حراج واقعي كليه‌!

جام جم آنلاين: چهره آفتاب سوخته‌اش را به سمت آسمان بلند مي‌كند و زبان بزرگش را در دهان مي‌چرخاند و مي‌گويد هرچه خدا بخواهد. 26 ساله است و براي كار مهمي به اينجا آمده،‌ دستش را به پهلويش مي‌گيرد و گوشه كت مندرسش را بالا مي‌زند و با ضرباتي به آن مي‌گويد كه همه اميدش به اين است. كليه‌اش را مي‌گويد؛ همان جسم كوچك لوبياشكلي كه حالا تمام اميد و آرزوي او براي رسيدن به زندگي بهتر شده است.

مي‌گويد از شر اين كليه كه خلاص شوم، از شر زنم هم راحت مي‌شوم و ديگر غرولندهاي او را نمي‌شنوم. آخر همسرش از او مهريه‌اش را خواسته است و او هم كه آهي در بساط ندارد، تنها دارايي‌اش را به حراج گذاشته تا ديگر غرورش نشكند. اين را كه مي‌گويد، سرش را چند بار تكان مي‌دهد و مي‌گويد هرگز فكر نمي‌كرده است كه عاقبتش اين چنين شود و زندگي‌اي را كه با عشق شروع كرده، به اين راحتي از دست بدهد؛ اما سعيد از يك چيزي خوشحال است و آن اين‌كه تنها آدمي نيست كه به اين روز افتاده است. او تعريف مي‌كند كه جوان 24 ساله‌اي را مي‌شناسد كه به خاطر يك سوءتفاهم و براي اين‌كه بدهي رفيقش را پرداخت كند، ندانسته تراول‌چك‌هاي قلابي‌اي را به بانك برده و مسوولان هم وي را دستگير كرده‌اند و او حالا براي خلاصي از زندان، همين تصميم را گرفته است. او الان با قرار وثيقه آزاد است تا بيايد و كليه‌هايش را بفروشد و كارش را رديف كند.

عجايب هفتگانه

سرنوشت سعيد البته تنها منحصر به خودش نيست؛ چون مثل او آدم‌هاي زيادي پيدا مي‌شوند كه با تنگي روزگار، دست و پنجه نرم مي‌كنند و جز فروش اعضاي بدن، چاره‌اي نمي‌يابند. حميد هم صاحب يكي از آن آگهي‌هايي است كه دل آدم را به درد مي‌آورد. او به خاطر مشكلات مادي‌، كليه‌اش را به مزايده گذاشته تا مگر بتواند با چند تومان گران‌تر فروختن، چند ميليون بيشتر براي مرهم گذاشتن بر چاله‌هاي زندگي‌اش اختصاص دهد؛ اما داستان زندگي مردي كه گرفتار زني زياده‌خواه شد تا به هر ترتيب ممكن خودرويي تهيه كند نيز از آن عجايب روزگار است. مرد كه با تقاضاي همسرش براي فروش يك كليه روبه‌رو شده، دست به دامان دادگاه شده تا مگر آنان گواهي دهند كه وجود كليه در بدن مرد واجب‌تر از خودروي سواري است.

تهران، شهر سوداگري

اگر در گذشته آگهي‌هاي ريز و درشت ثبت شده چسباند‌ه شده بر باجه‌هاي تلفن، تعجب ما را برمي‌انگيخت؛ اما الان با ديدن آدم‌هاي پلاكارد به دستي كه مي‌گويند خواهان فروش كليه‌اند و ديدن دلال‌هاي جورواجور سبيل كلفتي كه انواع و اقسام مشتري‌ها را مي‌شناسند هم تعجب نمي‌كنيم. پاتوق حرفه‌اي‌هاي خريد و فروش كليه هم خيابان فرهنگ حسيني است. اين خيابان براي كساني كه از مشكل نداشتن كليه رنج مي‌برند، خياباني غريبه نيست. اينجا از ديرباز به علت وجود انجمن حمايت از بيماران كليوي به محل رفت و آمد بيماران دياليزي و مشكل‌دار تبديل شده است و محل مناسبي براي معاملات اين‌چنيني به حساب مي‌آيد. اگر چه در دهه‌هاي گذشته بيشتر پيوند‌ها و اهداهاي كليه به بيماران از سوي افراد آشنا و خير انجام مي‌شد؛ ولي امروزه سوداگري و فشار‌هاي اقتصادي سبب شده تا بازار خريد و فروش كليه در ايران گرم شود و با افزايش تعداد بيماران كليوي، پاي دلال‌ها نيز به اين عرصه باز شود. هرچند در سال‌هاي گذشته براي جلوگيري از سوداگري در خريد و فروش كليه، انجمن حمايت از بيماران كليوي تلاش كرده است به عنوان تنها مرجع پيوند و اهداي كليه از بروز ناهنجاري در اين عرصه جلوگيري كند؛ ولي بسيارند كساني كه با استفاده از خلاءهاي قانوني، تنها به سود خود مي‌انديشند و جان افراد را معامله مي‌كنند.

بازار خريد و فروش كليه در پايتخت

سجاد و همسرش در حياط باريك انجمن با يك گيرنده صحبت كرده‌اند. آنها تقريبا 25 ساله هستند و بدهي‌هاي قابل توجهي دارند. سجاد با اشاره به احتمال دادگاهي شدنش به علت شكايت طلبكاران، مي‌گويد: خانواده ما دادگاه رفتن را بسيار بد مي‌داند. آنها به سمت يكي از كلينيك‌هاي انجمن كه دو خيابان دورتر است، مي‌روند تا اولين بخش از آزمايش‌هاي تطابق را انجام دهند. ناصر، پدر گيرنده آنان را همراهي مي‌كند. او مي‌گويد: «كليه‌هاي فرزندم از وقتي به دنيا آمد، اختلال دارد، ولي دكتر‌هاي شهر ما متوجه اين موضوع نشدند. او از 9 سالگي تا امروز كه 15 سال دارد، دياليز مي‌شود. هزينه‌هاي آزمايش‌ها به عهده اوست، حتي اگر نتيجه منفي باشد و او يك فرد پولدار نيست و قرار است براي اين عمل وام بگيرد.» اينها جملاتي است كه لويي امبر در سال 2008 در مجله لاكروا منتشر كرده است. او مي‌نويسد: «چندصد متر پايين‌تر از هياهوي ميدان وليعصر، كوچه‌اي به چشم مي‌خورد كه نام آن حسيني است. تقريبا در جاي‌جاي ديوارهاي اين كوچه، كاغذ‌هايي به رنگ‌هاي مختلف چسبيده است كه روي آنها شماره تلفن و گروه خوني متقاضيان يا دهندگان كليه ديده مي‌شود. اينها بيشتر بيماران كليوي هستند كه به دنبال يك دهنده براي پيوند اعضا مي‌گردند يا برعكس دهندگاني هستند كه به اين طريق مشخصات خود را به بيماران مي‌دهند؛ به طوري كه گاهي تعداد دهندگان بيشتر از گيرندگان است. در اينجا (انجمن حمايت از بيماران كليوي) تقريبا هرساله 2000 پيوند كليه انجام مي‌شود. اين انجمن رابط ميان اعطاكنندگان عضو پيوندي و گيرندگان آن است كه بيشترشان همديگر را نمي‌شناسند. قيمت يك كليه حدود 3000 يورو است؛ يعني دست‌كم حقوق يك سال و نيم يك كارمند. دولت يك‌چهارم اين هزينه را مي‌‌پردازد و بقيه به عهده انجمن و شخص گيرنده است.»

سياست‌هاي غلط

مديرعامل انجمن خيريه حمايت از بيماران كليوي كشور، نيازهاي مالي و مشكلات اقتصادي مردم را عامل تشديد بازار سياه خريد و فروش كليه مي‌داند. هاشم قاسمي، با اشاره به مصوبه سال 75 دولت مبني بر اهداي مبلغ يك ميليون تومان به اهداكنندگان كليه به بيماران دياليزي و پيوندي در قالب طرح هديه ايثار مي‌گويد: از همان سال 75 تاكنون بارها اعلام كرده‌ايم كه چنين مصوبه‌اي نه‌تنها كمكي به بيماران پيوندي نكرد كه بعكس موجب تشديد بازار سياه خريد و فروش كليه در كشور شد.

