شيوخ عرب با اضافه پول نفت چه مي‌‌كنند؟

  
در حالي كه در دهه اخير قيمت نفت، ده برابر شده، كشورهاي نفت‌خيز استفاده‌هاي گوناگوني از اين افزايش قيمت كرده‌اند، به گونه‌اي كه عربستان به رغم نابرخورداري از توان بالاي علمي و مهندسي، قصد دارد با غلبه بر دوبي، توليد ناخالص داخلي خود را 50 درصد افزايش دهد.

به گزارش «تابناك» به نقل از سايت شوراي روابط خارجي آمريكا، عربستان سعودي به تازگي خبر داد كه قصد ساخت برجي به ارتفاع 5 / 1 كيلومتر را دارد. ارتفاعي حدود دو برابر برج دبي كه هنوز در حال ساخت است، اما بلندترين برج دنيا به شمار مي‌رود. پيشنهاد عربستان آخرين حلقه زنجيره پروژه‌هايي است كه چهره اقتصادي منطقه عرب‌نشين را تغيير مي‌دهد. اين منطقه، سه توليدكننده بزرگ نفت جهان را در خود جا داده است: عربستان سعودي، امارات عربي متحده و كويت. قطر، عربستان، امارات و عمان جزو توليدكنندگان مهم گاز هم هستند.
 
همه اين كشورها در حال برداشتن گام‌هايي براي انعطاف دادن به بادوام كردن اقتصادهايشان هستند كه البته كارشناسان بر اين باورند، اين دوران گذار با خطرهايي همراه خواهد بود.

رشد بخش‌هاي غيرنفتي در حال حاضر نيز در كشورهاي نفت‌خيز منطقه آغاز شده است. اگر سود نفتي عربستان را محاسبه نكنيم، اين كشور باز هم داراي شتاب رشد بالايي مي‌باشد. اين روند در تمام شبه جزيره مشاهده مي‌شود.
 
بخش غيرنفتي در شش كشور شوراي همكاري‌هاي خليج فارس (GCC) حدود 7 درصد رشد سالانه اين كشورها در پنج سال اخير را به خود اختصاص داده است كه بيش از دو برابر ميزان رشد اقتصاد آمريكا در همين دوره زماني است.
 
گفتني است، به گفته "نوذری"، وزیر نفت ایران درآمد ایران از فروش نفت در پایان سال 1386 حدود 70 میلیارد دلار بوده است. همچنين درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز ايران در سال 1384، حدود 49 ميليارد دلار (بالاترين رقم درآمد نفت ايران تا آن زمان) بود كه دو برابر رقم پيش‌بيني شده در برنامه چهارم توسعه براي اين سال بود و24 ميليارد دلار درآمد مازاد آن به «حساب ذخيره ارزي» واريز شد.

عربستان سعودي هم‌اكنون به دنبال نسخه‌اي جديد از موفقيت دبي است. اين كشور در حال ساخت شش شهر اقتصادي جديد است كه بر اين باورند كمكي 150 ميليارد دلاري را به توليد ناخالص داخلي اين كشور خواهد كرد و حدود 50 درصد آن را افزايش خواهد داد. كويت، قطر و ديگر كشورهاي شوراي همكاري‌هاي خليج فارس نيز طرح‌هايي براي توسعه تجاري در مقياسي كوچكتر در دست اجرا دارند.

هرچند اين رشد در خارج از صنعت نفت كشورها انجام مي‌شود، اما دستيابي به آن بدون تكيه بر سود نفت، ممكن نخواهد بود. افزايش حدودا ده برابري قيمت نفت خام در دهه گذشته، سيل سرمايه را به اقتصادهاي عربي سرازير كرده است. آنها بخشي از اين پول را در خارج سرمايه‌گذاري مي‌كنند كه بيشتر از طريق صندوق‌هاي مالي مختلف داست كه به صورت ذخيره در اين صندوق‌ها نگهداري مي‌شود.

مقاله اخير ديگري در شوراي روابط خارجي نشان داد كه به رغم افزايش خروج سرمايه، اين ذخاير افزايش يافته و به حدي رسيده كه توانايي تبديل منطقه به يك ابرقدرت مالي جديد را دارد.

هرچند بايد دانست كه اين تلاش براي توسعه داخلي ناشي از نياز هم هست. مقاله‌اي از Makinsey Quarterky اين مسئله را مطرح مي‌كند كه رشد جمعيت كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس از جمله عربستان توليد نفت را تحت‌الشعاع قرار داده و احتمال داده كه استانداردهاي زندگي در رياض در صورتي كه ابزار اشتغال‌زايي جديدي به كار گرفته نشود، سقوط خواهد كرد.
 
نگراني از ثبات بازار كار با وجود تعداد زياد كارگران مهاجر در اين منطقه بيشتر شده است. اين كارگران اغلب با رواديد كوتاه‌مدت به منطقه آمده و پس از پايان يك پروژه عمده، مجبور به ترك اين كشورها مي‌شوند. كارشناسان بر اين باورند كه يك لغزش اقتصادي مي‌تواند منجر به ناآرامي‌هاي كارگري شود. «يوسف ابراهيم»، از كارشناسان ريسك مي‌گويد: تنها 5 / 1 ميليون نفر از 5 / 5 ميليون نفر ساكن امارات، تبعه اين كشور هستند و ديگران كارگران مهاجر هستند.

در ديدي گسترده‌تر كشورهايي مانند عربستان كاملا آگاه هستند كه افزايش كميت نفت خام مي‌تواند براي آنها ويران‌كننده باشد. «اكونوميست» معتقد است كه افزايش قيمت نفت در سال‌هاي دهه 1970 ضربه به كشورهاي خليج فارس بود. اما به طور كلي بزرگترين نگراني كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس ممكن است محدوديت‌هاي طولاني‌مدت ذخاير نفت باشد.