روشی برای کاهش استعمال قلیان در میان زنان

به گزارش ایسنا، قلیان روشی قدیمی برای استعمال دخانیات است که جهت استفاده ازتوتون به کار می‌رود. دود توتون حاوی بیش از 4000 ماده مختلف شیمیایی است که بیشتر آن‌ها طی فرآیند سوختن تولید می‌شود و با بیش از 40 ماده سرطانی ترکیب شده است. در بسیاری از مناطق، شیوع استعمال قلیان در زنان بیشتر از مردان است. محققان در پژوهشی تاثیر برنامه‌ی آموزشی بر میزان مصرف قلیان در میان زنان را بررسی کرده‌اند.

بر اساس آن چه در مقاله‌ی حاصل از این مطالعه بیان شده، پژوهش حاضر یک مطالعه‌ی  مداخله‌ای از نوع نیمه‌تجربی است. این مطالعه بر روی 128 نفر از زنان بالای 15 سال شهر بندرعباس انجام شد که روزانه حداقل یک بار قلیان استعمال می‌کردند. افراد در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. محیط پژوهشی این تحقیق، چهار ناحیه از شهر بندرعباس بود. جامعه‌ی پژوهش را خانم‌هایی با بیش از 15 سال سن که روزانه حداقل یک بار قلیان مصرف می‌کردند، تشکیل دادند.

در این بررسی، داده‌ها از طریق پرسشنامه و از راه مصاحبه با آزمودنی‌ها جمع‌آوری شد. این پرسشنامه از دو بخش تشکیل شده بود: سوالات بخش اول شامل سن، جنس، وضعیت تاهل، مدرک تحصیلی، درآمد خانوار، تحصیلات پدر، مادر، همسر و وضعیت مسکن و تعداد دفعات استعمال قلیان در روز و در هفته و سابقه استعمال قلیان است. بخش دوم مربوط به سوالات سازه‌های تئوری رفتار و برنامه‌ریزی شده است که شامل سازه سنجش نگرش (فرد دید مثبتی به انجام رفتار داشته باشد) که از دو زیرسازه‌ی اعتقادات رفتاری و ارزشیابی پیامد تشکیل شده است و سازه کنترل رفتاری درک شده(فرد احساس کند قادر است رفتار را انجام دهد) که از دو زیرسازه عقاید کنترلی و قدرت درک شده تشکیل شده است.

برنامه آموزشی بر اساس اطلاعات پیش آزمون و دو سازه تئوری رفتار برنامه‌ ریزی شده و نگرش و کنترل رفتار برنامه‌ریزی شده و در سه جلسه صورت گرفت، این برنامه آموزشی طی جلسات آموزشی 60 تا 90 دقیقه ای به صورت سخنرانی، بحث گروهی، پرسش و پاسخ، ایفای نقش و در اختیار دادن کتابچه آموزشی صورت گرفت.

در این مقاله آمده است: «نیمی از زنان شرکت‌کننده در این مطالعه، در گروه مداخله و نیمه‌ی دیگر متعلق به گروه کنترل بودند. در هر دو گروه حدود نیمی از شرکت‌کنندگان متاهل بودند. سطح تحصیلات زنان شرکت‌کننده در مطالعه از بی‌سواد تا مدرک دیپلم متغیر بود و در هر دو گروه شغل اکثریت زنان، خانه‌دار بود.»

نویسندگان این مقاله می‌گویند:« بر اساس یافته‌های این مطالعه، تفاوت آماری معنی‌داری در میانگین دفعات استعمال قلیان در روز و همچنین دفعات استعمال قلیان در هفته در گروه مداخله، قبل و بعد از مداخله مشاهده شد. طبق یافته‌های این آزمون دفعات استعمال قلیان در هفته و در روز به طور معنی‌داری بعد از مداخله کاهش یافته بود.»

پژوهشگران معتقدند با توجه به اهمیت و تاثیر برنامه آموزشی مبتنی بر کنترل رفتاری درک شده در کاهش استعمال قلیان همواره باید در برنامه‌های مداخله‌ای بر آن تاکید شود.

این پژوهش توسط لاله حسنی، تیمور آقاملایی، رقیه عزتی راد و امین قنبرنژاد از دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان و خدیجه احمدزاده از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شده است. مقاله‌ی حاصل از این پژوهش در چهارمین شماره‌ی فصلنامه علمی پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت منتشر شده است.