حوزه گردشگری نیاز به ثبات مدیریت دارد/ تنش زدایی، عامل رونق گردشگری ایران

***

این را اضافه کنید به توفان های تغییرات مدیریتی. وقتی تغییرات مدیریتی با این وسعت در یک سازمان انجام شود، یک مدیر نمی تواند سیاست های واقعی و تدوین شده داشته باشد. ما به آن شکل برنامه ای نداشتیم که طبق آن برنامه حرکت کنیم.

برنامه ما، باید یک برنامه تخصصی و با توجه به شرایط بومی کشورمان و با استفاده از تجارب کشورهای موفق دنیا و خصوصا کشورهای اسلامی موفق باشد.
اگر در این زمینه تجارب کشورهای اسلامی نظیر مالزی، ترکیه، امارات و کشورهایی مثل مراکش و تونس را بررسی کنیم می بینیم برای خودشان یک پایلوت(طرح آزمایشی) داشته اند. در مرحله دوم برنامه داشته اند و همین طور به صورت پله ای برای توسعه خودشان اندیشیده اند.

در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سه مولفه بسیار مهم وجود دارد. یک مولفه میراث فرهنگی کشورمان است که در این حوزه میراث معنوی و میراث انسانی هم نباید نادیده گرفته شود. میراث مختلفی که از گذشتگان به ما رسیده، ابعاد بسیار وسیعی را به این حوزه می دهد.

صنایع دستی نیز با توجه به تنوع اقلیمی، تنوع اقوام ایرانی و با توجه به عادت ها و شرایط منطقه ای خودشان، دارای دست ساخته های متنوع است. صنایع دستی ایران در دنیا شُهره عام و خاص است.

ممکن است مدیران خوبی هم در سازمان میراث فرهنگی سر کار آمده باشند ولی فرصت این را نداشته اند که مطالعه کنند و برسند به نقطه اِشراف به کار. یعنی تا خواستند منویات خودشان را به درجه عمل برسانند افراد جدیدی جایگزین شدند.
این وضع آسیب شدیدی به صنعت گردشگری می زند. الان صنعت گردشگری، صنعت دوم جهان است و صنعت اول جهان خواهد شد. این تغییرات، آسیب زننده و مخرّب است.

مدیر یک سازمان باید با دقت انتخاب شود و به او فرصت داده شود تا بتواند آمال و آرزوهای یک صنعت را که برگرفته از دیدگاه های بخش خصوصی، بخش متولی، صاحبان هتل، صنعتگران صنایع دستی، راهنمایان تورهای گردشگری و آژانس داران است در یک سیاست کلی و استراتژی سازمانی بنا بگذارد، عمل کند و بر این عملکرد هم نظارت کند.

* سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری آیا جذابیت ندارد برای مدیرانی که به این سازمان می آیند و به نوعی این سازمان یک پله و سکوی ارتقا برای سمت مهمتر و بهتر است؟

-چرا جذابیت ندارد؟ به دلیل این که ما هنوز گردشگری را باور نکرده ایم. اگر گردشگری را باور کنیم و رئیس سازمان  یک مصوبه بگیرد که گردشگری برای ما جزو صنایع دارای اولویت است اوضاع این سازمان متفاوت خواهد شد. اگر آن مصوبه ابلاغ شود و رئیس سازمان اختیارات کامل داشته باشد آن جذابیت هم برای آن ایجاد می شود.

*از سال 1383 که آقای مرعشی در دولت اصلاحات انتخاب شد تا اوایل دولت آقای احمدی نژاد، ایشان در آن سمت بود و بعد در دولت آقای احمدی نژاد برکنار شد. از سال 1384 تا 1392 در دولت های اول و دوم آقای احمدی نژاد 5 نفر در سال های مختلف  رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شدند.
این تعداد جا به جایی رئیس سازمان به نظر شما زیاد است؟

-کاملا زیاد است. یک وزیر که برای مدت 4 سال انتخاب می شود باز هم کوتاه است ولی وقتی آن وزیر، راه درست را می رود نباید تعویض شود. چون تجربه کسب کرده و حضور این وزیر در آن وزارتخانه هزینه داشته و با این هزینه بوده که تجربه به دست آورده است.

