فردوسی شاعری برای خاص‌ و عام

یک استاد تاریخ دانشگاه فردوسی گفت: اطلاعات چندانی از کودکی فردوسی در دست نداریم به طوری‌که حتی نام فردوسی هم آن گونه که باید نمیشناسیم چرا که ابوالقاسم لقب وی است و باید گفت فردوسی برای خاص و عام است.

نجم‌الدین گیلانی در گفت‌وگو با ایسنا، به مناسبت 25 اردیبهشت‌ ماه و روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی اظهار کرد: حال و هوای سیاسی و اجتماعی دوره‌ فردوسی مربوط به دوره‌ سامانیان است. سامانیان فضل پرور و ایران دوست بودند. آن‌ها توجه زیادی به زبان فارسی داشتند و بسیاری از کتاب‌های مهم و قابل را‌ به فارسی ترجمه کردند.

وی ادامه داد: فردوسی دهقان‌زاده است و دهقانان هم نقش بسیار زیادی در انتقال فرهنگ ایران به عالم اسلامی داشتند. آن‌ها در تلاش بودند که باورها آداب و سنن دانش ایرانی را حفظ کنند.

گیلانی اضافه‌کرد: فردوسی خود را مدیون دهقانان می‌داند و می‌گوید:

"یکی نامه بود از گه باستانفروان بدو اندر آن داستان/پراکنده دست هر موبدیازو بهره بردی هربخردی
یکی پهلوان بود دهقان نژاددلیر و بزرگ و خردمند و راد/ز هر کشوری موبدی سال خوردبیاورد و این نامه را یاد کرد"

وی درباره‌ تاثیر شاعران از فردوسی خاطرنشان‌کرد: تمام شعرای بعد از فردوسی تحت تاثیر وی بوده‌اند خیام هم در شاد زیستی و هم در بی وفایی روزگار تحت تاثیر فردوسی بوده چرا که شعرهای فردوسی در شادزیستی و بی وفایی روزگار از شعرهای خیام افزون‌تر است.

این‌ استاد تاریخ با اشاره به تاثیر پذیری حافظ از فردوسی، تصریح کرد: جلال خالقی مطلق مقاله‌ای دارد با عنوان «حافظ و حماسه‌ ملی ایران» در این مقاله می‌گوید تمام بزرگان ایرانی مانند حافظ، نظامی گنجوی، خیام همه آنها مثل فرزندی بودند که از نامادری خویش جدایشان کرده باشی و همواره آن رویای مادر اصلی خویش را می‌بینند که فرهنگ ایرانی بود.

گیلانی گفت: سعدی هم این تاثیر پذیری از فردوسی را دارد طوری‌که در یک مورد می‌گوید:

"چه خوش گفت فردوسی پاک‌زاد/که رحمت برآن تربت پاک باد
میازار موری که دانه کش است/که جان دارد جان و شیرین خوش است"
و بارها در آثارش به فردوسی استناد می‌کند.

وی در خصوص وجه تمایز فردوسی اظهار کرد: وجه تمایز وی بسیار گسترده است. برای مثال اگر بخواهیم فردوسی را با سعدی بسنجیم مشاهده می‌کنیم سعدی مصلحت اندیش است او حاصل آن جامعه و فرهنگ پس از شکست مغولان است. او می‌گوید اگر فردی در گوش تو زد او انسان جاهلی است کار به او نداشته باش اگر سنگی زر را شکست قیمت زر کم نشود و قیمت سنگ افزون نگردد اما فردوسی این گونه نیست. او می‌گوید:

چو دشمن جنگ خواهد آراستن/هزیمت بود آشتی خواستن

این استاد تاریخ ادامه داد: مسئله‌ دیگر درباره‌ فردوسی این است که او متملق نیست برای مثال فرخی سیستانی می‌گوید:

در دربار محمود صد شاه است چو کیخسرو/صد پهلوان است چون رستم. او غیر ایرانی‌‌ها را برتر از ایرانی ها می‌داند اما فردوسی این گونه نیست. او ارزش برای ایران فرهنگ ایرانی و پهلوان ایرانی قائل است به طوریکه می‌گوید:

چو دیو خسرو به ایران شوند/زنان ایران چو شیران شوند

گیلانی افزود: فرودسی درباری نبود گرچه در آخر عمر فردوسی زمانی‌که شاهنامه کامل شده بود به خاطر حفظ این اثر، شاهنامه را به دربار ‌می‌برد اما فردوسی درباری نبود.

