طی روزهای اخیر سیلابی به یکباره مهمان روستای گزنک مازندران شد و این در حالی بود که مردم منطقه نه شاهد بارندگی بودند و نه گرم شدن هوا. سیلاب به یکباره بدون هیچ پیش زمینه ای در مسیر رودخانه این منطقه جاری شد و خسارت هایی را به همراه داشت.

به گزارش عصر ایران به نقل از بحران نیوز، بروز این سیلاب به دلیل نامشخص و بدون بارندگی تعجب همگان را به همراه داشت و منجر شد تا شایعات زیادی راجع به علت این رخداد فرافکنی شود و منجر به وحشت مردم منطقه شد.

پس از این سیلاب عده ای از کارشناسان دلیل این رخداد را افزایش دما و ذوب شدن یکباره دما دانستند و این در حالی بود که طی گفت و گو بحران نیوز با با معراج تهرانی کارشناس هواشناسی این دلیل مردود اعلام شد وی در این رابطه اعلام کرد: طبق نقشه های هواشناسی دمای دماوند در روزهای مذکور منفی بوده است، اما متاسفانه طی روزهای اخیر مکرر تاکید شده است که یخچال های دماوند بر اساس گرمای هوا شروع به آب شدن کردند و این در حالی است که با توجه به اطلاعات سایتی که دمای قله را نشان میدهد قضیه گرمای هوا منتفی خواهد بود چرا که در حال حاضر دما نسبت به ماه های تیر و مرداد افت زیادی داشته است .

وی با بیان این که عده ای معتقدند این سیلابها ناشی از بارش های ناگهانی است افزود: طبق رادارهای موجود در منطقه و نیز با توجه به تصاویر ماهواره ای در روزهای رخداد سیلاب در منطقه گزنه موضوع بارندگی نیز جهت شکل گیری سیلاب از نظر ما قابل استناد نیست.

تهرانی با اشاره به مشاهدات اهالی افزود: یکی از اهالی معتقد است طی روزهای اخیر هیچ بارش باران یا برفی شاهد نبوده اند و آخرین بارش برف در قله دماوند مربوط به 15 مردا بوده است و در حال حاضر نیز پوشش برف در قله نرمال است و تغییری نکرده است

علت رخداد سیلاب گزنه نیازمند بررسی های کارشناسی است

این کارشناس هواشناسی با بیان این که علت رخداد این سیلاب نیازمند بررسی های بیشتر است تاکید کرد: تا اتمام تحقیقات بر روی علت وقوع این سیلاب همه دلایل مطرح شده در حد حدس و گمان است.

یکی دیگر از کارشناسان زمین شناسی نیز در زمینه وقوع سیلاب های اخیر معتقد است، بخاطر تغییرات فشار در اعماق زمین، مخازن چشمه‌های آب تحت فشار مضاعف قرار گرفته و آب مسیر جدیدی را برای خود باز کرده و با دبی چندین برابر وارد مسیل شده است از این رو منطقه شاهد سیلاب بوده است.

برخی از کارشناسان نیز گرم شدن بدنه قله دماوند و آب شدن یخ برف ها را دلیل سیلاب گزنک می دانند به گونه ای که مدعی شده اند مدل های نقشه برداری از آتشفشان دماوند تغییر شکل های دائمی را از سال های قبل در این قله نشان می دهد.

سیلاب گزنک ناشی از آب شدن برف نیست

جهت بررسی سیلاب گزنک،مهدی میرزایی استادیار گروه مهندسی عمران و محقق مخاطرات طبیعی و متخصص آب در گفت و گو با بحران نیوز به بررسی دلایل احتمالی این سیلاب پرداخت و با اعلام این که عده ای معتقدند دلیل رخداد این سیلاب آب شدن برف است، خاطر نشان کرد: سیلاب های اخیر ناشی از آب شدن برف نیست، آب شدن یخ فرآیندی تدریجی است که مطابق قوانین ترمودینامیکی به ازای هر درجه بالاتر از صفر، یخ شروع به آب شدن می‌کند. اتفاقا همین فرآیند است که باعث می‌شود رودخانه‌هایی که در مناطق خشک هستند (مثل جاجرود) در تابستان کماکان آب داشته باشند و جریان دارند. البته این فرآیند ذوب شدن می‌تواند با بارش باران، شدت پیدا کند و دلیل آن کاملا منطقی است، باران درجه حرارتی بیش از صفر دارد و پس از بارش روی سطح یخ باعث آب شدن آن می‌شود و در نهایت حجم آب را بیشتر می‌کند اما باید به این نکته توجه کنیم که در ذوب برف،‌ بسته به میزان درجه حرارت، برف‌ها به تدریج آب می‌شوند و ما هیچ گاه شاهد تغییر دمای یکباره در بالای کوه آن هم حدود 20 درجه نخواهیم بود.