مديرعامل انجمن خيريه حمايت از بيماران كليوي با تاكيد بر اين‌كه فروشندگان كليه كساني هستند كه دچار مشكلات مالي بوده و تنها راه را فروش يك عضو حساس و مهم از بدن خود مي‌دانند، مي‌افزايد: اگر از همان ابتدا مبلغ يك ميليون تومان به بيمار نيازمند پيوند داده مي‌شد تا او نيز با افزودن مبلغي به آن، به نوعي هزينه‌هاي فرد اهداكننده را بپردازد، الان با چنين معضلي مواجه نبوديم.

اگر در گذشته آگهي‌هاي ريز و درشت بر باجه‌هاي تلفن، تعجب ما را برمي‌انگيخت اما الان با ديدن آدم‌هاي پلاكارد به‌دستي كه مي‌گويند خواهان فروش كليه‌اند تعجب نمي‌كنيمرئيس انجمن حمايت از بيماران كليوي با اشاره به افزايش خريد و فروش كليه در كشور تصريح مي‌كند: اختصاص هديه ايثار با مبلغ يك ميليون تومان به افرادي كه كليه خود را اهدا مي‌كنند گرچه با نيت خير انجام شد موجب افزايش تجارت كليه در بازار آزاد شد كه در اين زمينه از سوي انجمن بيماران كليوي اعتراض شديدي به اين امر صورت گرفت زيرا وارد شدن منفعت مالي در اين ميان موجب شد كه آمار اهداكنندگان كليه از خانواده و خويشاوندان درجه اول كه شاخه اصلي پيوند كليه محسوب مي‌شود به كمتر از 5 درصد برسد و اگر اين امر به همين روال گسترش يابد شاهد از بين رفتن همين آمار اندك يا حتي رواج خريد و فروش كليه بين اعضاي خانواده نيز خواهيم بود.

ولي آيا واقعا پرداخت پول به بيمار كليوي راه‌حل مشكل است؟ يا از ابتدا امكان آن بود كه به نحوي بهتر عمل كرد؟ شيوه‌اي كه اكنون بسياري دنبال آن هستند ولي در اين آشفته بازار كمتر توفيقي به دست مي‌آورند. پيوند از افراد مرگ مغزي شده!

ايران باز هم يكه‌تاز

لويي امبر معتقد است، از نظر پيوند اعضاي بدن، ايران تنها كشوري است كه به طور رسمي به اعطاكنندگان عضو پيوندي پول مي‌پردازد و البته با ممنوع كردن دسترسي افراد خارجي به اين سيستم، به شيوه‌اي رفتار شده تا جلوي توريسم پيوند اعضا گرفته شود. اين حالت از سوي برخي كارشناسان جهاني مورد تحسين قرار گرفته؛ ولي بسياري ديگر آن را محكوم كرده‌اند. در فرانسه، كليه يك شخص سالم فقط به يكي از اعضاي خانواده يا به شخصي كه بيش از 2 سال با دهنده زندگي مشترك داشته، اهدا مي‌شود. پيش از عمل، كميسيون متشكل از كارشناسان حق آزادي طرفين را بررسي مي‌كنند و در نهايت هم هيچ پولي رد و بدل نمي‌شود.

تجارت مرگ در چين

اما اوضاع در چين كمي عجيب‌تر و چندش‌آورتر است. مسوولان اين كشور بتازگي به وجود توريسم پيوند اعضا در اين كشور اعتراف كرده‌اند. اين براي نخستين بار است كه پكن تاييد مي‌كند اعضاي بدن اعدام‌شدگان در اين كشور به خارجي‌ها فروخته مي‌شود، بيشتر عضوهاي بدن كه در چين فروخته مي‌شود، از اجساد زندانيان اعدامي است.

در اين ميان، سال گذشته ميلادي، كابينه پاكستان طرح ممنوعيت فروش اعضاي بدن را تصويب كرد. به همين منظور شوكت عزيز، نخست‌وزير وقت پاكستان دستور داد تا اين طرح با جديت بيشتري در مجلس مورد بحث قرار بگيرد. اين طرح براي نابود كردن مافياي تجارت اعضاي بدن انسان در اين كشور لازم است. به واسطه اين طرح، مجوز پزشكاني كه در اين كار دست دارند، براي هميشه لغو مي‌شود و براي افرادي كه در اين تجارت دست داشته باشند، دست‌كم 3 سال زندان و 300 هزار روپيه جريمه نقدي در نظر گرفته مي‌شود. البته اين طرح در حالي در اين كشور مطرح شده است كه پيشتر چوهدري افتخار محمد، رئيس ديوان‌عالي كشور پاكستان اعلام كرده بود كه اين كشور، مركز تجارت اعضاي انسان است. اين در حالي است كه ساكنان روستاي شجاع‌آباد در ايالت پنجاب براي رفع گرسنگي و فقر مجبور به فروش اعضاي بدن خود شده‌اند. در پاكستان هر كليه به قيمت بيش از 200 روپيه معادل 3350 دلار خريد و فروش مي‌شود.

