گمرک، قانون و رسانه سه ضلع مبارزه نوین با قاچاق کالا و ارز

هرچند عوامل مختلف حقوقی و قانونی در مسیر امور گمرکی وجود دارد که برای انتظام بخشی به  صادرات و واردات کالا وضع شده است، اما عوامل اجرایی گمرک نیز در عمل، نقش بسیار مهمی را در مبارزه با قاچاق کالا و ارز ایفا می نماید. مجموعه این عوامل، شرایطی را خواسته یا ناخواسته بوجود می آورد که ممکن است ایجاد کننده شرایط نامطلوب برای واردات رسمی باشد.

از سوی دیگر اگر شرایطی بسیار سهل و آسان برای واردات غیر رسمی به کشور فراهم شود، در عمل موقعیت مناسبی برای رشد قاچاق کالا فراهم میشود. از سوی دیگر رسانه های جمعی به عنوان ضلع سوم مبارزه از جنس پیشگیری نقش مهمی در اطلاع رسانی اقدامات دو حوزه دیگر و همچنین مدیریت تقاضای مصرف کالای قاچاق در بازار کشور دارند.

بنابراین لازم است مجموعه این عوامل به گونه ای در کنار هم چینش شوند و یکدیگر را پشتیبانی نمایند تا مثلث مبارزه نوین با قاچاق کالا و ارز به شکل مناسبی شکل گیرد. به عنوان نمونه یکی از عواملی که نقش مهمی در شیوه واردات کالاها دارد، مالیات است.

طبیعتا مالیات‌هایی که به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم به واردات کالا‌ها تعلق می‌گیرد، سبب افزایش هزینه‌ی واردات کالا‌ها می‌شوند.

بنابراین ضرورت دارد مجلس و دولت با همکاری یکدیگر تدبیر مناسبی در خصوص مالیات بیندیشند تا وارد کننده هیچگاه ریسک قاچاق را نپذیرد و از سوی دیگر رسانه های جمعی به گونه ای فرهنگسازی نمایند تا مردم با عدم مصرف کالای قاچاق وارد کننده را وادار به طی فرآیند قانونی کرده و از صحت و سلامت کالای مورد مصرف خود اطمینان حاصل نمایند.
همچنین مقررات زائد و یا ناقص اداری موجب سختی واردات رسمی می شود. طبق مقررات، واردات و ترخیص برخی از کالا‌ها در صورتی انجام میشود که دارای مجوزهای لازم از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف باشند. این موارد چنانچه تدبیری برای اخذ کلیه مجوزها از یک مسیر واحد اندیشیده نشود، میتواند انگیزه‌ی قاچاق کالا را برای قاچاقچیان فراهم ‌کند. به‌علاوه مواردی مانند مجوز‌های واردات و صادرات، بیمه‌ی کالا‌های وارداتی، پرداخت عوارض قبل از وارد شدن کالا‌ها ... سختی هایی را در واردات رسمی ایجاد میکند که همگی انگیزه و زمینه‌‌ی قاچاق کالا را فراهم می‌سازند.
برای حل این مسائل‌ لازم است نسبت به حذف مقررات زائد، کاهش تعرفه های گمرکی و اقتصادی کردن واردات رسمی، ایجاد پنجره واحد دولت الکترونیک برای مجوز دهی وزارت خانه ها و دستگاه های ذیربط، استفاده از سیستم‌های فناورانه‌ی ترخیص کالا و آسان سازی امور گمرکی اقدام شود. موارد مذکور برخی از اقدامات ضروری ایجابی برای ایجاد شرایط مناسب واردات کالای خارجی و کاهش گرایش وارد کنندگان به قاچاق کالا و ارز است.

هر چند اخیرا در  شفاف سازی و ساده سازی فرایند های گمرگی  با استفاده از فناوری اطلاعات اقدامات مناسبی در گمرک‌ ایران به‌عمل آمده است تا انگیزه‌ی وارد کردن کالا‌های رسمی به ‌جای قاچاق کالا افزایش یابد، به موازات این اقدامات عملی، آگاه سازی بازرگانان و مردم از دلایل وجود قوانین و قواعد لازم اداری ضروری است که بدین منظور بجز اعلام کتبی به ذیربطان، روش های مختلف رسانه ای و استفاده از ساختار متفاوت رادیو و تلویزیون و استفاده از بستر های فضای مجازی در مسیر آگاه سازی و اقناع بازرگانان  و آحاد جامعه کارساز خواهد بود.

