5 نکته درباره پوشش رسانه‌ای قتل همسر نجفی

عصرایران؛ رضا غبیشاوی* - درباره پوشش خبری حادثه قتل همسر نجفی شهردار سابق تهران می‌توان به نکات زیر پرداخت.

1- یکی از آفت های پوشش خبری، پوشش خبری با پیش فرض است که منجر به نقض بی طرفی و سوگیری در خبر می شود.

در روند برگزاری انتخابات ریاست ایالات متحده آمریکا در سال 2016 انتقادی درباره نحوه پوشش رقابت درون حزبی دموکرات ها میان 2 نامزد یعنی هیلاری کلینتون و برنی سندرز مطرح شد. این انتقاد این بود که پوشش خبری برخی خبرنگاران و رسانه‌ها به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه با این پیش فرض دنبال شد که، هیلاری کلینتون قطعاً برنده این رقابت درون حزبی است. در نتیجه این حس به مخاطب نیز منتقل می‌شد که هیلاری قطعا برنده است و این موضوع در رای گیری اعضای حزب دموکرات تاثیر سرنوشت سازی داشت. این نقد مطرح و پیگیری شد.

در ماجرای قتل همسر نجفی نیز اتفاق مشابهی رخ داد. نجفی سیاستمداری موجه، اطلاح طلب و خوشنام بود. برخی خبرنگاران و رسانه های اصلاح طلب یا نزدیک به اصلاحات با این پیش‌فرض که نجفی قطعاً دخالتی در قتل ندارد حادثه را پوشش می دادند و او را جزء مظنونان به قتل نمی دانستند. در نتیجه هیچ خبری در باره این فرضیه منتشر نکردند و حتی وقتی خبرگزاری "برنا" وابسته به وزارت ورزش و جوانان یا رسانه "رکنا" خبر متواری بودن نجفی را منتشر کردند از سوی برخی روزنامه نگاران تاثیرگذار جریان اصلاحات به عنوان عامل نشر فیک‌نیوز برچسب خوردند.

همچنین خبرهای مشروح و صحیح رکنا (رسانه خبری حوادث) درباره متهم بودن نجفی در قتل همسرش از سوی خبرگزاری ها و رسانه های نزدیک به اصلاحات بایکوت شد و پوشش داده نشد. البته برخی روزنامه نگاران و خبرنگاران نیز براساس ارتباط و شناخت قبلی، دخالت نجفی در این قتل را دور از ذهن می‌دانستند و این موضوع در جهت گیری پوشش خبری آنها تاثیرگذاشت.

یکی از منابع روایت کرده است که در حدود ساعت 5 عصر روز قتل، مقامات مسوول به صورت غیررسمی خبر شناسایی نجفی را به عنوان قاتل اعلام می‌کنند اما هیچ یک از خبرنگاران و رسانه‌های حاضر در محل، این خبر را تا قبل از حضور نجفی در اداره آگاهی و اعتراف او به قتل، منتشر نمی کنند.

2- خبر قتل همسر دوم نجفی سیاستمدار مشهور، شهردار و وزیر سابق توسط وی همه شاخص های لازم و معیارهای اصلی یک خبر فوق العاده جذاب را دارد. این خبر ارزش‌های متعدد مانند شهرت، برخورد و عنصر زن را داراست.

این حادثه از جمله خبرهایی بود که درباره آن سانسور یا محدودیت های مذهبی، سیاسی و امینتی اعمال نشد، در نتیجه دست رسانه‌ها به ویژه مطبوعات در پوشش آن کاملاً باز بود؛ اما نگاهی به روزنامه‌های فردای حادثه چهارشنبه 8 خرداد 98 نشان می دهد روزنامه‌ها نتوانستند از این فرصت، به خوبی استفاده کنند و به تیراژ خود بیفزایند.

این موضوع نشان دهنده ضعف مطبوعات است که در حوادث اینچینی خود را نشان می‌دهد. وقتی رسانه ها به ویژه مطبوعات در حوادث مختلف با اعمال محدودیت های مختلف، سانسور، رفتارهای غیرحرفه ای - غیرقانونی و ... روبه رو شده و تضعیف می شوند، در حوادثی هم که محدودیتی وجود ندارد به دلیل تضعیفِ قبلی، قدرت پوشش قوی را از دست می دهند. این خطری بزرگ و تهدیدی جدی برای رسانه‌های داخلی است.

3- صداوسیما نخستین مصاحبه و تصاویر را از حضور نجفی در اداره آگاهی پلیس تهران منتشر کرد. نجفی حدود ساعت 19 روز قتل، در اداره آگاهی حاضر می شود و صداوسیما تنها وسیله ای است که اولین خبر، عکس و فیلم را از نجفی و اعترافاتش منتشر می‌کند.

سوال: چرا فقط صداوسیما؟ چرا تنها به خبرنگار صداوسیما اجازه داده شد این سوژه فوق‌ جذاب را پوشش دهد و چرا به خبرنگاران، عکاسان و فیلمبرداران دیگر رسانه ها اجازه داده نمی‌شود تا در محل حاضر شده و خبر را پوشش دهند. این انحصار بی معناست و باید شکسته شود.

4- برخی خبرنگاران صداوسیما در برنامه های مشابه و به هنگام روبه رو شدن با افراد مظنون، متهم یا مجرم به جای سوال و جواب خبرنگاری، به استنطاق و بازجویی می پردازند و حتی در برخی مواقع دست به حرکات تحقیر آمیز می زنند اما به نظر می رسد این بار به دلیل جایگاه نجفی و سوابق وزارتی و جایگاه بالای او، خبرنگار صداوسیما از این گونه اقدامات خودداری کرد.

با این حال خبرنگار صداوسیما در مصاحبه با نجفی و در تشریح انگیزه قتل از او سوال می کند: اگر شکایت می کردید بهتر نبود و نجفی هم جواب می دهد که بله اگر شکایت می کردم بهتر بود.

این یکی از نمونه سوالاتی است که هدف و انگیزه آن دریافت اطلاعات بیشتر و پاسخ به سوالات و ابهامات و رفع نیازهای اطلاعاتی مخاطبان نیست بلکه نوعی سرزنش در آن دیده می شود.

می توان امیدوار بود خبرنگاران صداوسیما در مواجه با افراد مظنون، متهم یا مجرم تنها به وظیفه حرفه‌ای و رسانه ای خود بپردازند و بازجویی و محاکمه افراد را به افراد و دستگاه های قانونی بسپارند.

5- فعالیت های رسانه ای علاوه بر چارچوب های قانونی و حرفه ای، باید با رعایت معیارهای اخلاقی انجام شود.

پیوند زدن حادثۀ خانوادگی یک فعال سیاسی به جناح سیاسی اش و سوء استفاده از این حادثۀ غیرسیاسی برای حملۀ سیاسی به دور از معیارهای اخلاق است.

از این باب تیتر روزنامه اصولگرای "وطن امروز" درباره حادثه نجفی با عنوان "شلیک به قلب اصلاحات" قابل نقدِ اخلاقی و حرفه‌ای است.

*روزنامه نگار

سلول‌ها چگونه موقعیت خود و نقششان در بدن را می‌فهمند؟

تماشاخانه

دارویی که این روزها پولدار‌های چاق به دنبالش هستند / درباره آمپول لاغری که فقط دست ۱۰ درصد مردم جهان به آن می‌رسد (فیلم)

نمره کواکبیان به دولت پزشکیان : از بیست، ۱۲ یا ۱۳ (فیلم)

فیلم های دیگر