سرمایه: صبح ها در راه رفتن به سرکار به مغازه ای می رود، با فروشنده گپی می زند، کیک کوچک صبحانه می خرد و در نهایت یک بطری آب 250 تومانی هم می خرد. کاری که بسیاری از افراد دیگر نیز در طول روز انجام می دهند و پول شان را صرف خرید بطری های آب معدنی می کنند. به طوری که اگر در سال 1370 ، 10 میلیون بطری آب معدنی در کشور تولید می شد امروز این میزان به 180 میلیون لیتر در سال رسیده است اما سرنوشت بطری های کوچک آب معدنی بعد از مصرف چه می شود؟ تهران بزرگ چند مسیل دارد. یکی از مسیل ها را از شمال به جنوب که دنبال کنی، می رسی به اتوبان افسریه. بدون اغراق 100 هزار قوطی و بطری های به اصطلاح یک بار مصرفی را می بینی که مانع حرکت آب در مسیل شده اند. کلانی کارشناس محیط زیست از ژن های نهفته ای در انسان ها می گوید که به خاطر همین بطری های آب معدنی در انسان ایجاد شده و نتیجه آن ابتلا به انواع سرطان ها، تولدهای ناقص الخلقه و بسیاری از بیماری های ناشناخته است.
کلانی می گوید: «در حال حاضر تکنیکی برای جمع آوری بطری های آب معدنی در کشور وجود ندارد بنابراین این پلاستیک ها به مراتع می رود، در خاک فرو رفته و مواد شیمیایی آن به گیاهان و علف هایی رسوخ می کند که غذای حیوانات و دام هاست.»
این بطری ها آینده تیره ای را برای سلامت شهروندان به تصویر می کشند اما گرایش افراد به استفاده از آنها همچنان بالاست. در حال حاضر بطری های پلاستیکی آب به سرعت در خیابان ها، قهوه خانه ها، اداره ها و زمین های بازی به صورت یکی از ابزارهای زندگی نوین درمی آیند.
فرهنگ مصرف آب های بسته بندی شده در بطری ها به شکلی است که با تلفن همراه مقایسه شده است: «دیدن بطری های آب در دست مردم، مانند داشتن تلفن همراه شده است. در دست راست افراد تلفن و در دست چپ شان بطری آب معدنی قرار دارد.»
همین تمایل بالا به مصرف این آب ها باعث شده که هواداران محیط زیست دائماً این سوال را بپرسند که چه بر سر این همه بطری پس از مصرف می آید؟
ماده اصلی این بطری ها «ترفتالات پلی اتیلن» از مشتقات نفت است که حتی وقتی در کوره های ویژه سوزانده می شود و با زباله های معمولی درهم می شود، می تواند گازهای خطرناکی تولید که بعداً جو را نابود کند.
کارشناسان محیط زیست معتقدند چرخه مربوط به بطری های پلاستیکی آب از هنگام درست شدن تا زمانی که از بین برده می شوند کاملاً بر محیط اطراف ما تاثیر منفی می گذارند. چنین بطری های خطرناکی برای نگهداری آبی، مورداستفاده قرار می گیرند که برای نخستین بار زندگی را به جهان می آورد و آن را حفظ کرد. هواداران محیط زیست این مساله را در سه مقوله نفت، پلاستیک و آلودگی مستتر می دانند، هر سه روندی که آب را از منابع زیرزمینی به مغازه ها و سرانجام به دست مصرف کننده می رساند، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. یکی از ساکنان جنوبی ایران از تاثیر مخرب زیست محیطی این بطری ها به خوبی مطلع است. عرق روی پیشانی اش را خشک می کند و از من می خواهد در این گزارش از خوبی آب های معدنی بنویسم: «به آب های لوله کشی شده اطمینان ندارم حتی در خانه جنوبی ها دستگاه تصفیه آب دیده می شود تا آب ناسالم لوله ها را بعد از تصفیه مصرف کنیم. در مناطق گرمسیری استفاده از آب های معدنی در بطری های بسته بندی شده ضروری است.»
یکی دیگر از شهروندان تهرانی هم در خانه اش بطری های پنج لیتری آب معدنی را در گوشه آشپزخانه اش ردیف کرده است. او هم برای آشامیدن ترجیح می دهد آب معدنی استفاده کند. چرا که اعتمادی به آب لوله کشی شده ندارد.
این در حالی است که کارشناسان بهداشت می گویند: «پژوهشی نشان نداده که آب بسته بندی شده، سالم تر یا طبیعی تر از آب لوله کشی است.»
همچنین آنها بر این اعتقادند خرید اینگونه آب ها، 300 برابر استفاده از آب لوله کشی هزینه برمی دارد.
یکی از هزینه هایش هم هزینه درمان است که کلانی به آن اشاره می کند و معتقد است اگر از حالا به فکر بازیافت و جمع آوری صحیح بطری های آب معدنی باشیم، می توانیم از هزینه های کلان درمان بیماری های ناشی از آن خودداری کنیم.
همچنین آب های یخ زده در بطری های پلاستیکی هم نکته ای است که نباید از کنار آن به سادگی گذشت. در گرمای تابستان مقابل آب میوه فروشی ها نوشته شده «آب معدنی تگری موجود است» و شهروندان خسته از گرمای تابستان و شلوغی شهر به فروشنده توصیه می کنند، خنک ترین آب را به او بدهند اما کارشناسان بهداشت توصیه می کنند از آب های یخ زده درون این بطری ها استفاده نکنیم. هدایت حسینی مدیرکل نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی وزارت بهداشت هم توصیه می کند بطری های پلاستیکی از جنس ترفتالات اتیلن هستند که در صورت انجماد آب تغییراتی در پلیمرهای این ظروف ایجاد می کند.
او می گوید: «این ظروف صرفاً برای نگهداری آب در درجه حرارت یخچال (صفر تا 40 درجه سانتیگراد) طراحی شده اند به عبارتی، طراحی آنها برای شرایط سرد و خنک است نه انجماد.»
اما او در ادامه سخنانش یادآوری می کند آب های معدنی این بطری ها به لحاظ میکروبی و شیمیایی بررسی می شوند و پس از اثبات معدنی بودن مجوز عرضه صادر می شود.
بطری های آب معدنی در جهان
آمریکا بزرگ ترین مصرف کننده آب بسته بندی شده در جهان است. مکزیک، چین و برزیل هم جزء کشورهای پرمصرف در این حوزه شناخته شده اند.در سال 2006 تنها در آمریکا 15 میلیارد دلار صرف خرید بطری های آب شد، این میزان در عین حال هشت میلیارد و 250 میلیون گالن (37 میلیارد و 647 میلیون و 500 هزار لیتر) از منابع طبیعی را کاهش داد.
افزایش مصرف آب های بسته بندی شده در بطری به این کشور ختم نمی شود. در گزارشی که واشنگتن پریزوم در سال جاری منتشر کرده، یادآور شده گرایش ساکنان کشورهای خاورمیانه به مصرف آب های در بطری زیاد شده است. در سال 2006 مصرف سرانه شهروندان امارات به طور متوسط بیش از 216 لیتر بود که این میزان پس از ایتالیا بالاترین مصرف سرانه در جهان سوم محسوب می شود.