هزینه زمانی، مصارف بودجه ای و هزینه انسانی اتفاق افتاده است و او تجربه پیدا کرده است. البته باید نظارت کلی وجود داشته باشد و نه این که آن وزیر یا مسئول به صورت خودسرانه عمل کند. با وجود نظارت کلی، آن وزیر باید بتواند سیاست های کلان مملکت را در آن حوزه پیاده کند.

طبیعی است وقتی یک مدیر عوض می شود، تیم او نیز عوض می شود. همه این جا به جایی ها، آسیب می زند. انتخاب های ما باید درست باشد و افراد مسلطی باید در این حوزه مسئولیت بگیرند که صاحب فکر، نوآوری و خلاقیت  باشند، برنامه نویسی صحیح مبتنی بر دانش روز دنیا و موفقیت های کشورهای موفق و تجارب آنها انجام شود و به فرهنگ بومی خودمان هم توجه شود.

ما باید یک طرح جامع داشته باشیم که در آن سیاست های کشورمان نسبت به گردشگری و استراتژی و نقشه راه و نقطه گذاری مان و اولویت ها مشخص شود و مدیر بعدی هم باید آن راه را ادامه بدهد.
 چون این برنامه و طرح وجود ندارد همیشه مدیران جدیدی که می آیند بر اساس سلیقه و مقتضیات روزمره، تصمیم گیری می کنند.

نیروهای جدیدی که می آیند در وزارتخانه های دیگر و در سازمان های دیگر مشغول به کار بوده اند تا بیایند به درجه اِشراف به کار در گردشگری برسند، زمان سپری می شود و گاهی هم عمر این مدیریت ها کفاف نمی دهد و دوباره مدیر جدیدی منصوب می شود.

*در قالب سند چشم انداز 20 ساله کشورمان گفته شد که تعداد توریست هایی که در افق سال 1404 شمسی وارد ایران می شوند به 20 میلیون نفر برسد. آیا این هدفگذاری مشخصی نیست و نمی توان گفت یک هدف روشن و مشخص وجود دارد؟

-افق سال 1404 و سند چشم انداز، تدوین شده و در قالب آن جذب 20 میلیون گردشگر پیش بینی شده. در طرحی که باید تهیه شود تمام بخش های مرتبط با این موضوع و زیرساخت های مورد نیاز و سازمان های درگیر و منابعی که در ایجاد این زیرساخت ها به کار گرفته خواهد شد تعریف می شود.

صرف سند چشم انداز که برنامه است و هدف گذاری کرده، تا اینجا خیلی عالی است ولی نیاز است برای رسیدن به هدف کارهایی انجام داد، مشخص شود چه کسانی باید متولی این کار باشند و چه هماهنگی هایی به وجود بیاید که هر مسئول و مقامی، خودمحور نباشد و در راستای گردشگری حرکت کند.

این مباحث در ذیل سند چشم انداز تدوین نشده است. به طور اتفاقی ممکن است تعداد هتل های ما افزایش پیدا کند و تعداد آژانس های مسافرتی ما به صورت مخاطره آمیزی زیاد شود.
آیا آژانس های مسافرتی ما در راستای جذب گردشگر تربیت و ایجاد می شوند یا این که آژانس ها بدون هدف ایجاد می شوند و گاهی توریست به ایران می آورند و گاهی گردشگران ایرانی را به خارج از کشور می برند.

برنامه مشخص و مدونی برای احراز صلاحیت وجود ندارد و به نظر من، در صدور مجوز برای بخش خصوصی و این که دارای جواز بشود خیلی آسان گرفته می شود.

*در سال 1384 تعداد یک میلیون و 162 هزار توریست وارد ایران شده و در سال 1391 این رقم به 3 میلیون و 729 هزار رسیده است. با توجه به این که در آن سال ها تعداد 125 هتل 4 و 5 ستاره در کل کشور داشته ایم واقعا ظرفیت بیش از این برای جذب توریست وجود نداشته است که توریست ها خدمات مناسب هم دریافت کنند؟

-ما هر چقدر هم هتل داشته باشیم کم است. این تعدادی هم که شما اشاره می کنید که هتل داشتیم این طور نبوده که ما به اندازه ظرفیت تمام اقامتگاه ها، توریست جذب کرده باشیم و دیگر جا نداشته ایم که جذب کنیم.

