دوراهی انتخابات الکترونیک در ایران: ابطال یا اقدام؟

هفتمین انتخابات سازمان نظام پزشکی با وجود عزم جدی مسئولان وزارت بهداشت برای برگزاری الکترونیک آن، به دلیل اختلالات گسترده در روند رأی‌دهی به شكست انجاميد و نهايتا به‌صورت سنتی برگزار شد. شواهد امر نشان مي‌دهد با وجود تلاش‌های بسیاری كه برای آماده‌سازی زیرساخت‌های فنی و نرم‌افزاری لازم صورت گرفته بود، سامانه اینترنتی اين انتخابات در همان دقایق اولیه با مشکلات عديده‌اي چون اختلال در دسترسی رأي‌دهندگان مواجه شد و نهايتا پس از ساعت‌ها تلاش بی‌نتیجه، ستاد برگزاری بر آن شد تا عطای برگزاري انتخابات الکترونیک را به لقایش ببخشد و طی اطلاعیه‌ای از لغو رأی‌گیری الکترونیکی خبر داد. شاید دلیل اصلی عدم توفیق وزارت بهداشت در برگزاری این انتخابات را بتوان در صحبت‌های قاضی‌زاده ‌هاشمی جست‌وجو کرد، آن‌جا که ضمن اشاره به تلاش‌های صورت‌گرفته در بخش فناوری اطلاعات و موضوع تأمین امنیت انتخابات، با لحنی که از اطمینان نداشتن او حکایت دارد، می‌گوید: «اگر همه اینترنت‌های دنیا هم قطع شود، انتخابات بدون هیچ مشکلی انجام می‌شود.» گویا این تردید و عدم اطمینان وزیر باعث شد کمافی‌السابق در بر همان پاشنه قدیم خود بچرخد و رأي‌دهندگان منتخبان خود را از داخل صندوق‌هاي رأي و با شمارش دستي آرا بشناسند.

موضوع برگزاری انتخابات به روش الکترونیک درحالی هنوز مورد تردید و مناقشه مسئولان کشور است که پیشرفت‌های گسترده در تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی، موضوع «انتخابات الکترونیک» را به‌عنوان یکی از کارکردهای «مشارکت الکترونیک» ذیل مفهوم «دموکراسی الکترونیک» پدید آورده و بر استفاده بهينه و مطلوب از اين فناوري‌ها براي توسعه حاكميت مردم‌سالار تاكيد دارد. در چنين شرايطي دولت‌ها، احزاب، اصناف و تشکل‌ها تمام تلاش خود را برای بهره‌مندی هرچه بیشتر از فضاي مجازي به منظور جلب مشارکت حداكثري شهروندان و رأی‌دهندگان مصروف می‌دارند.

 مع‌الاسف در حالي كه دولت و تشكل‌هاي مردم‌نهاد كشور هنوز به اين باور نرسيده‌اند كه مي‌توانند با بهره‌گيري مناسب از فضاي مجازي انتخاباتي ايمن و به لحاظ كيفي متناسب با استانداردهاي جهاني برگزار كنند، در خردادماه گذشته شاهد بوديم كه انتخابات خانه‌های مطبوعات با مشاركت ٩١درصدي واجدان شرايط به‌صورت الكترونيك برگزار شد.

شواهد نشان مي‌دهد كه اين انتخابات تنها نمونه موفق یک انتخابات الکترونیکی سراسری است كه امسال در راستاي سياست‌هاي عمومي دولت مبني بر پاسخگويي و شفاف‌سازي امور، سرعت عمل در ارایه خدمات، حمايت از نهادسازي و عقب‌نشيني به نفع صنوف صورت گرفت. به گواه بسیاری از فعالان مطبوعاتی، اين انتخابات چه از حیث روند برگزاری و چه از منظر نتایج برآمده، ‏انتخاباتی نظام‌مند و بی‌سابقه بود كه علاوه بر تسريع و تسهيل در روند انتخابات و ضريب امنيتي بالا، هزينه‌هاي برگزاري آن به‌طور قابل ‌توجهي كاهش يافته بود. اين درحالي است كه در دوره‌هاي پيشين به دليل نبود سازوكارهاي پيشرفته نظارتي، اين انتخابات به نحوي برگزار مي‌شد كه ضمن اتلاف هزينه‌هاي گزاف مالي و زماني، افراد شناخته‌شده اين صنف با لابي‌گري‌هاي گسترده نتيجه انتخابات را به نفع خود و اطرافيانشان رقم مي‌زدند.

در پايان ذكر اين نكته ضروري است كه امروز ديگر نمي‌توان از مفاهيمي چون شفافيت، پاسخگويي، نهادسازي و صنف‌گرايي و ساير مفاهيم مترقي سخن گفت بدون آنكه در شكل‌گيري، تثبيت و گسترش هر يك از آنها به فضاي مجازي و رسوخ تكنولوژي‌هاي نوين ارتباطي در ميان اقشار مختلف جامعه بي‌اعتنا بود.  باید دید آیا تجربه موفق انتخابات خانه‌های مطبوعات در کشور تداوم می‌یابد یا انتخابات نظام پزشکی و تداوم انتخابات سنتی؟

زهرا بیات - روزنامه شهروند