وی اضافه کرد: گرچه شعرای بعد و قبل و او و یا همان عصر از راه شعر پول در می‌آوردند اما فردوسی این گونه نبود او دهقان بود و همه زمین و دارایی اش را در راه فرهنگ ایران داد تا فرهنگ ایران زنده بماند در نهایت خودش در فقر گرسنگی و بیچارگی مرد و بزرگی فردوسی در این است.

این استاد تاریخ در خصوص شاهنامه خاطرنشان کرد: شاهنامه نامه‌ شاهان نیست، شاه نامه است شما توجه کنید وقتی راهی از همه بزرگتر است می‌گویند شاهراه وقتی کلیدی از همه بزرگتر باشد شاه کلید می‌گویند.

گیلانی گفت: حال شاهنامه چرا شاه نامه هاست؟زیرا هر علمی را که جویا باشید در شاهنامه است به عنوان نمونه در ستایش خرد:

به نام خداوند جان و خرد

بعد می‌گوید:
نخستین آفرینش را خرد شناس‌/که آفریننده‌ جان است و آن سپاس

در این جا او کالبد شکاف واژه نیز هست چرا که این گونه بیان می‌کند که:

سپاس تو چشم است و گوش و زبان/ که از این سه نیک و بد رسد بی گمان

وی اظهار کرد: در زمینه‌های دانش، فلسفه، نجوم و هم چنین پزشکی مهارت دارد در پزشک اصطلاحات تخصصی پزشکی و سزارین را به کار می‌برد درباره زاده شدن رستم مشاهده می‌کنیم فردوسی واقعا یک متخصص مامایی است.

گیاهی که‌گویمت با شیر و مشک/بکوب و بکن هر سه در سایه خشک

داروی ترکیبی در سایه خشک کن.دارویی که در سایه خشک می‌شود خاصیت آن را آفتاب نمی‌برد.

این استاد تاریخ اضافه کرد: در فضایل اخلاقی، حجب، شرم و اخلاق جوانمردانه نیز می‌گوید پهلوان شاهنامه پهلوان زورگویی نیست. زن معیار فردوسی زنی است که حیا و حتی حجاب دارد.

نجم‌الدین گیلانی خاطرنشان کرد: تمام ابیات شاهنامه در یزدان شناسی و خداشناسی گفته شده‌ است
نیک و بد هر دو ز یزدان بوو/لب مرد باید که خندان بود

شاهنامه فردوسی دایرالمعارفی از تمام علوم است.

وی در خصوص جایگاه فردوسی در امروز تصریح کرد: بعضی شعرا هستند که فقط خواص آن‌ها را می‌شناسند و عوام‌ شناختی از آن‌ها ندارند اما فردوسی را هم عوام و هم خواص می‌شناسند.

این استاد تاریخ اظهار کرد: در بختیاری کهنسالان و حتی بی‌سوادان اشعار فردوسی را می‌شناسند و می‌خوانند حتی نام‌های شخصیت‌های شاهنامه را برای فزرندان خود برمی‌گزینند.

گیلانی ادامه داد: دلیران تنگستان جنگ هایی‌که در مقابل انگلیسی‌ها کردند تحت تاثیر شعر شاهنامه است، شعر شاهنامه فردوسی انسان شور و هیجان حماسی می‌دهد و تحت تاثیر این شور حماسی قرار می‌گیرد امروزه در دانشگاه‌ها و میان مردم سخن از فرودسی است و او قابل احترام و ستایش است.

وی گفت: در پایان هم داستان می‌شویم با استاد شاهنامه پژوه کزازی که می‌گوید: شاهنامه همواره مهین مایه‌تر و برین مایه‌تر از آن است که تنها شاهکار ادبی باشد بلکه دایره‌المعارفی از تمام علوم است که همه‌ مردم می‌توانند از آن استفاده کنند.

آغاز رایزنی‌های دیپلماتیک باکو-تهران؛ وزیر امور خارجه ایران راهی جمهوری آذربایجان شد

تماشاخانه

شرک واقعی کیست؟ داستان فرشته فرانسوی که دنیا او را هیولا می‌دید (فیلم)

دارویی که این روزها پولدار‌های چاق به دنبالش هستند / درباره آمپول لاغری که فقط دست ۱۰ درصد مردم جهان به آن می‌رسد (فیلم)

فیلم های دیگر