یک سال با برجام در بهارستان؛ از ملاطفت های فراکسیونی تا آخرین دلواپسان!

عصر ایران؛ سیما پروانه گهر- برجام یک ساله شد. در آستانه اتمام یک سالگی توافق هسته ای فصل پرواز در آسمان آغاز شد و دغدغه ها و دلواپسی ها نیز هنوز درگیر افت و خیز هستند.

مجلس شورای اسلامی از ابتدای بررسی برجام در خارج از مرزها و بعد از حصول توافق در داخل همواره نقش پررنگ حمایتی یا انتقادی از برجام داشت. مجلس نهم پیچ و خم زیادی را با برجام تجربه کرد.

کمیسیون ویژه برجام به عنوان کمیسیون تخصصی در مجلس نهم برای بررسی این مساله تشکیل شد و با گزارشی یک سویه – به اذعان اعضای خود این کمیسیون و اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس نهم- پیش آمد اما در نهایت راه به جایی نبرد و حتی اثرات این گزارش در رای مردم در 9 اسفند 94 برای انتخاب وکلای مجلس دهم خود را نشان داد.

اگر چه در همان زمان رییس کمیسیون امنیت ملی وقت، علاءالدین بروجردی در گفت و گو با عصرایران گفته بود با توجه به ورود کمیسیون امنیت ملی به بررسی سند برجام نیازی به تشکیل کمیسیون جدید نبود اما تشکیل آن نیز غیر قانونی نبود.

کمیسیون ویژه برجام از ابتدای کار هم چون همه موارد دیگر در مجلس نهم تبدیل به رینگ درگیری و صحنه موازانه قدرت بین دو فراکسیون اصولگرای مجلس- رهروان ولایت نزدیک به علی لاریجانی و اصولگرایان نزدیک به غلامعلی حداد عادل- شد . فارغ از همه افت و خیزها در نهایت مجلس نهم با مصوبه ای به دولت اجازه اجرای برجام داد اما دولت را ملزم کرد که در برابر غرب اقدام متناسب و مناسب انجام دهد. الزامی که این روزها با توجه به تمدید قانون داماتو توسط دلواپسان کنگره آمریکا محور صحبت بهارستان نشینان است.

کمیسیون تخصصی چه می گوید

کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به عنوان کمیسیون اصلی و  محوری در این خصوص در یک سال گذشته در جریان جزییات برجام بود.

در این خصوص ابتدا کمیسیون امنیت مجلس نهم و بعد از آن این کمیسیون در مجلس دهم کار در خصوص بررسی جزییات روند اجرا را بر عهده داشت. رویکرد کلی کمیسیون نسبت به برجام چه در مجلس نهم و چه در مجلس دهم مثبت بود البته در شرایطی که کریمی قدوسی نماینده مردم مشهد و کلات را یک فراکسیون مستقل ضد توافق هسته ای در مجلس بدانیم!



در مجلس نهم همچون مجلس دهم ریاست کمیسیون با علاالدین بروجردی بود اما ترکیب هیات رییسه در دو مجلس متفاوت است. مجلس گذشته نواب رییس منصور حقیقت پور و سید احمدرضا دستغیب هر دو از اعضای فراکسیون رهروان ولایت – فراکسیون نزدیک به علی لاریجانی- بودند. سخنگو نیز در سال پایانی نوذر شفیعی نماینده مردم رستم و ممسنی و استاد کرسی دانشگاه دآزاد علوم سیاسی بود که به نوعی مدافع توافق هسته ای محسوب می شد.

هیات رییسه کمیسیون امنیت مجلس نهم نسبت به کلیت برجام نگاه مثبت داشتند اما متفق القول تاکید می کردند که اجرای برجام پایش به شدت دقیق نیازمند است. هیات رییسه کمیسیون امنیت مجلس دهم اما بافت متفاوتی دارد با این حال در باب لزوم اقدام متقابل و پایش نیز هرم کمیسیون امنیت ملی در مجلس دهم نیز متفق القول است.

اگر چه در مجلس نهم هم چهره هایی هم چون ابراهیم آقامحمدی و احمد بخشایش  و بعضا وحید احمدی در کنار جواد کریمی قدوسی از منتقدان جدی نحوه تنظیم سند برجام بودند اما در مجموع رویکرد کلی کمیسیون نگاه تخصصی به مقوله توافق هسته ای بود.

در همان زمان البته یکبار جزییاتی از اظهارات ظریف در کمیسیون به بیرون درز کرد که ظریف را شبانه به  بیمارستان فرستاد. همان گونه که این بار جمله ظریف درباره نحوه برخورد و تصمیم گیری درباره داماتو در توافق هسته ای در شعبده بازی کریمی قدوسی به کل توافق نسبت داده شد.

بهروز برزگر کشانی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی  مجلس در خصوص این موضوع به عصر ایران می گوید: همان گونه که بارها نیز تاکید شد از اساس در آن جلسه خود آقای کریمی قدوسی حضور نداشتند و آقای ظریف لفظ اشتباه کردم را در مورد این مساله به کار برد که گفت در نحوه تنظیم برخورد و پیش بینی موضوع داماتو در توافق هسته ای اشتباه کردم نه این که از اساس توافق هسته ای اشتباه بود!

علاءالدین بروجردی ، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در خصوص حواشی یک ساله مبنی بر درز گاه و بیگاه نکاتی از کمیسیون امنیت درباره اظهارات ظریف در کمیسیون و بعضا تحریف این اظهارات گفت: کلیه مذارات داخل کمیسیون به خصوص درباره موضوعاتی همانند توافق هسته ای محرمانه تلقی می شود و نباید از فحوای مذاکرات چیزی منتشر شود.

