از اقبال بد روحانی است که در آمریکا ترامپ رییس جمهوری است اما همین هم فرصت شناسی او را نشان می دهد که از دوران اوباما بهره برد و برجام شکل گرفت و گرنه اکنون با تمام اعضای دایم شورای امنیت طرف بود.

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- پنجمین سفر حسن روحانی به عنوان رییس جمهوری ایران با چهار سفر گذشته او متفاوت است و چه بسا بتوان در پایان از واژه «متمایز» هم استفاده کرد.

مهم ترین تفاوت این است که این بار انتظار یا حدس و گمان درباره دیدار رییس جمهوری ایران و رییس جمهوری آمریکا بر فضای سفر چیره نیست.

چه، اکنون سکان سیاست را در ایالات متحده «دونالد ترامپ»ی در دست دارد که آشکارا «برجام» را تهدید می کند و اگر در نوبت های قبل روحانی برای انجام و توضیح توافق هسته ای می رفت این بار دفاع و حفظ آن اتفاقا با موضع گیری در قبال تهدیدات ایالات متحده جلوه می کند.

با این وصف روشن است که مهم ترین تفاوت و تمایز این سفر با چهار سفر قبلی این است که اکنون نه باراک اوبامای امضا کننده برجام که دونالد ترامپِ منتقد برجام رییس جمهوری آمریکاست.

دومین ویژگی این است که اولین سفر رییس جمهور روحانی در دوره جدید خود او هم به حساب می آید. سال پیش برخی از رسانه های متمایل به دلواپسان از«آخرین سفر روحانی به نیویورک» خبر می دادند.

هر چند اصطلاح « آخرین سفر» در دوره قبل یا دولت یازدهم درست بود اما بعضا « آخرین» را در مفهومی کلی تر به کار می بردند و اتفاقا چنان فشار آوردند که سفر سال 95 مانند سه سال قبل چندان به چشم نیامد و در داخل بیشتر صندلی های خالی سالن را به رخ کشیدند اگر چه خود می دانستند زمان سخنرانی و اعلام دیر هنگام سفر رییس جمهوری و تصور اولیه دایر بر این که ریاست هیأت ایرانی با جواد ظریف وزیر خارجه خواهد بود در استقبال کمتر تأثیر داشت.

سومین ویژگی این است که روحانی احتمالا خود را برای پاسخ گویی به ترامپ هم آماده کرده باشد چون قابل پیش بینی است که به بهانه تحرکات و تحریکات کره شمالی بخواهد به ایران هم طعنه بزند و حتی آشکارا حمله کند.

هر چند متن نطق ها از پیش آماده شده اما گاه اتفاقاتی رخ می دهد که اصل یا بخش هایی از سخنرانی به تناسب آن خبر تغییر می کند و این بار چنانچه زمان سخنرانی رییس جمهوری ایران پس از رییس جمهوری آمریکا باشد و اواتهاماتی را متوجه ایران سازد قطعا آقای روحانی هم متناسب با آن تغییراتی در متن انجام می دهد و چون از موضع برجام دفاع خواهد کرد این زبان را دنیا آسان تر می پذیرد.

درست 30 سال پیش رییس جمهوری وقت ایران (آیت الله خامنه ای) در اولین حضور یک رییس جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل خبر حمله دو هلی کوپتر آمریکایی به کشتی تجاری ایران اجر را دریافت کرد و نطق را متناسب با این اتفاق تغییر داد. این بالگردها از روی ناو آمریکایی برخاسته بودند و در ساعت 22 و 40 دقیقه شامگاه سی ام شهریور 1366 صحنه مبهمی از احتمال درگیری در خلیج فارس را در ابعاد وسیع تری ترسیم کردند.

در 9 سال قبل از آن هیچ یک از رییسان جمهوری به مجمع عمومی نرفته بود و از میان نخست وزیران هم تنها شهید محمد علی رجایی در آغازین روزهای جنگ به نیویورک رفت و نطق خود در شورای امنیت و نه مجمع عمومی را با این آیه قرآن شروع کرد: صدای خود را بلند نکنید مگر آن که ظلمی بر شما رفته باشد و بلافاصله ادامه داد: من امروز می خواهم صدای خود را بلند کنم.

اولین سفر حسن روحانی در سال 1392 از این نظر مهم بود که دنیا می خواست بار دیگر با سیمای ایران اعتدالی در پایان عصر احمدی نژاد ماجراجو رو به رو شود.

روحانی برای توافق هسته ای می کوشید و در حالی که در سال های قبل ایران منزوی شده بود 11 دیدار خارجی انجام داد که مهم ترین آنها ملاقات با فرانسوا اولاند رییس جمهوری وقت فرانسه بود.

خبر پر سر و صدا اما مکالمه تلفنی با باراک اوباما رییس جمهوری ایالات متحده قبل از ترک آمریکا بود.

کیهان سه انتقاد مشخص وارد کرد: اول این که چرا درباره هولوکاست گفته است « من دیپلمات ام نه مورخ» که یاد آور « من حقوق دان ام نه سرهنگ» بود و این بار در فضای بین المللی و ادبیات سَلَف خود را تکرار نکرد.

دوم این که چرا پیشنهاد کرده اسراییل هم به پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای یا ان پی تی بپیوندد و این پیشنهاد را متضمن به رسمیت شناختن اسراییل به عنوان یک کشور دانسته بود و البته سومی همان داستان مکالمه تلفنی. جالب این که بیشتر دنبال این بود که ثابت کند روحانی خواستار مکالمه بوده نه طرف آمریکایی و به همین بهانه شعار « دولت راستگویان» را زیر سؤال ببرد. حامیان احمدی نژاد از هر فرصتی بهره می بردند و می برند تا برای رفع اتهام دروغ گویی به او منتقدان او را دروغ گو بخوانند.

در سال 93 سفر روحانی با هدف قانع کردن سران به توافق هسته ای شکل گرفت و مهم ترین اتفاق دیدار با دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا بود. اهمیت این دیدار از دو منظر بود. نخست این که روابط دو کشور پس از حمله به سفارت در تهران قطع شده بود و دوم به خاطر نقش انگلیسی ها در گروه 1+5.

با این حال دیوید کامرون در نطق خود در مجمع عمومی ترجیح داد متن از پیش آماده شده را بخواند و اتهاماتی را متوجه ایران کرد و به همین خاطر در تهران از رییس حمهور روحانی انتقاد شد که در آن ملاقات نتوانسته لحن کامرون را تعدیل کند.

در مقابل وزیر خارجه پاسخ داد مقامات کشورها که به صرف یک ملاقات متن سخنرانی را تغییر نمی دهند و از کجا می دانند که تعدیل نکرده و از کجا می دانند که ما در آن دیدار چه گفته ایم؟

شیوه دلواپسان این است اگر طرف خارجی ستایش کنند می گویند سازش کرده اید و اگر تهدید کنند زبان به سرزنش می گشایند که دیدید نتیجه نداشت؟!

سال 94 اما دیگر برجام متولد شده بود و روحانی به نیویورک می رفت تا بر پایه برجام سرمایه گذاری خارجی جلب کند. از بخت بد اما بر فراز اقیانوس و در هواپیما بود که واقعه منا در مراسم حج اتفاق افتاد. صدها زایر ایرانی زیر دست و پا له و مظلومانه قربانی شده بودند و افکار عمومی به شدت تحت تأثیر قرار گرفت و انگشت اتهام متوجه حکومت سعودی بود که در آغاز عصر پادشاه تازه تیره ترین روابط با ایران را تجربه می کرد.

تا روحانی وارد نیویورک شد خبر را از زبان جواد ظریف شنید و هنگامی که پرسید « چند نفر» وزیر خارجه که نمی خواست در همان بدو ورود و پس از پروازی طولانی و خسته کننده کام رییس جمهوری را بیشتر تلخ کند تعداد را کمتر گفت تا دروقت مقتضی خبر کامل را گزارش دهد اما روحانی حدس زد و گفت: چهره برآشفته شما اما از یک فاجعه خبر می دهد و ظریف با جزییات ماجرا را باز گفت.

در متن نطق هم لحن انتقادی از عربستان را که به خاطر یمن و سیاست های تازه این کشور از پیش وجود داشت با اشاره مستقیم به واقعه منا تندتر کردند.

با این حال مهم ترین اتفاق در سفر سال 94 در حاشیه رخ داد. جایی که باراک اوباما در راهرو با جواد ظریف دست داد.

وزیر خارجه ایران بعدتر در تهران توضیح داد همه اتفاق در یک دقیقه رخ داد و نه از طرف و نه آمریکایی ها برنامه ریزی نشده بود. رییس یک نظام سیاسی که برای دست دادن اتفاقی با وزیر خارجی برنامه ریزی نمی کند!