آنچه تا کنون بیان شد برخی از اقدام های عملیاتی ایجابی در حوزه قانونگذاری، ساماندهی گمرک و آگاه سازی از طریق رسانه ها بود، اما استفاده از راهکار‌های حقوقی برای مبارزه با قاچاق کالا و روشنگری رسانه ای برای  مقابله با قاچاقچیان نیز ضروری است. در این راستا میتوان به دادن  اختیارات کافی به ضابطین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اشاره کرد به ‌گونه‌ای که با کالای قاچاق در هر زمان و هر مکان بتوان مبارزه و برخورد قانونی کرد و حتی اگر کالای قاچاق در مغازه ای یافت شود، ستاد مبارزه با قاچاق بتواند به شکل آنی با عرضه کنندگان کالای قاچاق برخورد نماید. از روشهای اعمال قانون در این زمینه وجود برچسب و هولوگرام بر روی کالا‌ها است، همچنین مدارک و منابع تهیه‌ی کالا‌ها باید مشخص باشد تا به ضابط معلوم گردد که کالای مذکور قاچاق هست یا نیست.

بنابراین اقتدار و اعمال قدرتمندانه‌ی قوانین و مقررات گمرکی و حقوقی و برخورد به موقع با متخلفین و توجیه افکار عمومی نسبت به عدم مصرف کالای قاچاق، باعث ناامنی برای قاچاقچیان و کاهش میزان کالا‌های قاچاق میشود. در این مورد هم انتظار میرود مجموعه‌ی رسانه‌ها اعم از روزنامه‌ها، مجلات، رادیو و تلویزیون، سایت‌ها و کاربران حقوقدان در شبکه‌های اجتماعی، سعی در آگاه‌سازی جامعه نمایند تا جامعه مخاطب و کاربر در رابطه با اعمال قوانین و مقررات مبارزه با قاچاق کالا وارز توسط ضابطین به اقناع رسیده و از اقدام آنان حمایت نمایند و حتی مردم  در همراهی با  مامورینی که وظیفه‌ی اعمال قانون را دارند، مصادیق مجرمانه را در سطح بازار و مغازه‌ها شناسائی و معرفی نمایند.
علاوه بر این آگاه سازی فروشندگان از اینکه فروش کالائی که برگ گمرکی ندارد یا دارای برچسب های رسمی نیست از مصادیق قاچاق محسوب می‌شود، نیز از دیگر وظایف رسانه‌ها است. همچنین لازم است رسانه ها مردم را از عوارض مصرف کالای قاچاق همچون عدم اعتماد به صحت و سلامت کالای قاچاق و بعضا برخی امراض صعب العلاج ناشی از مصرف کالاهای قاچاق خصوصا کالاهای سلامت محور آگاه نمایند.

علاوه بر این وضع یکسری قوانین با هدف تشویق افرادی که به‌صورت قانونی تجارت می‌کنند، استاندارد‌های کالا را رعایت کرده، خدمات پس از فروش ارائه کرده و سلامت مصرف کننده را مد‌نظر قرار می‌دهند، سبب افزایش انگیزه‌ی افراد و به‌دنبال آن کاهش میزان قاچاق کالا می‌شود که باز هم رسانه های جمعی نقش  مهمی در بیان ضرورت وضع این  قوانین دارند. رسانه ها همچنین با معرفی بازرگانی سالم در اقتصاد مقاومتی و معرفی کسانی که با حفظ مقررات و قوانین گمرکی فعالیت واردات و صادرات رسمی انجام می دهند، موجب تشویق آنان و تقبیح قاچاقچیان می شوند.

نتیجه اینکه در راستای ایجاد شرایط مناسب واردات قانونی کالا وخدمات و ناامن کردن محیط قاچاق، به موازات اقدام های حقوقی، قانونی و فعالیت های اجرایی گمرک، فعالیت های مستمر رسانه ای در تقویت این شرایط و تبدیل آن به یک فرهنگ پایدار برای اعمال مقررات و حفظ حقوق گمرگی در راستای مبارزه با قاچاق کالا وارز نقش اساسی دارد که به هیچ وجه نباید از آن چشم پوشی کرد و به عبارت دیگر باید شاهد شکل گیری یک مثلث برای مبارزه نوین با قاچاق کالا و ارز با رویکرد پیشگیری باشیم که قطعا ضلع رسانه در آن بسیار مهم است و تمامی اضلاع دیگر را تحت الشعاع قرار خواهد داد.