وضعیت صنایع ریخته گری بهتر از دوره قبل از توافق هسته ای است/ چگونگی صادرات صنعتی ایران به عراق در زمان صدام

عصرایران؛ یوسف ناصری- در وضعیت کنونی برخی از صنایع کشور کمتر از ظرفیت تولیدی خودشان فعالیت می کنند و با توجه به کاهش قدرت خرید مردم در سال های گذشته، صنایع و کارخانجات داخلی، مقدار تولید خود را کاهش داده اند.

کاهش قدرت خرید مردم که کاهش تقاضا برای کالاهای ایرانی و در نتیجه کاهش تولیدات صنایع داخلی را به دنبال داشته است به نوعی می تواند به کیفیت تولیدات داخلی ارتباط پیدا کند.

این که چرا تولیدات با کیفیت داخلی به طور چشمگیر صادر نمی شود و چه مسائلی در این زمینه وجود دارد، محور گفت و گوی عصر ایران با مهندس نصرالله محمدحسین فلاح است.

محمدحسین فلاح، در سال 1353 در رشته متالورژی(مواد) دانشگاه صنعتی شریف لیسانس گرفت و همچنین در سال 1356 فوق لیسانس مهندسی متالورژی را از دانشگاه مک مستر کانادا دریافت کرد. بعد از آن به ایران بازگشت و پس از انقلاب رئیس انبار شرکت لوله اهواز و سپس مدیر عامل آن شد.

او طی دهه های گذشته مدیر عامل شرکت لوله و ماشین سازی ایران و مجتمع فولاد اسفراین بوده و هم اینک رئیس انجمن کارخانجات صنعت ریخته گری ایران است. گفت و گوی عصر ایران با او در زمینه چالش های صادرات را می خوانید.
***

*در مورد مقدار صادرات کشور ارقام آن معمولا اعلام می شود و مشخص است که ما چقدر صادرات داریم. در سال 1395 در حد 44 میلیارد دلار صادرات کالاهای غیر نفتی داشته ایم.

یک پیشنهاد برخی فعالان اقتصادی و کارشناسان برای افزایش میزان صادرات این است که نرخ دلار واقعی سازی شود و افزایش پیدا کند تا واردات ارزان تمام نشود و صادرات برای تولید کننده به صرفه باشد. با توجه به این که شما در دهه های گذشته تجربه های خیلی خوبی در صادرات داشته اید این نوع پیشنهادها را می پذیرید که اجرایی شود؟

-مدت زیادی است که این بحث ها مطرح است و مخالف و موافق زیادی هم دارد ولی من باورم بر این است که ما بعد از انقلاب به خاطر نگرانی از گران شدن کالاهای وارداتی، همواره کشور را از تجربه ورود به بازارهای صادراتی بی نصیب گذاشته ایم.

موقعی که ما در شرکت ها فعال بودیم و از دولت سهمیه ارزی می گرفتیم، بیش تر در پی این بودم که کالاها را با قیمت پایین تر تولید کرد و مردم را از دست تورم نجات داد ولی بعدها فهمیدم که این مکانیسم، امکانات صنعتی کشور را از بین می برد و یک روز می باید از لاک خودمان بیرون بیاییم و به بازارهای جهانی برویم. واقعی سازی نرخ ارز به این فرآیند کمک خواهد کرد.

*از چه زمانی به این نتیجه رسیدید که پایین نگه داشتن قیمت ارز توسط دولت فایده ندارد و باعث می شود امکانات خودمان از بین برود و یا از آنها کمتر استفاده بهینه کنیم؟

- تحولات فکری و تجربه مدیران، دارای یک زمان واحد نیست ولی از وقتی به صورت فعال وارد بخش خصوصی شدم. حدود 15 سال قبل، فعالیت خودم را در بخش خصوصی آغاز کردم.

قبل از آن در سازمان مدیریت بودم. در آن زمان هم که عوامل مختلف را بررسی می کردم متوجه شدم مشکل اصلی کشور این است که به نهادهای دولتی توجه می شود و دادن ارز با بهای پایین به آنها مورد توجه بوده است.

به این نتیجه رسیدم که این کار، کار خطرناکی است. چون ما دائما مجبوریم نفت بفروشیم و بهره وری پایین نهاده های تولید و شرکت ها را تامین کنیم.

اعتقاد دارم یکی از کارهایی که باید انجام شود افزایش بهره وری در همه عوامل و نهاده های تولید است. افزایش بهره وری اگر بخواهد رخ بدهد تاثیرات منفی قیمت های مواد وارداتی را تا حد زیادی خنثی می کند.