چند آمار

در اين ميان، سازمان بهداشت جهاني تخمين مي‌زند كه سالانه 21 هزار پيوند كبد در جهان صورت مي‌گيرد؛ اما تعداد متقاضيان پيوند كبد دست‌كم 90 هزار نفر در سال است. نياز به كليه نيز اين روز‌ها بسيار زياد بوده و باعث رونق گرفتن قاچاق اعضاي بدن شده است. در اين ميان، افراد ثروتمند نيازمند كليه كه با عنوان گردشگران پيوند شهرت دارند، به كشور‌هاي فقير مي‌روند و اعضاي بدن مردم فقيري را كه نياز به پول دارند، خريداري مي‌كنند؛ اما فقر سبب مي‌شود كه گاه قيمت‌ها آنچنان پايين بيايد كه حتي به درد افراد فقير نيز نخورد؛ به طوري كه يك اهداكننده كليه در آفريقاي جنوبي، كليه خود را تنها به قيمت 700 دلار واگذار كرد.

اين در حالي است كه با توجه به آمار سازمان بهداشت جهاني، قيمت يك كليه حدود 30 هزار دلار است. در اين بين، خريداري اعضاي بدن به دليل رعايت نكردن مسائل بهداشتي و نبود قانون‌هاي حمايت از اهداكنندگان اعضا در بسياري از كشورهاي جهان ممنوع است؛ اما با وجود اين، سود سرشار حاصل از خريد و فروش اعضاي بدن آنچنان زياد است كه بازار‌هاي سياه تجارت اعضا بدون در نظر گرفتن اين قوانين، داغ‌داغ است.

توريسم پيوند اعضا چيست؟

توريسم پيوند اعضا (transplant tourism)‌ به اين معني است كه مثلا فردي از آمريكا به پاكستان مي‌آيد و همان جا يك كليه براي خود مي‌خرد و تحت جراحي پيوند كليه قرار مي‌گيرد. از آنجا كه خدمات درماني در غرب گران‌تر است و همچنين اعضاي پيوندي در كشورهاي جهان سوم راحت‌تر به دست مي‌آيد، بيماران زيادي از كشورهاي ثروتمند به سوي كشورهاي ارزان‌تر مي‌آيند تا جراحي پيوند اعضا را در آن كشورها انجام دهند. در نتيجه سود زيادي در توريسم پيوند اعضا وجود دارد كه مافياي پيوند اعضا را به سمت خود مي‌كشد. در ايران به سبب اين كه پيوند كليه فقط بين افراد با مليت يكسان آزاد است و بين 2 نفر با مليت متفاوت ممنوع است، امكان فروش كليه به اتباع غيرايراني ممنوع و بسيار نادر است. فعاليت مافياي پيوند اعضا در هند، پاكستان و كشورهاي اروپاي شرقي، رونق دارد. مشتريان اصلي پيوند غيرقانوني عضو را ساكنان متمول كشورهاي عربي و كشورهاي غربي تشكيل مي‌دهند كه به دليل ارزان بودن كليه، به هند و پاكستان و كشورهاي اروپاي شرقي سرازير مي‌شوند. اهداي كليه در كشورهاي غربي كمتر معني مي‌دهد؛ به اين سبب كه در كشورهاي پيشرفته، منبع اصلي تامين كليه براي پيوند، از بيماران مرگ مغزي است. در كشورهاي توسعه نيافته به دليل از دست رفتن بيماران مرگ مغزي، انسان‌هاي زنده منبع تامين كليه هستند.

تماشاخانه

دو نوازی پورناظری‌ها در چند متری نقش برجسته بیستون / پدر و پسر درخشیدند (فیلم)

لحظه هدف قرار گرفتن آنچه گفته می‌شود ریزپرنده بوده، در آسمان اصفهان (فیلم)

فیلم های دیگر