این مقام مسئول با اشاره به شواهد برخی از کوهنوردان مبنی بر آب شدن برف ها نیز خاطر نشان کرد: در این فصل سال آب شدن برف و یخ کاملا طبیعی است. اما اینکه تعدادی کوهنورد که اتفاقا به یخ و یخچال و غیره نیز آشنا هستند به چشم دیده‌اند که برف‌ها آب شده‌اند (که البته نیاز به تخصص هم ندارد و شما به راحتی می‌توانید این آب شدن را مشاهده کنید) به این معنی نیست که این برف‌ها امکان تولید سیل دارند چرا که این امر تدریجی است.

وی با بیان این که عامل دیگری که می‌تواند این سیلاب‌ها را با این شکل و شمایل ایجاد کند، شکستن سد، بند و یا هر سازه‌ایی است که آب از روی آن رد شده باشد؛ گفت: سیلاب به نوعی رواناب است. رواناب قابلیت تولید ندارد مگر آنکه بارش ایجاد شده باشد و یا شرایط غیر طبیعی صورت گیرد. وقتی هم که می‌گوییم بارش منظورمان باران نیست؛ هر نوع بارشی از آسمان را بارش می‌گویند، برف، تگرگ، باران و ... همگی بارش هستند؛ از این رو اگر تاسیساتی در بالادست نباشد و همه چیز طبیعی باشد، این علت هم رد خواهد شد .

رصد بارش های کوتاه در تصاویر ماهواره ای امکان پذیر نیست

این متخصص آب با اعلام این که به عقیده بنده عامل این سیلاب ها در گزنک معمولا بارش های بسیار تند و کوتاه مدت است، اذعان داشت: ممکن است اهالی و نیز کارشناس هواشناسی مدعی باشند بارندگی در منطقه شاهد نبوده اند اما باید یادآور شویم که ما هیچگاه ایستگاه باران سنج در ارتفاعات بالا نداشته ایم از این رو به نظر می رسد بدون بارش سیلاب داریم که این هم محال است. باید یادآور شوم بارش‌هایی که در یک حوضه آبریز خیلی کوچک، اتفاق می‌افتد، معمولا در یک بازه زمانی و مکانی بسیار کوچک اتفاق خواهد افتاد به طور مثال در حد چند صد هکتار بارش چند دقیقه‌ایی رخ خواهد داد. در نتیجه نه در تصاویر ماهواره‌ایی و نه در پیش‌گویی‌ها و محاسبات هواشناسی امکان محاسبه آن وجود ندارد.به طور مثال محاسبات هواشناسی و پیشگویی‌ها به گونه ای است که تمام شهر تهران در دو یا سه سلول محاسباتی قرار می‌گیرد؛ در نتیجه امکان اینکه شما بتوانید تفاوت دما و یا بارش در قیطریه و سیدخندان را تشخیص بدهید، عملا امکان ندارد.

میرزایی با بیان این که کارشناسان هواشناسی معتقدند تصاویر ماهواره ای، امکان بارش در منطقه را منتفی اعلام می کنند ، اذعان داشت: من تکرار می‌کنم بارش‌ها، کوتاه مدت هستند یعنی حداکثر ۱۰ دقیقه یا ماکزیمم ۱۵ دقیقه. کدام تصویر ماهواره‌ای یا رادار می‌تواند ۱۰ دقیقه و ۱۵ دقیقه را بگیرد؟ از این رو این سیلاب حتما به دلیل بارش است حتی اگر این بارش را ندیده باشیم و اندازه‌گیری نشده باشد چرا که در ارتفاعات بالا اتفاق می‌افتند از این رو ثبت نمی‌شوند و قابل پیش‌بینی هم نیستند.

وی با اعلام این که در صورتی که بارش نباشد، نه نفوذ داریم و نه رواناب، خاطر نشان کرد: وقتی رواناب اصطلاحا رنگ شیرکاکائو را دارد یعنی اینکه سیلاب است و سطح حوضه (با تاکید بر روی سطح حوضه و نه یک محدوده دارای برف) آب شسته است و این رسوب را با خود حمل کرده است؛ زمانی که شیب مجرا و محیط هم تند باشد، در مسیر هم این رسوب، بیشتر برداشته می‌شود.