توافق هسته ای در هزارتوی فراکسیون های مجالس نهم و دهم

واقعیت این است که در خصوص برجام رویکردهای فراکسیونی نقش مهمی داشت . به این معنی که چه در مجلس نهم و چه در مجلس دهم یکی از شاخص های تفکیک فراکسیون ها مساله موضع گیری در خصوص توافق هسته ای و برجام بود تا جایی که در مجلس نهم در سال آخر ، آن زمان که مجلس ناگزیر از موضع گیری های روشن در برابر برجام شد شکاف هایی در فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت- نزدیک به علی لاریجانی- رخ داد.

به این شرح که عده ای با وجود عضویت در این فراکسیون موضع گیری رییشس این فراکسیون –کاظم جلالی – و پدر معنوی فراکسیون – علی لاریجانی- را قبول نداشته و زیر علم حداد عادل سینه می زدند.این شکاف حتی در مجلس دهم نیز خاطرات خود را برجا گذاشته بود تا جایی که وقتی اصولگرایان در مجلس دهم برای موضع گیری در برابر فراکسیون امید ابتدا یک فراکسیون را تشکیل دادند، رهروانی های سابق در این فراکسیون تاب تحمل نشستن کنار وزرای سابق احمدی نزاد و اصولگرایان نزدیک به جبهه پایداری را نیافتند و همراه با عده ای دیگر که از فراکسیون امید جدا شده بودند فراکسیون مستقلین را به راه انداختند و برای نخستین بار در تاریخ پارلمان جمعهوری اسلامی مفهوم اکثریت در مجلس با تشکیل این فراکسیون از بین رفت و بافت خانه ملت به سه فراکسیون تقریبا همگن تقسیم شد. جداول زیر وضعیت فراکسیونی کمیسیون امنیت ملی در مجالس نهم و دهم را نشانمی دهد.

کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم
فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت     اعضاء حامی برجام     13 عضو     48 درصد

    اعضاء مخالف برجام    11 عضو    40 درصد

فراکسیون اصولگرایان – مخالف برجام    3 عضو    12 درصد


کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی  مجلس دهم
فراکسیون امید و مستقلین ولایی ( حامی برجام)    16 عضو    79 درصد
فراکسیون ولایت (منتقد دولت روحانی در خصوص کوتاهی در اقدام متقابل)    7 عضو    31 درصد

*فراکسیون امید و فراکسیون مستقلین ولایی هردو حامی ادامه برجام و همراه دولت روحانی در اجرای توافق هسته ای هستند. مساله و وجوه تمایز این دو فراکسیون به مسائل درون پارلمانی و مواضع در برابر عملکرد داخلی دولت حسن روحانی باز می گردد نه سیاست خارجی.

تغییر بافت سیاسی مجلس دهم ؛رد پای دلواپسی کم رنگ اما هنوز پابرجاست

با وجود تغییر جدی بافت سیاسی مجلس دهم در قیاس با مجلس نهم اما کریمی قدوسی یک تنه بار ادامه انتقادات در مورد برجام را بر دوش می کشید. مجلس قبل با وجود چهره هایی همچون جواد کریمی قدوسی، مهدی کوچک زاده، علیرضا زاکانی، علی اصغر زارعی ، محمود نبویان و حمید رسایی البته سنبه پر زورتری در برابر برجام داشت اما در این مجلس کریمی قدوسی است که همچنان می تازد.

در نخستین روزهای تشکیل مجلس دهم حضور مجتبی ذوالنوری از حوزه انتخابیه قم از شاگردان آیت الله مصباح برخی تصور کردند ذوالنوری به تنهایی بار تمام جریانی را که از ورود به مجلس دهم باز مانده بودند در خصوص مقابله و مخالفت با برجم بر دوش می کشد اما گزارش وی از بازدید هایی که از اراک انجام شد و تهیه گزارش های کمیسیون امنیت با حضور و نقش مستقیم وی نشان از غلبه رویکرد کارشناسی وی بر نگاه های سیاسی اش داشت.

البته مجتبی ذوالنوری هرگز به چهره مدافع برجام تبدیل نشد اما به هیچ عنوان زیر علم دلواچسی های مجلس نهم نیز سینه نزد. کماکان دغدغه هایی کارشناسی در خصوص بدعهدی غرب دارد و در جلسات آن را پیگیری می کند.

آخرین دلواپس جدی هنوز کریمی قدوسی است. هم او که می شورد و می تازد . فراکسیون ولایت اگرچه چندان از نحوه عملکرد روحانی در خصوص اجرای برجام راضی نیست اما بیش از اینکه فرصت تمرکز بر این دست از مسائل را داشته باشد درگیر مباحث غیررسمی وحدت اصولگرایان برای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو است و در پیچ و خم حمایت های کمرنگ و پررنگ از جبهه تازه متولد نیروهای مردمی انقلاب است.

به نظر نمی رسد تا پایان مجلس دهم ندایی مشکل ساز از این پارلمان در خصوص برجام برخیزد. ترکیب کمیسیون امنیت و رویکرد کلان پارلمان دهم به برجام به گونه ای است که با هماهنگی دولت در این خصوص حرکت می کند. مگر آن که در آن سوی آب ها در نقض برجام کار را به جایی برسانند که دیگر کار از فراکسیون و غیر فراکسیون در مجلس ایران بگذرد و همه یک دست دلواپس منافع ملی شوند!