در راهرو جواد ظریف و جن کری همدیگر را می بینند و معلوم است که دو نفری که ساعت ها و روزها در ژنو و وین مذاکره کرده بودند تا برجام شکل بگیرد از هم روی بر نمی گردانند که ناگهان جان کری همتای ایرانی خود را به رییس خود معرفی می کند و اوباما دست دراز می کند و وزیر خارجه ایران برای اولین باربا یک رییس جمهوری آمریکا دست می دهد.

با این حال به خاطر همین وزیر امور خارجه را به کمیسیون امنیت مجلس که در آن زمان در کنترل اصول گرایان رادیکال بود فراخواندند و همین توضیح را ارایه داد.

نمایندگان حمله کننده به جواد ظریف اما غالبا پاسخ خود را در انتخابات 6 ماه بعد و در هفتم اسفند 94 دریافت کردند و محبوبیت ظریف کار دست آنها داد و انگیزه فراوانی شد تا برای رأی نیاوردن آنان به رقبا رأی بدهند.

رییس جمهوری ایران در سفر سال قبل اما بیشتر به دنبال چیدن میوه های برجام بود و گفت و گو بر سر هواپیماهای بویینگ که مثل ارباس ها مسیر همواری در پیش نداشت.

روحانی اکنون در نیویورک است و چنانچه به آمریکا و سیاست های ترامپ بتازد در چارچوب برجام و با زبان بین المللی و در دفاع از صلح جهانی خواهد بود و به جز بخش های مربوط به اسراییل اروپایی ها نیز هم داستانی نشان می دهند.

از اقبال بد روحانی است که در آمریکا دونالد ترامپ رییس جمهوری است اما همین هم وقت شناسی او را نشان می دهد که از فرصت اوباما بهره برد و برجام شکل گرفت و گرنه اکنون ایران نه با بخشی با آمریکای ترامپ که با تمام اعضای دایم شورای امنیت طرف بود. در حالی که فکر و ذکر همین ترامپ هم عجالتا کره شمالی است و اگر ترامپ بخواهد به ایران بتازد به او خواهند گفت بحث را عوض نکن. کیم جونگ اون جوان را چاره کن.

اهمیت و حساسیت سفر جاری حسن روحانی را هنگامی بیشتر درمی یابیم که فضای قبل از برجام را به یاد آوریم و سفرهای پر حاشیه و پر هزینه احمدی نژاد را در فاصله سال های 84 تا 92.

سال 84 از ضرورت فک پلمب تأسیسات هسته ای گفت و در سال 85 هولوکاست را نفی کرد. در سال 86 ماجرای دانشگاه کلمبیا پیش آمد و در سال 87 داعیه دار مدیریت جهانی شد. در سال 88 اما حوادث پس از انتخابات مجال مانور چندانی به او نداد.

در سال 89 و در حالی که فضای داخلی همچنان ملتهب بود و قطعنامه های تحریمی صادر می شد او در سازمان ملل خواستار تشکیل کمیته حقیقت یاب درباره واقعه 11 سپتامبر شد و سال 90 دیگر نه سراغ هولوکاست رفت و نه11 سپتامبر.

چرا که از اردیبهشت 90 و بعد از 11 روز خانه نشینی احمدی نژاد متفاوت شده بود. در سال 90 به جای ماجراجویی ترجیح داد اهل و عیال و کل ایل و طایفه را به نیویورک ببرد و همه خانوادگی به نیویورک رفتند. انگار می روند سیزده به در!

در آخرین سفر و در شهریور 91 هم از آن احمدی نژاد ایدیولوژیک چندان باقی نمانده بود و نطق خود را با شعار « زنده باد بهار» تمام کرد. در حالی که در گفتمان رسمی به جای « بهار عربی» از اصطلاح « بیداری اسلامی» استفاده می شد و این «بهار» به فاصله از گفتمان رسمی تعبیر شد هر چند که نحرکات انتخاباتی در اسفند همان سال نشان داد مراد از « زنده باد بهار» چه بوده است.

روحانی در نیویورک است و این بار اگر ترامپ را ببیند و روی برگرداند و دست ندهد کسی خرده نخواهد گرفت.

شاید روحانی دوست تر می داشت هیلاری کلینتون رییس جمهوری آمریکا می بود که نه برجام را تهدید کند و نه در مواجهه به خاطر زن بودن دست ندادن توجیه داشت.

اکنون اما دونالد ترامپ رییس جمهوری است و بعید نیست شاخ و شانه بکشد. هر چند که هرگز مانند اوباما قادر به اجماع سازی جهانی نیست و روحانی نیک می داند که سیاست علم واقعیت هاست نه دنیای آرزوها و خیال ها و در نیویورک از او بیش از هر رفتاری واقع بینی سر خواهد زد...

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه