«بند یازدهم»؛ روایتی از سانسورهای فروش نفت

مستند «بند یازدهم» شیوه آمریکایی‌ها برای تصاحب پول نفت ایران و بخش‌های سانسور شده مسائل فروش نفت را بررسی کرده است.

وحید حاجی‌پور کارگردان در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان،درباره مستند «بندیازدهم» گفت: ایده ساخت مستند «بندیازدهم»به روز‌هایی بر می‌گردد که کتاب «ناگفته‌های فروش نفت» در دست نگارش بود. این کتاب قصد داشت بخش‌های سانسور شده از مسائل فروش نفت از دوران پهلوی تا سال ۹۲ را مورد بررسی قرار دهد که به دلیل جذابیت موضوع تهاتر نفت و سلاح در زمان شاه، تصمیم گرفتیم ساخت مستندی در این باره را کلید بزنیم.

وی ادامه داد:به دلیل کار تخصصی که در حوزه نفت داشتم، سعی می کردم روی موضوعات جذاب کار کنم از این رو تصمیم گرفتم به سوژه‌ای بپردازم که حتی مورخان داخلی هم چندان به همه ابعاد آن احاطه نداشتند.

حاجی پور عنوان کرد:با توجه به اهمیت فراوان این موضوع، کار تحقیقات از اواسط سال ۹۶ آغاز شد و در حین پژوهش‌ها اسنادی را به دست آوردیم که مذاکرات سری شاه و آمریکایی‌ها را نشان می‌داد.

وی افزود:بخش دیگری از این اسناد مربوط به مذاکرات دولت ریچارد نیکسون و وزرای او بود که رسما از برنامه آمریکایی‌ها برای دوشیدن شاه می‌گفت؛ این اسناد پس از ترجمه و تطبیق با اسناد تاریخی دیگر، نقش مهمی در چارچوب مستند داشت.

نویسنده این اثر توضیح داد:دلیل تمرکز روی اسناد، این بود که قصد داشتیم مساله با این اهمیت را از زبان خود آمریکایی‌ها و اسنادشان بررسی کنیم از این رو برای پرداختن به جزئیات بیشتر به سراغ مسئولان شرکت ملی نفت در دوران پیش از انقلاب رفتیم.

وی ادامه داد:پرویز مینا و قباد فخیمی تنها افرادی بودند که می‌توانستند در این باره صحبت کنند و از اعضای هیئت مدیره شرکت ملی نفت در آن دوران بودند.

کارگردان «بند یازدهم» بیان کرد: آقای فخیمی ساکن آمریکا بودند و اظهارات مهمی درباره شاه، هویدا، نفت و نقش آمریکایی‌ها در صنعت نفت ایران داشت. به دلیل کهولت سن، مصاحبه در چند بخش صورت گرفت که البته نکات بسیار مهمی از این مصاحبه برجسته شده است.قباد فخیمی صراحتا فرمول شیادانه آمریکایی‌ها برای بالاکشیدن درآمد‌های نفتی ایران را بازگو می‌کند که چگونه آمریکایی‌ها هر بشکه نفت را با تخفیف ۵ دلار در هر بشکه تحویل گرفته و تسلیحات خود را به سه برابر بهای منعقد شده در قرارداد، افزایش دادند.پرویز مینا که برخی مورخان، او و رضا فلاح را محرم نفتی شاه می‌دانند، در ابتدا حاضر به مصاحبه نبود، اما در نهایت متقاعد شد تا درباره تحولات آن دوره صحبت کند؛ مصاحبه در پاریس انجام شد، اما موافق ضبط تصویری نبودند از این رو از صدایشان در مستند «بند یازدهم» استفاده شد.

حاجی پور پیرامون ساخت این اثر اظهار داشت:یکی از مشکلاتی که بسیار ما را اذیت کرد دسترسی به آرشیو و تصاویر دوران پهلوی بود که موجب شد سناریو با توجه به تصاویر در دسترس با تغییراتی همراه شود.البته در نهایت توانستیم بخشی از فیلم‌های مورد نیاز را با ارتباطاتی به تدوین برسانیم و بخشی دیگر را از سایت‌های خارجی خریداری کنیم.

حدود ۶ ماه زمان برای تحقیقات و پژوهش برای ساخت این مستند صرف شد و دو ماه نیز زمان برای تهیه تصاویر و فیلم‌ها اختصاص یافت که واقعا در این مرحله سخت گذشت. در مجموع از روزی که کار تحقیقات آغاز شد تا روزی که خروجی کار گرفته شد، پروژه حدود یکسال زمان گرفت.

وی افزود:در این مستند سعی کرده‌ایم تاریخ را درست و آنچه که بوده روایت کنیم، به همین دلیل برخی دوستان انقلابی‌ این مستند را به نوعی تطهیر شاه می‌دانند و برخی دیگر آن را به سود نظام می‌دانند، ولی به عنوان خالق اثر معتقدم این مستند به شکلی روایی و بر پایه اسنادی است که نمی‌توان منکر آن شد.

وی درباره استقبال از این مستند عنوان کرد:خوشبختانه بازخورد‌هایی که گرفتیم نشان دهنده مقبولیت این مستند در میان علاقه‌مندان مسائل تاریخی و نفتی است. هرچند که سوژه مذکور کشش چند قسمتی بودن داشت؛ مثلا در این مستند موضوع عملیات کاموفلاژ که برای تهاتر نفت و‌سلاح بود را نادیده گرفتیم چراکه خود بحثی مفصل بود.

اعتقاد دارم در ساخت مستند‌های تاریخی در دوران پهلوی باید از منابع آمریکایی و مدیران آن دوران بهره برد تا از قضاوت‌های بیهوده جلوگیری کرد. ما در این مستند به سراغ اردشیر زاهدی نیز رفتیم، اما متاسفانه شرایط برای شنیدن اظهاراتشان به‌عنوان کسی که رابطه شاه و نیکسون را جوش داد، محروم بودیم.

این کارگردان پیرامون فعالیت آینده خود توضیح داد:هم اکنون روی دو موضوع روابط مخفیانه شاه و بانک چیس منهتن آمریکا و همچنین روابط پیچیده آمریکا با نفت عراق تحقیقاتی را آغاز کردیم که به احتمال فراوان مستند بعدی درباره یکی از دو سوژه،در بهار سال آینده منتشر خواهد شد.

رویا میرعلمی: پسرم مثل بلبل لری حرف میزنه! (فیلم)

تماشاخانه

مردهایی که نه برای زنان که برای «حقوق مردها» مهریه ۱۴ سکه‌ای را تصویب کردند؛ اصلاح قانون یا تضعیف حقوق زنان؟ (فیلم)

سوتی بد پیمان قاسم خانی جلوی استاد شجریان ؛ یکی از ضایع‌ترین خاطرات زندگیمه (فیلم)

فیلم های دیگر