بعد از مذاکرات هسته ای چیزی که در دنیا اثرگذار بود و تعداد جذب گردشگران را زیاد کرد به این دلیل نبود که ما یک استراتژی بسیار ایده آل تبلیغ داشته ایم.

تبلیغ ما این بوده که توافق هسته ای(برجام)، موفق بوده و با این توافق نامه که امضا شده است علاقه مندان ایران حالا دیگر مشکلی نداشته اند،احساس امنیت کرده اند و احساس راحتی کرده اند نسبت به تبلیغات بسیار مسمومی که قبل از این مذاکرات به طور دائم علیه ایران انجام می شده.

در آن سال ها گفته می شد که به ایران سفر نکنید. حتی بعضی از شرکت های بزرگ دنیا، اسم ایران را جزو کشورهایی می نوشتند که به این کشورها سفر نکنند و ریسک بالایی دارد.

بعد از این که ما در مذاکرات هسته ای، موفق به امضای یک تفاهم نامه در سطح جهانی شدیم، این خودش به صورت اتوماتیک، شروع کرد به عوض کردن چهره ایران در رسانه ها.

بخش خصوصی همیشه فعالیت هایی برای جذب گردشگر خارجی داشته و این مقدار جذب در اندازه و توان بخش خصوصی بوده است ولی اگر دولت ما، همزمان با این اتفاقات و رفع این اتهامات در دنیا از چهره ایران، بتواند تبلیغات صحیحی از داشته های فرهنگی، تاریخی، طبیعی و معنوی داشته باشد تعداد جذب توریست توسط ایران افزایش پیدا می کند.

دولت باید تبلیغاتی هدف دار و مستمر در سطح دنیا داشته باشد. بیابان های دوبی امارات  را با تبلیغ معرفی کردند و سالیانه 15 میلیون نفر از آنجا بازدید کرده اند. امارات این تعداد توریست را چه به عنوان ترانزیت و چه به عنوان گردشگر و تاجر جذب کرده است. 

ما باید توام هدف های خودمان را تعریف کنیم و مشخص باشد که بخش خصوصی باید چه کارهایی انجام بدهد و بخش دولتی و سازمان متولی و بخش تبلیغاتی کدام هستند و نه این که افرادی به دلیل آشنایی، کارهایی را عهده دار شوند و نتوانند آن کارها را به سرانجام برسانند و در نهایت نتوانیم نتیجه بگیریم.

همه این کارها باید با یک استاندارد صحیح و با وجود افراد زُبده و باتجربه انجام شود.

*درباره همین سازمان متولی یعنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اخیرا آقای اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در مراسم معارفه آقای مونسان، رئیس جدید سازمان گفتند که از زمان دولت آقای روحانی برای تودیع و معارفه به این سازمان زیاد آمده ام و تا به حال 4 مرتبه شده.
آقای سلطانی فر دومین رئیس این سازمان در دولت آقای روحانی رفتند و وزیر شدند. یا در خصوص آقای نجفی عنوان شد که بیماری قلبی دارند ولی الان شهردار تهران شده.
از ابتدای دولت آقای روحانی 4 نفر برای ریاست سازمان منصوب شده اند. چرا این سازمان به این صورت است و روسای سازمان نمی توانند 4 سال مسئولیت خود را در این سازمان بمانند و دوره مسئولیت را تکمیل کنند؟

-این وضع، بسیار کشنده و مخرّب است. خود آقای جهانگیری با مزاح گفتند ولی به این موضوع اشاره کردند.
اگر به وزارتخانه ها و سازمان های دیگر نگاه کنید اینقدر رفت و آمد مسئولان آنها اتفاق نیفتاده است. جا دارد خواهش کنیم از جناب آقای رئیس جمهور و جناب آقای جهانگیری که افرادی، سکاندار گردشگری کشور شوند که آن را دوست داشته باشند.

