش، به اجبار از سرزمین مادری خود جدا شدند و اینک در منطقه تحت اشغال اسراییل زندگی می کنند.

آنها، برای ارتباط با اقوام و آشنایان خود، به نزدیک ترین نقطه به منطقه تحت اداره سوریه می آیند و به وسیله بلندگو با آنها گفت و گو می کنند.

این مرز جعلی، هفته ای یک بار نیز به طور محدود و کنترل شده باز می شود تا روستاییان سوری دو طرف بتوانند به دیدار یکدیگر بروند و در جشن و عزای یکدیگر شرکت کنند.

در دهه 1990 میلادی، که حافظ اسد ریاست جمهوری سوریه را بر عهده داشت، مذاکرات سوریه و اسراییل، به طور منسجم و بسیار جدی تر از امروز، شکل گرفت و طی چند مرحله در مادرید، واشنگتن و وای ریور ادامه یافت.

در آن مذاکرات، دو طرف به نتایج بسیار خوبی رسیدند و قرار شد اسراییل بلندی های جولان را به سوریه بازگرداند.

با این حال، در واپسین گام های گفت و گو، همه چیز فرو پاشید و طرفین به نقطه صفر بازگشتند.

سوری ها، خواستار آزادی تمام منطقه بودند ولی اسراییلی ها تاکید داشتند که دریاچه طبریه متعلق به آنهاست و بازگردانده نمی شود. در مقابل این ادعا، حافظ اسد می گفت که قبل از جنگ 1967، در آبهای دریاچه طبریه شنا می کرده است.

سرانجام اسراییلی ها پذیرفتند که تا 15 متری ساحل دریاچه عقب نشینی کنند ولی حاضر به تحویل طبریه نشدند و بدین ترتیب مذاکرات شکست خورد زیرا دریاچه طبریه، منبع مهمی برای تامین آب شرب منطقه است و هیچ کدام از دو طرف حاضر نیستند از آن چشم بپوشند.

اینک نیز بحران آب، همچنان در منطقه وجود دارد و بعید است دو طرف، حتی در صورت دستیابی به توافق، بتوانند به راحتی درباره دریاچه طبریه، با یکدیگر کنار بیایند.

گذشته از این، در داخل اسراییل نیز، تندروهای مخالف دولت، هرگز نخواهند گذاشت دولت اولمرت ، جولان را به سوریه بازگرداند و اولمرت نیز چنین حرکتی را انجام نخواهد داد زیرا جنگ 33 روزه، ناکامی های غزه، پرونده فساد مالی اولمرت و دیگر مشکلات داخلی اسراییل، دیگر جایی برای ریسک برای اولمرت باقی نگذارده است. او، اگر جولان را به سوریه بازگرداند، بی تردید در داخل اسراییل، به عنوان یک خائن مورد هجمه قرار می گیرد و تندروهای صهیونیست، آرزو خواهند داشت سرنوشتی مانند اسحاق رابین - که توسط افراطیون صهیونیست ترور شد- در انتظار اولمرت هم باشد.

با این حال، اولمرت، باب مذاکره با سوریه را گشوده است تا اصل این مذاکرات- و نه نتیجه آن- درگیری های سیاسی اولمرت را در حاشیه قرار دهد و از او، به عنوان چهره ای که "بالاخره دارد کاری انجام می دهد"، در افکار عمومی اسراییل بسازد.

سوریه نیز هر چند می داند که در کوتاه مدت و با توجه به شرایط داخلی اسراییل، صلحی متصور نیست، این گفت و گوها را پذیرفته است تا چهره ای صلح جو و گفت و گو طلب از دمشق به نمایش گذارد و بدین ترتیب از موج سنگین فشارها رهایی یابد .

در واقع، دو طرف، به خوبی می دانند که این مذاکرات، دستکم در مقطع کنونی، نتیجه ای نخواهد داشت ولی هر دو طرف، به دلایل پیش گفته ، از اصل مذاکرات -و نه نتیجه آن- رضایت دارند.

سوری ها و اسراییلی ها، این را هم خوب می دانند که آمریکا، بازیگر فعالی در ماجرای آنهاست و اگر بخواهند امتیازی به یکدیگر بدهند، باید در معامله آنها، کاخ سفید نیز دخیل باشد.

از این رو، در شرایطی که جرج بوش، چند صباحی بیشتر در رأس امور آمریکا نیست، هم سوریه و هم اسراییل ترجیح می دهند که هر گونه بده بستانی را در دوران آتی ریاست جمهوری آمریکا صورت دهند تا بتوانند ما به ازای آن را از ساکنان بعدی کاخ سفید بگیرند.

در این میان، ترکیه نیز که واسطه این مذاکرات است از وضعیت حاضر رضایت دارد. آنکارا، می کوشد با جوش دادن این معامله، نقش پررنگ تری در خاورمیانه ایفا کند و بر تاثیرگذاری خود در منطقه بیفزاید.

با توجه به آنچه ذکر شد، صلح سوریه و اسراییل، در کوتاه مدت میسر نیست و مذاکرات کنونی، بیشتر "مذاکره برای مذاکره" است تا "مذاکره برای صلح."