تبدیل کلیسا به مسجد، کار نادرست اردوغان

عصرایران؛ رضا غبیشاوی - درباره اقدام اخیر اردوغان در تبدیل دوباره بنای ایاصوفیه از کلیسا به مسجد می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

1-  تبدیل کلیسا به مسجد، اختلافات مذهبی را تشدید می‌کند. ساختمان بزرگ ایاصوفیه در بخش اروپایی (غربی) استانبول، یک کلیسا بود که بعد از فتح این شهر توسط مسلمانان به مسجد تغییر داده شد.

این بنا به مدت 482 سال مسجد بود اما به دنبال فروپاشی حکومت عثمانی و تاسیس جمهوری ترکیه به دست اتاتورک، این بنا از مسجد به موزه تغییر داده شد زیرا هم می‌خواستند از تبدیل یک کلیسا به مسجد عقب نشینی کنند و هم امکان تبدیل دوباره آن به کلیسا نبود. با این اقدام این بنا نه کلیسا و نه مسجد بلکه حد وسط یعنی به موزه تبدیل شد.

حالا اردوغان دوباره این کلیسا را به مسجد تبدیل کرد.

این ساختمان، بزرگترین کلیسای موجود در ترکیه و متعلق به شاخه ارتدوکس در میان مذاهب سه گانه مسیحیت بود. ارتدوکس‌ها نسبت به کاتولیک‌ها و قطعا پروتستان‌ها متدین‌تر و بر انجام مناسک دینی پافشاری بیشتری دارند. 

اقدام اردوغان (رئیس جمهوری ترکیه) در تغییر کاربری و تبدیل دوباره بنای ایاصوفیه از کلیسا به مسجد اقدام نادرستی است. این بنا قبلا کلیسا بوده نه یک کلیسای معمولی بلکه یک کلیسای خاص. بزرگترین کلیسای خاورمیانه یا شرق جهان و یکی از مراکز ارتدوکس‌ها. کلیسایی که اهمیت نمادین برای همه مسیحیان به ویژه ارتدوکس‌ها دارد.

تبدیل ساختمان کلیسا به مسجد نه به لحاظ فرهنگی و نه به لحاظ اخلاقی و نه لحاظ ارزش‌های همزیستی پیروان ادیان مختلف صحیح نیست چه برسد به اینکه این کلیسا، ایاصوفیه باشد.

هیچ مسلمانی، راضی به تبدیل مسجد به کلیسا نیست و هیچ مسیحی هم تبدیل کلیسا به مسجد را نمی‌پذیرد.

این اقدام نه در راستای تقویت همزیستی پیروان ادیان مختلف بلکه در مسیر تقویت تضاد فرهنگی و مشروعیت بخشی به نزاع دینی و برتری‌جویی دینی/ مذهبی است.

نزاع دینی/مذهبی از بدترین و خشونت‌آمیزترین نزاع های تاریخی است که برخلاف دیگر نزاع‌ها به راحتی امکان پایان دادن به آن نیست و حتی اگر پایان یابد شاید برای ابد آتش زیرخاکستر باقی بماند.

این نوع از نزاع‌ها همچنین راه را برای تعصب مذهبی و افراط گرایی و تندروی دینی می‌گشاید و مانع جدی در برابر تعادل و تفاهم و هم‌نشینی پیروان سایر ادیان و فرهنگ هاست.

باید از آقای اردوغان سوال کرد آیا راضی است مسجدی به کلیسا تبدیل شود؟ آیا استانبول برای ساخت مسجد جدید، فضا کم داشت؟

ترکیه فعلی به نمونه‌ای خوب از زندگی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان و مذاهب و فرهنگ‌های مختلف در کنار یکدیگر تبدیل شده اما این گونه اقدامات، تهدیدی برای این ویژگی است.

بد نیست به این مورد هم اشاره شود که بخشی از مسائل و نزاع های ترکیه با همسایگان و منطقه ریشه دینی دارد. اختلاف با یونان ارتدوکس، اختلاف با یونانی‌نژادان ارتدوکس در قبرس و اختلاف با ارمنستان ارتدوکس.

از سوی دیگر برخی از مهمترین اختلافات و نزاع‌های جهان امروز هم ریشه در همین رقابت‌ها و اختلافات مذهبی/ دینی دارد. 

2- خاورمیانه، زادگاه سه دین از ادیان اصلی جهان یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت است. در نتیجه شاید از این نظر مهمترین و استثنایی‌ترین منطقه جهان باشد.

برتری‌جویی و نزاع دینی/ مذهبی می‌تواند نزاع‌های بزرگتری را در این منطقه حساس ایجاد کند.

یادمان نرفته که تا چندی قبل، مجموعه "دولت اسلامی در عراق و شام" (که به داعش معروف شد اما خود این کلمه اختصاری را قبول ندارد و خود را "دولت اسلامی" یا "خلافت اسلامی" توصیف می‌کند) بر پایه برتری‌جویی مطلق دینی شکل گرفت و با قرار گرفتن در مسیر تکفیر، جنایت‌های بزرگ و کم سابقه یا بی‌سابقه‌ای را به باور آورد. داعش از همین منطق یکجانبه‌گرایی دینی برای توجیه آنها استفاده می‌کرد و می‌کند.

خاورمیانه، جای حساسی است و سابقه خشونت‌باری از جنگ‌ها و نزاع‌هایی دارد که بخشی از آنها مستقیم یا غیرمستقیم، مرتبط یا متاثر از دین و مذهب بوده اند.

هر گونه اقدامی برای بیدار کردن این غول خفته، خیانتی است به زندگی آرام و به دور از خشونت نسل‌های فعلی و بعدی این منطقه.

3- این اقدام را می‌توان پاداش نقد اردوغان به حامیان اسلامگرای خود در داخل و خارج از ترکیه دانست.

پایگاه اصلی حامیان اردوغان در میان شهروندان تُرک اسلامگرا یا متدین است. همان‌هایی که شب کودتای ناکام با شنیدن ندای رهبرشان، به خیابان‌ها آمدند و با محاصره نظامیان کودتاچی، نقشه کودتا را به شکست کشاندند.

حامیان اسلامگرای اردوغان به دنبال دستاورد اقتصادی یا دیپلماتیک نیستند بلکه این اقدامات با منطق ایدوئولوژیک برای آنها مهم است. نیروهای مذهبی/ دینی گرچه به دنبال دستاوردهای اقتصادی و دیپلماتیک هستند اما اولویت اول همیشه مسائل ایدئولوژیک و مرتبط با دین و هویت دینی است.

نظام سیاسی ترکیه، حزبی است و اردوغان به عنوان رهبر حزب اسلامگرای عدالت و توسعه، تلاش می‌کند پاداش دادن به هواداران حزب را مستمر کند. گاهی با تصویب قوانین در حمایت از حجاب، گاهی با پررنگ کردن نقش اسلام، گاهی با اعمال محدودیت بر سر توزیع مشروبات الکلی و گاهی با تبدیل کلیسا به مسجد.

4- گفته می شود در روند کنونی، نه یک کلیسا بلکه یک موزه تبدیل به مسجد شده است. پاسخ اینکه هویت برخی ساختمان ها به کارکرد آنهاست. زمانی مدرسه اند زمانی محل زندگی و زمانی هتل و وقت دیگر خوابگاه دانشجویی اما برخی ساختمان ها خود هویت مستقلی دارند و نمی توان با این هویت بازی کرد.

مثلا برج میلاد یا برج آزادی تهران را نمی توان تغییر کاربری داد چون خود ساختمان از ابتدا هویت مستقل دارد. موزه شدن این بنا نیز در این روند، نقش محلل دارد و تاثیری در هویت اصلی این سازه ندارد.

همچنین بیان می شود که این ساختمان قبل از این نزدیک به 500 سال مسجد بوده است و حالا به آن دوران بازگشته. این سخن نیز نادرست است زیرا اقدام کنونی، امتداد روند قبلی در تبدیل کلیسا به مسجد است.

علاوه بر این، باید تاکید کرد نکوهش تبدیل کلیسا به مسجد فقط شامل ایاصوفیه استانبول نمی شود بلکه شامل همه موارد مشابه در دیگر سرزمین ها نیز می شود.

بیشتر بخوانید:

* برگزاری نخستین نماز جمعه در "آیاصوفیه" استانبول بعد از 86 سال (+عکس و فیلم)

*تبدیل یک موزه به مسجد در ترکیه

*اردوغان: اولین نماز را 2 هفته دیگر در "ایاصوفیه" خواهیم خواند/ اعتراض "یونسکو" به تغییر کاربری ایاصوفیه

*بازدید اردوغان از مسجد ایاصوفیه در استانبول (+عکس)

تماشاخانه

از کودکی برخی مردهای ایرانی تا قفس سرباز پارسی / لگدی که معنای زیادی پیدا کرد (فیلم)

فیلمی ناب از بازار تهران در حدود ۱۲۰ سال قبل / لباس پوشیدن مردان و زنان تهرانی جالب است (فیلم)

فیلم های دیگر