این شغل، شغلی است که انسان باید آن را دوست داشته باشد و فعال و علاقه مند باشد. اول علاقه مند باشد که در این حوزه کار کند و سیاست های سازمان را اجرایی کند. در تعویض مسئولان سازمان، زمان زیادی صرف چیدمان افراد و معاونان و مدیران می شود.

در زمان های کوتاه، افراد به دلایلی از ادامه همکاری منصرف می شوند و مجدددا باید نفر جدید بیاید. بنابراین ما امیدواریم این دفعه آخر که برای مراسم معارفه به سازمان رفتیم و آقای مونسان رئیس جدید سازمان آمدند، این سازمان بتواند برای 4 سال آینده، یک مدیر ثابت و یک سکاندار ثابت و فعال داشته باشد.

*آقای سلطانی فر که در بهمن سال 1392 جایگزین آقای نجفی شدند تا آبان 1395 رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بودند. در سال 93 گفته بودند تعداد 125 هتل 4 و 5 ستاره در کشور داریم.
در همان زمان بحث احداث 170 هتل 4 و 5 ستاره جدید را مطرح کردند. در جای دیگری هم گفته بودند که ظرف 10 سال آینده 270 هتل 4 و 5 ستاره باید بسازیم.
وضعیت هتل ها از سال 1392 به بعد چگونه شد و چه تعداد هتل 4 یا 5 ستاره جدید به ظرفیت های کشور اضافه شد؟

-آمار دقیق ندارم. چون حوزه کاری من، هتلداری نیست ولی تا جایی که درگیر آن هستم و مخاطب من برای گردشگران ورودی و خروجی، هتل ها هستند، این هتل ها تاسیس نشده اند. یعنی به چنان آماری که آقای سلطانی فر اعلام کردند نرسیده ایم.

تعدادی هتل اضافه شده ولی این در حد پیش بینی هایی که انجام داده بودند تحقق پیدا نکرده است.

*گفته بودند ظرف 10 سال این هتل ها ساخته شود.

- حتما برای ساخت این هتل ها  یا برنامه ریزی کرده اند یا در حال برنامه ریزی بوده است که ایشان تشریف بردند به وزارت ورزش و جوانان.
قطعا روسای فعلی سازمان می باید این سیاست را ادامه بدهند. چون یکی از زیرساخت های اصلی گردشگری، هتل و اقامتگاه است. وجود هتل خیلی اهمیت دارد برای توسعه گردشگری.

*بعد از آقای سلطانی فر یعنی از آبان 95 تا اواخر مرداد 96 خانم احمدی پور رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بودند. در این دوره چه تغییراتی انجام شد یا تغییر و تحولی در حوزه گردشگری اتفاق افتاد؟

-خانم دکتر احمدی پور همان طور که آقای جهانگیری در مراسم تودیع و معارفه اشاره کردند بسیار خانم جدی و فعالی بود و در دوره بسیار کوتاهی که مسئولیت داشتند خصوصا در حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی، بسیار موفق عمل کردند.

در حوزه گردشگری هم برنامه هایی داشتند ولی عمر حضور ایشان در سازمان به قدری کوتاه بود که نتوانست تمام کارها را پیگیری کند و به سرانجام برساند. حتما رئیس جمهور بر اساس مصلحتی که خودشان می دانند این جا به جایی را انجام داده اند ولی همگان اذعان داشتند که خانم احمدی پور با جدیت برای کارهای زیربنایی تلاش می کرد.

کارهای زیربنایی اهمیت دارد. در کارهای زیربنایی، موافقت نامه ها باید احیا شود. اساسا گردشگری با 33 سازمان و نهاد درگیر است. تا این موافقت نامه ها اجرایی شود و کارهای زیربنایی به منظور سرمایه گذاری برای ساخت هتل، آژانس های مسافرتی، تفریحات و سایر برنامه ها، به نتیجه برسد زمان می برد.

ثبت آثار هم در سطح جهانی، یک تبلیغ ویژه است. وقتی آثار کشور ما ثبت جهانی می شود درباره آنها پژوهشگران و رسانه های دیداری، شنیداری، گفتاری و مجازی کار می کنند و راجع به قدمت آنها صحبت می کنند. این موضوع، اثرات جانبی هم دارد.

حمایت از رویدادها و برنامه هایی که گردشگری کشور ما را بیش تر و شاخص تر می کند در این دوره اتفاق افتاد. داشته های ما بسیار شاخص است ولی حتما به مصلحت بوده که خانم احمدی پور نباشند و آقای مونسان تشربف آوردند.

امیدواریم کارهای عمقی و زیربنایی، برای همیشه پایه گذاری شود و پشتوانه آن برنامه جامع گردشگری باشد. در این برنامه جامع، باید وظایف همه بخش ها و سازمان ها برای توسعه با سرعت و با کیفیت گردشگری کشورمان مشخص باشد.

*در سال 1394 تعداد 5 میلیون و 250 هزار توریست به ایران آمده اند. در سال 95 تعداد 295 هزار نفر کاهش داشته و به حدود 4 میلیون و 950 هزار رسیده است. چرا تعداد گردشگران ورودی به ایران در سال گذشته کاهش پیدا کرده است؟

-ایران کشور بسیار حساسی است. بعد از انتخابات آمریکا تنش هایی در خصوص توافق هسته ای(برجام) به وجود آمد. صحبت هایی که در زمینه عدم صدور ویزا به ایرانی ها مطرح می شود تاثیر منفی می گذارد.
مردم دنیا حتما روزانه دو ساعت کتاب می خوانند و حتما دو ساعت خبرها را پیگیری می کنند و شبکه های تلویزیونی را می بینند. به سرعت از اتفاقات و اخباری که منتشر می شود تاثیر می گیرند.

متاسفانه این موضوع به زیرساخت های گردشگری ما ربط پیدا نمی کند. فقط چهره کشورمان مخدوش می شود و اخبار منفی در مورد کشورمان مطرح می شود. به همین دلیل یک عده از حضور در ایران انصراف می دهند.

*از عربستان هم هر ساله تعداد زیادی به ایران می آمدند. این کاهش تعداد ورودی توریست به ایران می تواند ناشی از نیامدن گردشگران کشورهای عربی از جمله عربستان برای زیارت به ایران باشد؟

-بله. الان گردشگری زیارت چنین وضعیتی دارد. هتل های مشهد، مثل سال های گذشته فعال نیستند. در صحبت هایی که داشته ایم احساس رضایت نمی شود از مقدار فعالیت هتل ها.
نه تنها سعودی ها و کویتی ها بلکه بحرینی ها هم که شیعیان آن به ایران می آمدند، به خاطر همین تنش های منطقه ای به ایران سفر نمی کنند. متاسفانه با تصویر بدی که بعد از قضیه سفارت عربستان در ایران و بسته شدن آن ارائه شد، خیلی از توریست های زیارتی را از دست دادیم.

کاهش تعداد گردشگر ورودی به ایران، می تواند ناشی از این موضوع هم باشد. اگر اُفتی ما داشته ایم مربوط به همین مسائلی است که باز پیرامون توافق هسته ای مطرح می شود.

در دنیا وقتی راجع به کشوری مثل عراق هشدار می دهند که نروید و هر روز بمبگذاری می شود، توریست ها سفر نمی کنند. در مورد ایران هم، برخی از مقامات خارجی درباره توافق هسته ای صحبت هایی را مطرح می کنند. همه این صحبت ها  روی مردم دنیا اثر منفی می گذارد.

*آیا مشخص است که عمده این کاهش حدود 300 هزار نفری به خاطر نیامدن گردشگران از کشورهای عربی به ایران است یا از کشورهای اروپایی و آمریکا به ایران؟

-تشکیلات آماری قوی می خواهد که این آمار را استخراج کند. در حوزه زیارتی، کاهش داشته ایم و در تقاضا کاهش داشته ایم. برای مثال یک آژانس مسافرتی که جذب گردشگر به ایران را انجام می دهد آمارهایی دارد.

تعداد زیادی از تورهای توریستی ورودی که حساس هستند تا ز مانی که به مقصد اطمینان کافی پیدا نکنند سفر خودشان را شروع نمی کنند. ممکن است برای افراد کشورهایی مثل چین، تاثیر چندانی نداشته باشد ولی برای کشورهایی مثل کشورهای اروپایی اثر می گذارد.