ما به جای این که قیمت ارز را پایین نگه داریم باید بهره وری مصرف مواد را بالا ببریم. موقعی که می خواهیم بهره وری را بالا ببریم حتما می توانیم قیمت نهاده های تولید را پایین نگه داریم.

*شما یک تجربه خوب در صادرات دارید و در زمان صدام و جنگ هشت ساله به کشور عراق لوله صادر کرده بودید. صادرات به عراق زمان صدام در چه سالی بود؟

-در زمانی که در شرکت «لوله و ماشین سازی ایران» فعال بودم و بعد از آن هم در شرکت «هامون نایزه».
کالای لوله و ماشین سازی ایران را از طریق ترکیه به عراق می فرستادیم. همچنین به کشور قطر، کالا صادر می کردیم. بعدها وقتی شرکت خصوصی «توسعه صنعتی مشفق» را فعال کردیم باز به قطر صادر کردیم.

همین الان که فروسیلیس(مورد مصرف در فولاد سازی و ریخته گری) تولید می کنیم بسیار کمتر از آن چیزی است که انتظار می رود. نرخ تورم در اواخر دولت آقای احمدی نژاد به به شدت افزایش پیدا کرد و در سال 1391 به 31 درصد رسید. همین الان نرخ تورم حول و حوش 10 درصد است. حتی سه برابر شدن قیمت ارز، تورم وحشتناک آن سال ها را جبران نکرد.

*شما صادرات مستقیم به عراق انجام می دادید یا ترکیه از شما خریداری می کرد و ترکیه، کالای شما را به عراق می فروخت؟

-یک شرکت ترکیه، کالا را واسطه گری می کرد. ما با عراق، رابطه تجاری مستقیم نداشتیم. شرکت های ترکیه واسطه گری این عملیات را انجام می دادند ولی کالا از ایران می رفت. کالا می رفت و با تغییراتی که در مرز انجام می شد به عراق می رفت. باید نام کالا به ترکی تغییر داده می شد.

*آن شرکت ترکیه ای اسم و مارک کالای ایرانی را تغییر می دادند و بعد به عراق صادر می کرد؟

-کالا همان نام را با خودش حمل می کرد ولی به نام یک شرکت ترکیه بود. صادرات کالا به کشورهای مختلف عربی انجام می شد. الان هم کشور قطر درهای خودش را آرام آرام می بندد.

کشور قطر به خاطر قطب بندی هایی که در سیاست خارجی به وجود آمد کانال های واردات کالاهای ایرانی را نسبت به سال های قبل به شدت محدود کرده است. درست است که ما برای مواد غذایی به کمک کشور قطر رفتیم ولی انتفاعی که ترکیه از اختلافات قطر و عربستان بُرد، ایران به اندازه کافی بهره برداری نکرد.

*برخی کارشناسان گفته بودند که کشور ما در سال 1420 شمسی نیاز دارد که 5 میلیون تُن ظرفیت جدید در صنعت ریخته گری ایجاد شود.
از طرفی طبق آمار موجود تولید صنعت ریخته گری در سال 1389 در حد یک میلیون و 700 هزار تن بوده و در سال 1391 به 500 هزار تن کاهش پیدا کرده است. این رقم ها را دبیر انجمن کارخانجات صنعت ریخته گری اعلام کرده بودند. شرکت های عضو انجمن صنعت ریخته گری که شما رئیس آن هستید فعلا چه مقدار تولید در کل کشور دارند؟

-من رقم دقیق را نمی دانم. اعدادی که ما در مجموعه صنایع ریخته گری داریم کاملا متغیر است. یک وقت میزان تولید را با ریخته گری های فولاد جمع می کنند و یک وقت هم فقط میزان تولید قطعات ریخته گری را بیان می کنند.

*میزان تولید قطعات ریخته گری را دارید؟

خیر. صنعت ریخته گری، صنعت گسترده ای است. هزاران ریخته گری کوچک در کشور پراکنده هستند و از میدان شوش تهران گرفته تا روستاهای قم فعال هستند. آمار این واحدها در آمار کارخانجات قرار نمی گیرد.

ما مصرف کنندگان را می شناسیم. برای مثال می دانیم که در تولید یک خودرو یا یک کامیون، چقدر قطعه مصرف می شود. ما به دو روش می توانیم محاسبه کنیم. یک بخش به صورت مستقیم، آماری است که افراد تحت پوشش می دهند و یک بخش هم محاسباتی است به همان صورت که میزان قاچاق را محاسبه می کنیم.

وقتی عددی را در مورد واردات قاچاق کالا می شنویم قاچاقچی نمی آید بگوید که چقدر کالا وارد کرده است. با روش های محاسباتی، می توانند میزان قاچاق را تخمین بزنند.

* تعداد اعضای انجمن ریخته گری مشخص هستند. آیا مقدار تولید این اعضا مشخص شده که در کشور چقدر قطعات ریخته گری تولید می شود؟

-اعضا به ما نمی گویند که چقدر تولید کرده اند. ما اطلاعات تولید را با روش های مختلف دریافت می کنیم. البته بعضی وقت ها بررسی هایی انجام می دهیم مثل هر نهاد دیگری.

بخش صنعت کشور از جمله صنعت ریخته گری، توسعه سرمایه گذاری خودش را در سال های اخیر انجام داده است. کافی است به موافقت های اصولی و پروانه های بهره برداری نگاه کنیم.

*در سال های قبل، صادرات قطعات ریخته گری در حد 70 میلیون یورو بوده و حتی به کشور چین صادر شده. الان مقدار صادرات این صنعت در چه حد است؟

-الان هم به صادرات قطعات ریخته گری به کشورهایی مثل کره جنوبی انجام می شود. شرکتی هست که به کره صادر می کند. من کارم کار اداری نیست که از افراد عدد بگیرم. من مدیر صنف هستم. رئیس انجمنی هستم که در آنجا به مشکلات می پردازیم.

*این اعضای انجمن در حوزه صادرات مشکلات خاصی دارند؟

-البته که مشکلاتی دارند. نمی شود قیمت آب، برق و انرژی افزایش پیدا کند، هر سال افزایش حقوق نیروی انسانی داشته باشیم و هر سال افزایش مالیات در لایحه بودجه بیاید ولی ما نتوانیم افزایش قیمت کالای تولید شده را عملی کنیم و وقتی می خواهیم کالا را صادر کنیم باید صادرات به قیمت ارزی باشد که مثلا سه سال قبل بوده است.

تورم کشورهای دیگر خیلی پایین است و در حد 2 درصد و 3 درصد است ولی قیمت تبدیل ارز که صادر کننده باید دلار یا یورو را بدهد و ریال بگیرد مهم می شود.

دومین موضوع، بحث جوایز صادراتی است. اولا جوایز صادراتی در ایران به شدت کم و اندک است و بعد همان کم و اندک پرداخت نمی شود. یعنی همیشه یک بدهی بزرگ بر بدهی های دولت تحت عنوان بدهی جوایز صادراتی داشته ایم.

نکته سوم که بسیار آزار دهنده است مالیات بر ارزش افزوده است. این نوع مالیات بستن ها، جای بحث دارد. طبق قانون، هیچ مالیاتی بر صادرات نباید داشته باشیم.

در قانون مالیات بر ارزش افزوده، دریافت مدت دار وجود ندارد. دولت می گوید اینقدر فروخته ای پس پول من را بده. کاری ندارد به این که ما به عنوان تولید کننده، پول خودمان را از مشتری شش ماه بعد یا یک سال بعد یا دو سال بعد می گیریم. در واقع وقتی صادر می کنیم باید از قبل یک پول به دولت بدهیم.

همچنین ریسک اعمال بانکی بر عهده صادر کننده است. وقتی روابط بانکی نباشد بیش ترین فشار را صادرکنندگان تحمل می کنند و مجبورند با روش های غیر بانکی و به اصطلاح چمدانی، کار کنند.

البته بعد از توافق هسته ای(برجام)، مسائل دارد کمی تلطیف می شود ولی هنوز کاملا حل نشده. ریسک صرافی ها که عدم ارسال پول یا عدم دریافت پول است، در آن دوره به شدت اذیت می کرد و الان کمتر شده. یکی از نعمت های که برجام آورد این است که این جریان، آرام آرام تلطیف می شود.

*شما که در زمان صدام به طور غیر مستقیم به عراق کالا صادر می کردید و در زمان جنگ یک وضعیت بحرانی برای تولید کننده و صنایع کشور وجود داشته است، آیا الان همچنان نیاز دارید که دولت، مشوق های صادراتی به تولید کننده و صادر کننده بدهد؟

-این یک اقدام استاندارد بین المللی است. ما در حکومت داری، مشوق هایی داریم که جریان های اقتصادی و اجتماعی را تغییر بدهد.

مشوق هم انواع مختلف دارد. ترکیه چند سال قبل از ما سند چشم انداز خودش را منتشر کرد و بلافاصله آن را عملیاتی کرد. الان ترکیه سالیانه 150 میلیارد دلار صادرات دارد. حتی با وجود بحران های سیباسی، همچنان موفق بوده است.
یادم هست در آن اوایل که کار را آغاز کرده بودند به هر میزان که صادر کننده، ارز وارد ترکیه می کرد دولت از منابع مالی خودش، وام برای توسعه صنعت به او می داد.

*در سال 1392 یکی از مشکلات صنعت ریخته گری را نبود تکنولوژی اعلام کرده بودید. با این حال این صنعت قادر هست که در حال حاضر نیازهای بازارهای جهانی را تامین کند؟

-در خیلی از موارد، بازار جهانی ما یک بازار مشخص نیست. بازار جهانی ما از افغانستان آغاز می شود و به شرق و غرب و شمال و جنوب. درخور هر فضای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، کالاهایی مصرف می شود.

ما ممکن است نتوانیم کالای خودمان را به دلیل کیفیت صادر کنیم ولی مواد غذایی به مقدار بسیار زیادی در بازارها مصرف دارد. تکنولوژی هر چقدر توسعه پیدا کند حوزه کشورهایی که ما فراخور آنها کالا تولید می کنیم بهتر و بیش تر خواهد شد.

قبل از سال 1392 تبادلات تکنولوژیک با ما به لحاظ تحریم ها محدود شده بود. وقتی که تحریم ها، اثرات خودش را در انتقال تکنولوژی های مناسب به جا گذاشت، یکی از محدودیت های ما همان محدودیت تکنولوژی بود. الان محدودیت ما، بیش تر بازار هست.

*الان تکنولوژی های جدید را وارد کشور کرده اید؟

-ما الان اگر تکنولوژی نیاز داشته باشیم خیلی راحت تر از سال 1392 و قبل از آن به ما می دهند ولی آن موقع نمی دادند. این تفاوت ها در زمان حاصل شده است.

البته این طور نیست که ما مشکل نداشته باشیم. اگر صحبت از صادرات به سوئد می کنید بله هنوز خیلی از کاتالیست ها را به صنایع نفت و پتروشیمی ما نمی دهند. اگر صحبت از صنایعی می کنید که در آنها سنسورهای خیلی بالا یا تکنولوژی های پیشرفته اندازه گیری کاربرد دارد، در این موارد محدودیت وجود دارد. الان مشکلات صادر کنندگان ما، توسعه بازار و درآمد و ارز است.

*یعنی الان به شدت قبل این صنعت مشکل تکنولوژی ندارد و در سال های اخیر تغییراتی اتفاق افتاده است.

-حتما. بعد از توافق هسته ای(برجام)، روابط اروپایی ها با ما بسیار بهتر شده. از سال 1392 به بعد چنین تغییری ایجاد شده است.

*شرکت های عضو انجمن صنایع ریخته گری توانسته اند نوسازی صنعت خود را برای تولید قطعات عملا انجام بدهند؟

-برخی شرکت ها نوسازی را انجام داده اند و برخی انجام نداده اند. برخی شرکت ها تعطیل کردند. در هر مقطع، این عبارت ها و الفاظ جا به جا می شود. فرض کنید ما خط لوله را در یکی از واحدهای تحت پوشش خودمان را نوسازی کردیم و بسیار هم قبراق شد. محدودیت های صنعت ریخته گری نسبت به سال های قبل، بسیار کم شده.

*برآورد شده بود که 70 میلیون یورو قطعات ریخته گری در سال 1391 صادر شده است. در سال 1395 یا سال 1396 به نظر شما که رئیس انجمن هستید وضعیت بهتر از سال 1391 شده در صادرات؟

-در سال 1396 نسبت به سال 1392 رشد بسیار بالاتری را داریم. الان و با تحولاتی که داشته ایم اگر با دوستان ما در شرکت هایی همچون شرکت تراکتور سازی تبریز صحبت کنید به شما خواهند گفت که وضع شان بهتر است.

تماشاخانه

لحظه هدف قرار گرفتن آنچه گفته می‌شود ریزپرنده بوده، در آسمان اصفهان (فیلم)

همه چیز درباره کشفیات مرموز باستان‌شناسی در اصفهان / از کشف یک کوره اعجاب‌انگیز تاریخی تا لوله‌های عظیم آب و فاضلاب ۱۰۰۰ ساله و یک سازه عجیب مسقف احتمالا متعلق به یهودیان (فیلم)

فیلم های دیگر