میرزایی با اشاره به دلایل غیر طبیعی سیلاب که عمدتا انسان منشاء آن است، افزود: تخریب سازه‌های روی رودخانه‌ها می‌تواند سیلاب ایجاد کند. دقیقا مثل همان سیلابی که در تجریش درگیر آن بودیم. سیلاب تجریش در اثر تخریب یک خاکریز در بالادست دربند بود.

وی ادامه داد: برخی معتقدند که به دلیل گرم شدن و یا فعال شدن دماوند ممکن است یخ‌ها به شدت آب شده‌ باشند، باید دو موضوع را اینجا مطرح کرد اول اینکه آب مثل سایر موضوعات مرتبط به طبیعت، آنقدر پارامترهای ناشناخته دارد که نمی‌توان چیزی به نام قطعیت را برای آن به کار برد، دقیقا مثل زمین‌شناسی. اما حقیقتا باید دلایل را دسته‌بندی کرد و اولویت‌بندی کرد. برخی از این دلایل اصلا مطرح نیستند و یا آنقدر احتمال ضعیفی دارند که نمی توان در موردش حتی حدس و یقین داشت.با آنچه که من به عنوان متخصص آب می‌دانم، این مدل آب شدن برف که زمین یکباره به حد زیادی گرم شود که سیلاب راه بیافتد برای سیلاب گزنه موضوعیت ندارد و جزء اولویت‌های آخر است.

این کارشناس به بررسی علمی سیلاب پرداخت و تصریح کرد: طبق تعریف ما در هیدرولوژی، سیلاب دو مشخصه دارد. اول حجم سیلاب است که در مورد سدها و مخازن مهم هستند. دومین پارامتر حداکثر شدت سیلاب است که معمولا در مهندسی به عنوان سیلاب شناخته می‌شود. در نتیجه برای سیلاب‌هایی که در تصاویر مربوط به گزنک دیده می‌شود، حجم سیلاب کم است، اما شدت حداکثر آن بالا است. برعکس، در سیلاب‌های رودخانه‌های بزرگ مثل کارون، حجم زیاد است ولی معمولا (که این کلمه معمولا نیز باز با تعاریف آماری به عنوان دوره بازگشت بازتعریف می‌شود) حداکثر کمی دارند. البته مقدار حجم و شدت این دو رودخانه اصلا قابل مقایسه نیستند اما فقط خواستم توضیح داده باشم. تمام رودخانه‌ها بر اساس تعاریف هیدرولوژیکی، دائما شدت جریان متغیر دارند و حتی در مقیاس کمتر از ساعت این نوسانات مانند نوار قلب بالا و پایین می‌شوند. اما در فصول خاصی این نوسانات از حد نرمال بیشتر می‌شود.برای گزنک فرض کنید که یک مثلث داشته باشیم که ارتفاع آن حداکثر سیلاب، مساحت آن حجم سیلاب و قاعده آن زمان به وقوع پیوستن سیلاب را نشان دهد. اگر فرض کنیم که مساحت ثابت بماند، هر چه زمان سیلاب (قاعده) بزرگ‌تر شود، شدت سیلاب (ارتفاع)‌ باید کوچک‌تر شود تا همان سیلاب (مساحت) ایجاد شود و برعکس. حالا بحث و دلیل من این است که ذوب برف و یخ فرآیند تدریجی است. در نتیجه زمان سیلاب را افزایش می‌دهد و در نتیجه نمی‌تواند باعث تولید سیلاب با شدت بالا شود.

این متخصص آب با اشاره به خسارت های ناشی از سیلاب اظهار کرد: ممکن است در سال، ده‌ها مورد سیلاب اتفاق بیافند اما هیچ خسارتی نداشته باشیم؛ در صورتی که آب در مجرای طبیعی دست نخورده توسط انسان، حرکت ‌کند علیرغم داشتن مشخصه‌های سیلاب، آسیبی نمی‌زند. اما در صورتی که انسان ها در حریم و بستر ساخت و ساز کرده ویا اینکه فاصله ایمن را رعایت نکنند، طبیعی است که رخداد سیلاب خسارتهای هنگفت به همراه خواهد داشت.

در پایان پس از گفت و گو با صاحبنظران و نیز طبق بررسی های صورت گرفته تنها دلیلی که می توان علت بروز سیلاب گزنه را به آن ربط داد بارش های فوق العاده کوتاه مدت، با شدت بالا و در ارتفاع خاص دماوند است و سایر گمانه زنی ها از جمله آب شدن یکباره برف و فعال شدن آتشفشان دماوند تنها در حد حدس مثال زدنی است.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه