دریافت عوارض سالانه بر اساس مصرف سوخت و آلایندگی خودروها پرمصرف از جمله راهکارهایی است که هزینه تردد خودروهای فرسوده را بالا برده و غیر اقتصادی کند.طبیعی است که وقتی خودرویی بازار خوبی نداشته باشد به مرور زمان از چرخه تولید و واردات خارج می‌شود.

داستان‌های دیوان محاسبات و دولت در ایران سر دراز دارد. احکام این دستگاه قضایی که پیش از این مورد بی مهری وزارت نفت قرار گرفته بود، این بار پایش به وزارت صنعت باز شده است. در حالیکه دیوان محسابات وزارت صنعت را موظف به کاهش تعرفه واردات خودروهای هیبریدی کرده، وزیر صنعت می‌گوید واردات خودرو براساس تعرفه‌های جدید اعمال شده، ادامه می‌یابد. در این میان برخی افزایش تعرفه واردات خودروهای هیبریدی را به مثابه بی توجهی دولت به آلودگی هوا می‌دانند و برخی دیگر معتقدند که لزوما هیبریدی بودن به معنی کم مصرف بودن و آلایندگی کم آنها نیست. فربد زاوه کارشناس صنعت خودرو که خود از مخالفان سرسخت افزایش تعرفه واردات خودرو است، گفت: دولت تنها با وضع عوارض بر اساس مصرف سوخت و آلایندگی خودروهاست که می‌تواند، جلوی تردد خودروهای آلاینده را بگیرد.

وقتی اسقاط خودرو نمی‌صرفد
طبق آمارهای موجود حدود ۲۰ میلیون خودرو در کشور تردد می‌کند، خودروهایی که نه معاینه فنی درستی دارند و نه کاتالیست آنها در مقاطع زمانی مناسب تعویض می‌شود. این آمار جدای از خودروهای فرسوده ای است که عزم لازم برای از رده خارج کردن آنها وجود ندارد .در حال حاضر این همه خودرو فرسوده در کشور تردد می‌کند، با این حال نه ممنوعیتی برای آنها لحاظ شده و نه مالیات سنگینی؛ از همین‌رو انگیزه‌ای برای اسقاطشان نیست.

زاوه در اینباره می‌گوید: در همان کشورهای اروپایی و آمریکایی که به سمت توسعه خودروهای به اصطلاح پاک رفته‌اند، اجازه نمی‌دهند خودروهای فرسوده به همین راحتی تردد کنند، زیرا آنقدر مالیات بر این خودروها می‌بندند که مالکانشان ترجیح می‌دهند خودرویی نو تهیه کنند. خب در ایران کدام‌یک از این اقدامات صورت‌ گرفته که بر سر افزایش تعرفه خودروهای هیبریدی غوغا شد.

او ادامه می‌دهد : بسیاری بر این باور بودند که دولت با افزایش تعرفه واردات خودروهای هیبریدی مانع کاهش آلودگی هوا شده است. این انتقاد ازریشه اشتباه هست. چون هستند خودروهایی که هیبریدی نیستند اما مصرف سوخت و آلایندگی پایینی دارند.

این کارشناس صنعت خودرو در ایران با بیا این نکته که خودروهای هیبریدی هم مشکلات و آلایندگی‌های خود را دارد، ادامه داد : به عنوان مثال اگر باطری خودروهای بعد از 5 الی 6 سال عوض نشود آلایندگی بیشتر از خودروهای معمولی تولید می‌کنند.

حالا شاید از خود سوال کنید که دولت چگونه می‌توانند مانع تردد خودروهای آلاینده در خیابان‌های شهر شود.عوارض سالیانه خودرو در زمان شماره‌گذاری برای خودروهای پرمصرف از جمله راه کارهایی است که به اذعان زاوه می‌توانند هزینه تردد خودروهای فرسوده را بالا برده و غیر اقتصادی کند. در واقع دولت با این کار انگیزه خرید خودروهای پر مصرف را کاهش می‌دهد. طبیعی است که وقتی خودرویی بازار خوبی نداشته باشد به مروز زمان از چرخه تولید و واردات خارج می‌شود.

آلودگی هوا یا نفع بازار، مساله کدام است؟
اگرچه واردکنندگان با پیش کشیدن مسائلی مانند آلودگی هوا و بالا بودن سرانه مصرف بنزین، افزایش تعرفه هیبریدی‌ها را مورد نقد قرار می‌دهند، با این حال به نظر می‌رسد اصل ناخشنودی آنها از این ماجرا، به آب رفتن تقاضا در بازار این خودروها (به واسطه افزایش تعرفه)، مربوط می‌شود. پایین بودن تعرفه واردات هیبریدی‌ها سبب شده مشتریان نسبتاً زیادی به سمت خرید این خودروها بروند و حتی بازار تاکسی‌های هیبریدی نیز داغ شود. حالا اما با توجه به 9 برابر شدن تعرفه، جذابیت اصلی هیبریدی‌ها (قیمت پایین‌تر نسبت به سایر خودروهای وارداتی هم‌رده)، کمرنگ شده است. در واقع انگیزه اصلی مشتریان ایرانی از خرید هیبریدی‌ها این بود که می‌توانستند به واسطه تعرفه پایین، پول کمتری بابت خرید یک خودرو وارداتی بپردازند و این موضوع در مقایسه با مسائلی مانند کاهش آلودگی و مصرف سوخت، در اولویت بود.

وارداتی‌ها پر مصرف تر از داخلی‌ها
در حالیکه تصور بسیاری از مردم این است که خودروهای داخلی مصرف سوخت و آلایندگی بیشتری دارند که بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد وارداتی پرمصرف ترند. زاوه با بیان اینکه خودروهای وارداتی با توجه به حجم موتور بالاتری که نسبت به خودروهای تولید داخل دارند، سوخت بیشتری می‌سوزانند. ضمن اینکه بیشتر مردم ایران به دلیل قدرت خرید پایین ناچار به استفاده از پراید که خودروی کم مصرفی محسوب می‌شود، هستند، همین مساله سرانه مصرف سوخت خودروهای داخلی را به شدت کاهش داده است.

گرانی تمام عیار خودرو در بازار ایران
این کارشناس صنعت خودرو که معتقد است حجم موتور معیار خوبی برای ارزیابی واردات ماشین و جلوگیری از ورود خودروهای آلاینده به کشور نیست، گفت: در حال حاضر در بسیاری از کشورها همچون انگلستان مبنای ارزیابی خودرو خالص مصرف سوخت و خالص آلایندگی است. در کشورهای اروپایی هم هزینه بیمه خودروها بر اساس توان موتور تنظیم می‌شود.

او با تاکید بر اینکه افزایش تعرفه واردات کمکی به صنعت خودرو نمی‌کند ، افزود: تجربه نشان داده که هر وقت دولت تعرفه واردات خودرو را بالا برده ، قیمت خودروهای CKD و داخلی هم بالا رفته است. در واقع با این کار تنها دامنه انحصار را برای خودروسازان داخلی بیشتر می‌کند.

متاسفانه در ایران، سازوکارهای کلان اقتصادی همچنان دچار نقصان‌های اساسی است و رفتار دستوری دولت در مدیریت اقتصاد منتج به ضعف شدید در تولید با ارزش افزوده واقعی شده است. همزمان فشار شدیدی نیز از سوی تولیدکنندگانی که عمدتاً وابستگی مالکیتی و مدیریتی به بدنه دولت دارند، برای افزایش حمایت‌های دولتی و تشدید عوارض تعرفه‌ای بابت کاهش فضای رقابت در بازار داخلی وجود دارد.