ادعای خشک شدن کامل 12 استان تا 50 سال آینده چقدر واقعی است؟

ایلنا نوشت: مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست به ادعای خشک شدن کامل ۱۲ استان تا ۵۰ سال آینده پاسخ داد.

چندی پیش روزنامه نیویورک تایمز از خشک شدن کامل سفره‌های زیرزمینی ۱۲ استان از ۳۱ استان ایران طی ۵۰ سال آینده خبر داد. همچنین بر اساس پیش‌بینی‌ها، تغییرات اقلیمی موجب گرمتر و خشک‌تر شدن ایران خواهد شد و متاسفانه مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی و تغییرات اقلیمی باعث خشک شدن منابع آب‌زیرزمینی بویژه در فلات مرکزی ایران شده و بی‌شک در سال‌های آتی ما را با مشکلات اجتماعی، اقتصادی و ... مواجه خواهد کرد.

علی مریدی درباره کاهش میزان سفره‌های زیرزمینی و خشک شدن این منابع آبی در ۱۲ استان کشور طی ۵۰ سال آینده گفت: استفاده از منابع سفره‌های زیرزمینی مدت‌هاست که در کشور افزایش یافته است، اما تعیین زمان خشک شدن کامل ۱۲ استان تا ۵۰ سال دیگر هنوز اثبات نشده و نیازمند اقدامات کارشناسی است.

او خاطرنشان کرد: اگر همین روند بی‌رویه مصرف و برداشت از سفره‌های زیرزمینی ادامه داشته باشد، بی‌شک در فلات مرکزی با مشکل روبرو خواهیم شد و سفره‌های آب زیرزمینی را از دست خواهیم داد، البته همانطور که گفتم تعیین زمان آن نیازمند ارزیابی‌های دقیق است که هنوز صورت نگرفته است.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به شوری آب دریاچه‌ها تصریح کرد: در حال حاضر نیز اگر چه یک سری از دشت‌ها خشک نشده، اما آنقدر شور هستند که نمی‌توانیم از آب آن استفاده کنیم و در بخش‌هایی مانند کرمان و شرق اصفهان کشاورزان از آب‌شیرین کن استفاده می‌کنند، اما اگر توجه جدی به این موضوع نشود، حیات و زندگی در سکونت‌گاه‌های فلات مرکزی دچار مشکل می‌شود.

مریدی با بیان اینکه پیشنهاد دادیم آب به عنوان ذخایر استراتژیک ثبت شود، یادآور شد: در دولت یازدهم سعی کردیم تا آب‌های زیرزمینی را ذخایر استراتژیک اعلام کنیم، اما متاسفانه به نتیجه نرسیدیم. اگر آب‌های زیرزمینی ذخیره استراتژیک شود، حساب و کتاب آن باید مشخص شود دیگر هر فردی برای هر نوع استفاده‌ای نمی‌تواند چاه بزند و از آب زیر زمینی استفاده کند و از این طریق می‌توانیم میراث گذشتگان را حفظ کنیم.

او تاکید کرد: اگر آب به عنوان ذخایر استراتژیک مطرح شود، حساب و کتاب مصرف آن مشخص شده و در مدت‌ زمان مشخص باید توسط دولت پایش شود و نباید مقدار آن کاهش یابد و در صورت کاهش، باید اقداماتی برای آن در نظر بگیرند. در حقیقت ذخیره استراتژیک یک تعریف امنیتی دارد و اگر آب به عنوان یک ذخیره استراتژیک مطرح شود، نیروهای امنیتی نیز باید بر آن نظارت داشته باشند.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط خاطرنشان کرد: متاسفانه موضوع ذخایر استراتژیک به صورت جدی پیگیری نشد، چراکه این بحث‌ها به نوعی تنش‌های اجتماعی ایجاد می‌کند وقتی قرار است چاه غیرمجازی بسته شود معیشت عده‌ای از افراد و خانواده‌ها به مخاطره می‌افتد چراکه چاه با معیشت کشاورزان در ارتباط مستقیم است و هیچ امکانات جایگزینی به آن‌ها ارائه نشده است. بنابراین با تنش‌های اجتماعی بالایی مواجه خواهیم شد از سوی دیگر ما به دنبال این نیستیم که این محدوده را دچار مشکلات اساسی کنیم. از همین رو کاهش روند جلوگیری از برداشت‌ها کند است.

مریدی با بیان اینکه براساس قانون توزیع عادلانه آب وظیفه ذاتی وزارت نیرو است گفت: وزارت نیرو وظیفه دارد برداشت از سفره‌های زیرزمینی را کنترل کند و از سوی دیگر با چاه‌های غیرمجاز برخورد کند اقداماتی نیز در این زمینه انجام شده است اما بخشی از این اقدامات با محدودیت اعتبارات و بخشی دیگر با مخالفت‌هایی از سوی مردم مواجه شده است و آنگونه که باید موفق نشده‌اند.

او بیان کرد: در این زمینه نیازمند یک نگاه جامع و همه جانبه هستیم به طور مثال وزارت کشاورزی باید بداند که خودکفایی پایدار در سایه مصرف صحیح آب بدست خواهد آمد و نباید طوری رفتار کنیم که یک یا دو سال در چند محصول خودکفا شویم اما به دلیل شیوه‌های غلط کشاورزی پنج سال دیگر مجبور شویم تمام محصولات‌مان را وارد کنیم.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط تصریح کرد: جهاد کشاورزی باید با توجه به محدودیت آبی که در کشور وجود دارد برنامه‌ریزی پایدار انجام دهد. اگر قیمت واقعی برای آب در بخش کشاورزی استفاده می‌شد با این ماده ارزشمند ذرت علوفه‌ای که برای مصرف خوراک دام است تولید نمی‌کردند. وظیفه جهاد کشاورزی است که با ارائه الگوی کشت مناسب به کشاورزان در بخش فلات مرکزی ایران کمک کند بجای کشت‌های پرمصرف آبی به سمت کشت محصولاتی بروند که نیاز به آب کمتری داشته اما درآمدزایی بیشتری دارند.

مریدی به مصرف آب از سفره‌های زیرزمینی اشاره کرد و گفت: سالانه ۷ الی ۸ میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از سفره‌های زیرزمینی می‌شود که در طی این سال‌ها به ۱۰۰ میلیارد مترمکعب رسیده است. بخشی از این برداشت‌ها دیگر هرگز به طبعیت باز نمی‌گردد چراکه با از بین رفتن آب‌های زیرزمینی زمین‌ها فرونشست کرده‌اند. حتی اگر در آینده نیز دوره‌های ترسالی هم داشته باشیم آب دیگر نمی‌تواند به زمین نفوذ کند.
او ادامه داد: اضافه‌برداشت‌ها علاوه بر اینکه بر تمدن تاثیرگذار است و از بین می‌رود باعث خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور نیز شده است. در گذشته آب مازاد در سفره‌های زیر زمینی وارد رودخانه‌‌هایی مانند کرخه زاینده‌رود می‌شد اما در حال حاضر به علت برداشت‌های زیاد و افت سطح آب‌های زیرزمینی رودخانه‌های دائمی یا خشک شده‌اند یا سطح دبی آن‌ها کم شده است.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط با اشاره به خشک شدن تالاب‌ها گفت: یکی دیگر از دستاوردهای اضافه برداشت از آب‌های زیرزمینی خشک شدن تالاب‌هاست. حفر چاه‌های عمیق در نزدیکی تالاب‌ها و زهکشی صورت گرفته که عمده آن در بخش کشاورزی مصرف شده تالاب‌ها را خشک و به منشاء ریزگردها تبدیل کرده است.

مریدی با بیان اینکه مصرف آب صنایع و شرب نسبت به کشاورزی ناچیز است، گفت: در کل کشور مصرف صنایع بسیار بالا نیست و سهم ۵ الی ۶ درصدی دارد، مگر در مناطقی مانند دشت همدان یا یزد که تمرکز صنایع بیشتر بوده و به صورت منطقه‌ای مصرف آب در صنایع بالا رفته و اثرات آن را تشدید کرده است. مصرف شرب خانگی نیز در مناطقی مانند تهران و کرج بالاست و در دیگر مناطق کشور سهم شرب ۷ الی ۸ درصد است. عمده مصرف آب در کشور در بخش کشاورزی است که شامل حدود ۸۰ درصد منابع آب کشور را به خود اختصاص داده است.