دو فرمان روحانی: هم کنترل مخالفان داخلی، هم واکنش به رفتار خارجی

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- نیمروز سه شنبه 23 آذر 1395 رییس جمهور روحانی دو فرمان جداگانه صادر کرد و چنان  که پیش تر گفته بود به تمدید تحریم های داماتو که ایران آن را نقض برجام از جانب آمریکا می داند واکنش رسمی و عملیاتی نشان داد.

مخاطب فرمان اول وزیر امور خارجه و رییس تیم مذاکرات هسته ای است که مأمور پی گیری دیپلماسی و حقوقی شده است. جواد ظریف یک ماه فرصت دارد تا در این باره گزارش دهد. مخاطب فرمان دوم رییس سازمان انرژی اتمی است که بخش فنی برجام را هدایت می کند. ماموریت او «برنامه ریزی برای طراحی و ساخت پیشران های هسته ای در حوزه حمل و نقل دریایی» است و فرصت گزارش هم سه ماه تعیین شده.

در باره این دو حکم 5 نکته را می توان یادآور شد:

1- در هر دو نامه رییس جمهوری به مصوبات شورای عالی امنیت ملی و هیأت نظارت بر اجرای برجام اشاره کرده و در هر دو نهاد دست بالا را دارد. بنا بر این آقای روحانی با این فرمان ها نشان داده فرمان برجام را همچنان در دست دارد. این در حالی است که مخالفان داخلی برجام امید داشتند و دارند که تمدید تحریم ها را ایران نقض برجام از طرف همه و نه فقط آمریکا بداند و خود نیز برجام را کنار گذارد. رییس جمهور اما در نامه به جواد ظریف 4 بار و در نامه به صالحی 3 مرتبه از لفظ برجام استفاده کرده است.

2- نامه به صالحی دو بند دارد. در هر دو بند به ساخت پیشران هسته ای برای مصارف دریایی اشاره شده و واژگان «برنامه ریزی، مطالعه و طراحی» به دقت انتخاب شده تا بهانه ای به دست طرف های خارجی ندهد. برجام، حق مطالعه و طراحی در قالب توسعه و تحقیق را به رسمیت شناخته و نمی توانند ایران را به نقض برجام متهم کنند.

3- مهلت سه ماهه به صالحی نیز معنی دار است. با توجه به این که یک ماه دیگر دونالد ترامپ در کاخ سفید مستقر می شود دو ماه از این زمان برای واکنش به اقدامات و رفتارهای رییس جمهوری جدید آمریکا اختصاص داده شده و روحانی با تعیین این زمان قدرت مانور خود را حفظ کرده است.

4- اشاره رییس جمهوری به مصوبات شورای عالی امنیت ملی به این معنی است که در قبال برجام از ایران یک صدا شنیده می شود و روحانی با این کار مخالفان داخلی را نیز تحت کنترل در آورده است.

5- دستور پی گیری حقوقی به وزیر خارجه نشان می دهد رییس جمهوری موضوع را در چارچوب های بین المللی دنبال می کند. مخالفان داخلی برجام اما دوست دارند ایران با بیرون آمدن از توافق به عصر پیشا برجام بازگردد حال آن که روحانی اصرار دارد همچنان با زبان برجام با دنیا سخن بگوید و همجنان از حمایت اروپا و روسیه و چین درقبال رفتارهای احتمالی بعدی آمریکا برخوردار باشد.

بدین ترتیب می توان گفت روحانی هم واکنش نشان داده و مخالفان نمی توانند او را به انفعال متهم کنند و هم این واکنش به گونه ای نیست که آرزوی نقض توافق از جانب ایران تحقق یابد.

در واقع ایران هوشمندانه رفتار ترامپ را در دو ماه اول رصد می کند و موضع بعدی رییس جمهوری ایران پس از دریافت گزارش سه ماهه صالحی خواهد بود.

هر چند رییس جمهوری ایران با نگاه انتخاباتی این دو حکم را صادر نکرده اما این رویکرد در انتخابات 96 به کار می آید. چرا که از دو حال خارج نیست. یا مخالفان خارجی را به عقب نشینی وا می دارد که یک موفقیت دیگر به حساب می آید یا با استقرار ترامپ اوضاع بغرنج می شود که باز مردم ایران در انتخابات آتی دو گزینه دارند:

اولی انتخاب کسی که با زبان حقوق و دیپلماسی با دنیا سخن می گوید و دومی  رقیبی که به صورت احساسی می خواهد اساس برجام را بر هم زند و به صرف متهم ساختن آمریکا به نقض برجام بسنده نمی کند و البته به نظر نمی رسد برنامه ای هم برای پس از آن داشته باشد جز آن که غنی سازی را به قیمت بازگشت تحریم ها بالا ببرد.