گره در كار گيسوان نخل

نويسنده: قاسم منصور آل كثير

با لهجه عربي مي گويد: اينجا خرمشهر است. زمين و زمان سرخ است و انگار دنيا با ما قهره. از جنگ خلاص شديم، بلاي آب شور و گرد و خاك زندگي مان را سياه كرد. اينها را حاج عطشاني مي گويد. حاج عطشاني با عينك هاي ته استكاني و موهاي وزوزي كه لب هاي خشكيده اي دارد از قديمي هاي خرمشهر است و روزگاري صيادي مي كرد. حالاوضعيت صيادي هم خوش نيست.

عطشاني مي گويد كه جنگ گذشت و مردم هر طوري شده زندگي خودشان را ادامه دادند. درسته كه خرمشهري ها كلي بدبختي ها كشيدند اما زندگي كردند. مردم اينجا تعصب دارند.

به همه چيز تعصب دارند. به خاك، به زن، به نخل. براي همين مي مانند و در همين سختي زندگي خودشان را مي گذرانند. حاج عطشاني آنقدر بي حوصله است كه وقتي از او نامش را پرسيدم با كنايه رو به رفيقش عمو مزبان كرد و گفت «اسمم عيزان است. ههههه عيزان». (عيزان در فارسي به معني خسته). او آشفته است و حاضر به ادامه گفت وگو نمي شود. بعد فهميدم بازاري كه در آن با عمو عطشاني گفت وگو كردم نامش «عيزان» است!

«سوگ صفا» يكي از بازارهاي خرمشهر است. جايي كه چهره واقعي خرمشهر را در چشم هاي فروشندگان مي بيني. اينجا هنوز دست نخورده است و مهاجران به خرمشهر هنوز دست شان به اينجا نرسيده. در گوشه اي از بازار پيرزني بساط كرده و باميه مي فروشد. خورشت باميه كه به «مرگ باميه» در خرمشهر معروف است، يكي از دوستداشتني ترين غذاهاي مردم جنوب است. جلو مي روم.

همان ابتدا مي گويم خبرنگارم. از او مي پرسم اسمت چيه؟ جواب مي دهد «انا تسواهن ام فري». نامش «تِسواهن» يعني ارزشمندترين و كنيه اش «اُم فري» يعني مادر فرج است. به ام تسواهن مي گويم: بازار صفا، صفا و عطر و بوي خاصي داره. مي گويد: براي شما كه خرمشهري نيستيد آره همينطوره. شما فقط بلديد اين وقت از سال بياييد و عكس بگيريد و بريد.

حوصله هيچ عكاس و خبرنگاري را ندارم. شما دل تون خيلي خوشه جوون. با اينكه مي گفت حوصله خبرنگاري را ندارد اما روزنه هاي اميد در نگاهش نمايان بود و سعي كرد بيشتر از خرمشهر بگويد. ام فري مي گفت: اينجا فقط اسم هاي زيبايي دارد. بازار صفا، خرم شهر و... حتي اسم من زيباست. اما كو اين زيبايي؟ زيبايي مي بيني آقاي خبرنگار؟ چهره من رو نگاه كن. اين خرمشهره. دنبال خرمشهر مي گرديد نگاه كنيد در چهره مردم.

خرمشهر سرزمين نخلستان ها هم بود. جايي كه ناصر خسرو در سفرنامه اش گفت كه كيلومترها راه را زير سايه نخلستان هاي خرمشهر و آبادان طي كردم اما حالاگره در كار گيسوان نخل افتاده است. روستاي شنه، منطقه حفار، منطقه طره، جزيره صلبوخ و... همه يادگاري از نخلستان هاي قديم خرمشهر يا محمره آن زمان است.

 نخل ها هنوز نفر به نفر يكدست ايستاده بودند، سر بريده و نبريده، سايه به سايه هم. براي شان عمري دراز در كم آبي، شوري و گرما گذشته بود. مركبات، سبزيجات و ساير محصولات كشاورزي بار داده و حالاخلوت نشين تشنگي زمين بودند.

 زير سايه شاخه هايي كه به قلب نخل نزديك است، حسرتي از روياي محصولات شان پيدا بود و طبق ها، كلاه ها، بادبزن ها، زنبيل ها، زيراندازها و سفره هاي سنتي بافته نشده اي از شاخه ها همه از يك چيز حكايت دارد، گره در كار گيسوان نخل افتاده است.

 ابوعرفان يكي از نخلداران منطقه «حفار» شرقي در خرمشهر، مي گويد: اينجا از آب شور هم خبري نيست زيرا آب كارون در اين منطقه هم كم شده و هم شور ولي همين اندازه هم به ما تخصيص نمي يابد. وي با بيان اينكه نخل ها همه ضعيف و بي بار شده و برگ هاي شان نيز خشك شده است، افزود: قبلاهر نخل «برحي» در هر نوبت ٢٥٠ كيلوگرم محصول مي داد و درخت نخل «استعمران» ١٥٠ كيلوگرم، اما اكنون در هر نوبت ٥٠ كيلوگرم بار مي دهند و حتي كيفيت آن هم پايين آمده است
    
 كاهش ٤٠ هزار تني

خوزستان نخستين صادر كننده خرماي كشور و دومين استان توليدكننده اين محصول است. سطح زيركشت نخيلات خوزستان ٤٣ هزار هكتار است كه ٣٣ هزار هكتار آن بارور و مابقي نهال است كه عمده آن در شهرستان هاي شادگان، آبادان، اهواز و خرمشهر قرار دارد. .

 معاون توليدات گياهي سازمان جهاد كشاورزي استان پيش از اين گفته بود شوري بيش از اندازه آب در شادگان، آبادان، خرمشهر و هنديجان خطري است كه نخلستان ها را به شدت تهديد مي كند. محمد قاسمي نژاد از بين رفتن نخيلات را ناشي از جنگ، كم شدن آب رودخانه، شور شدن آب و مهاجرت بخشي از مردم مي داند. به گفته وي با اين شرايط ٣٠ تا ٣٥ درصد توليد از بين رفته است.
    
ام فري در انتظار

خرمشهر را نام هاي زيبا نگه داشتند. بازار صفا، خرم شهر، نخل و جزيره صلبوخ. شايد ام فري از همه بهتر خرمشهر را توصيف كرد. ام فري گفت چهره مردم شهر، چهره خرمشهر است. ام فري مي گويد شايد روز فرجي برسد.