گرمای کوهستانی و ذوب زودهنگام یخچال‌های مازندران

به گزارش ایرنا، بخشی از ارتفاعات مازندران معمولا تا اواخر تابستان و حتی در تیر ماه نیز پوشیده از برف هستند .این ذخایر برفی در روزهای گرم سال با افزایش دمای هوای ارتفاعات و مناطق کوهستانی به مرور آب می شوند و با جاری شدن در مناطق پایین‌دست ، بخشی از نیاز آبی منطقه بویژه در بخش کشاورزی را جبران می‌کنند ، اما نگاهی به ارتفاعات مازندران طی روزهای اخیر نشان می‌دهد که بر خلاف سال‌های گذشته که می‌شد بخشی از کوه‌ها را پوشیده از برف دید، امسال تقریبا خبری از برف نیست ؛ نکته بسیار مهمی که در بین مردم کمتر به آن توجه می‌شود و پشتوانه ذخایر آبی برای تابستان را کاهش داده است.

به گفته کارشناسان حوزه هواشناسی، افزایش دمای هوا سبب شده که ذخایر برفی ارتفاعات مازندران امسال زودتر از سال‌های گذشته ذوب شود و احتمال تشدید کم‌آبی در فصل تابستان را بیشتر کند. جاری بودن روان‌آب در حاشیه برخی مسیرهای کوهستانی که معمولا در ماه‌های فروردین و اوایل اردیبهشت مشاهده می‌شد ، این روزها و با با وجود قرار داشتن در نیمه دوم خرداد نیز قابل مشاهده است.

 اگر طی روزهای اخیر در مناطق کوهستانی و مرتفع مازندران حضور یافته باشید ، احتمالا روان‌آب‌های جاری در دل کوه‌ها را دیده‌اید که منظره زیبایی در طبیعت ایجاد کرده‌اند ؛ پدیده‌ای که از نگاه گردشگران و دوست‌داران حضور در طبیعت زیبا و جذاب و شاید هم نشانه‌ای از مناسب بودن ذخایر آبی محسوب شود ، اما در واقع حاصل آب شدن زودهنگام ذخایر برفی این استان است.

گرمای کوهستانی

افزایش دمای هوا در مازندران از فروردین امسال به طور برجسته‌ای احساس شد ، تا جایی که بنا به اعلام اداره کل هواشناسی مازندران، فروردین امسال با افزایش میانگین ۲.۶ درجه‌ای هوا، گرم‌ترین فروردین ۵۴ سال گذشته استان بود. همین افزایش دما در مناطق کوهستانی هم ثبت و سبب شد که برف‌ها زودتر از همیشه آب شوند.

مدیرکل هواشناسی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: امسال در ارتفاعات گرمای شدیدی داشتیم که تقریباً بی‌سابقه بود. دلیل این که برخی رودخانه‌ها را در حال حاضر پرآب می‌بینیم همین است که سرعت ذوب شدن برف افزایش یافت ، چون مناطق بالادست خیلی گرم شده و آب حاصل از ذوب شدن برف‌ها که باید آرام و طی مدتی طولانی‌تر وارد سفره‌های زیرزمینی شود یا به پایین‌دست بیاید ، با شدت بیشتری جریان پیدا کرده است.

سید محمدرضا رضوی شرایط آبی برای مازندران در میانه‌های تابستان را پرتنش پیش‌بینی می‌کند و می‌افزاید: مطمئناً اوضاع آبی برای مازندران در تابستان خوب نخواهد بود. نباید صرفاً امروز را ببینیم. چون دو ماه تا برداشت برنج مانده و علاوه بر نیاز آبی کشاورزان برای رشد شالی‌، پس از برداشت اقدام به کشت دوم خواهند کرد که نیاز آبی فراوانی دارد. متاسفانه برنامه هماهنگی مشخصی هم برای ممنوعیت کشت دوم وجود ندارد.

وی تصریح می‌کند: اواخر تیر و اوایل مرداد که گرم ترین روزهای سال است کشت اول درو می‌شود و پس از آن آب را برای کشت دوم بدون حفاظت در سطح پخش می‌کنند. این اقدام در گرم‌ترین روزهای سال سبب افزایش تبخیر آب می‌شود. در چنین شرایطی وقتی ذخایر برفی در ارتفاعات هم وجود نداشته باشد فشار بر منابع آبی پایین‌دست چند برابر می‌شود و خشکسالی را تشدید می‌کند.

مدیرکل هواشناسی مازندران ضمن اعلام هشدار مبنی بر کاهش چشمگیر ذخایر برفی مازندران در ارتفاعات می‌گوید: فقط در ارتفاعات مرکزی البرز یعنی در محدوده دماوند به این دلیل که هنوز دما چندان افزایش نیافته مقداری ذخیره برفی وجود دارد ، اما در سایر نقاط مرتفع مازندران نسبت به پارسال ذخیره برفی بشدت کاهش یافته و حتی می‌توانیم بگوییم ذخیره برفی نداریم.

کاهش بارندگی در مازندران به روایت آمار

علاوه بر مشاهدات میدانی خبرنگار ایرنا از کاهش ذخایر برفی مازندران و اظهارات مدیرکل هواشناسی این استان، نگاهی به آمارها و نقشه‌های مرتبط با دمای هوا، میزان بارندگی و همچنین ذخایر برفی ارتفاعات استان نیز نشان می‌دهد که شرایط آبی این استان برای تابستان احتمالا مطلوب نخواهد بود.

طبق داده‌های هواشناسی از یکم مهر ۱۳۹۹ تا ۱۰ خرداد امسال در مازندران ۴۱۹.۷ میلی متر بارندگی ثبت شد که کاهش ۱۶.۴ درصدی نسبت به دوره بلندمدت را نشان می‌دهد. میزان بارندگی ثبت شده در مازندران طی این بازه زمانی برای دوره بلندمدت ۵۰۲ و برای مدت مشابه پارسال ۶۴۰.۶ میلی‌متر بود.

آمارها نشان می‌دهد که طی این بازه زمانی فقط در دو شهرستان سوادکوه و سوادکوه شمالی مقدار بارندگی‌ها نسبت به مقدار بلندمدت بیشتر بود؛ در سوادکوه شمالی ۵.۸ درصد و در سوادکوه ۲۳.۴ درصد ، اما در سایر شهرستان‌ها کاهش میزان بارندگی ثبت شده است. بیشترین کاهش مربوط به گلوگاه با ۵۲.۱ درصد و کمترین کاهش با ۵.۲ درصد مربوط به قائمشهر بود.

محدوده شرقی استان بیشترین میزان کاهش را داشت و در محدوده مرکزی استان بیشترین میزان کاهش بارندگی با ۳۸.۷ درصد مربوط به بابلسر است. پیش‌بینی فصلی بارش‌ها نیز نشان می‌دهد که میانگین بارش در ماه‌های خرداد تا مرداد بین نرمال تا کمتر از نرمال و میانگین دمای هوای مازندران از خرداد تا مرداد امسال در محدوده نرمال خواهد بود.

افزایش کم‌سابقه دمای هوا در ارتفاعات

اما آمارهای مربوط به دمای هوای مناطق کوهستانی مازندران بیشتر و بهتر از آمار مربوط به بارندگی‌ها شرایط آبی این استان در تابستان را نشان می‌دهند. آمارها نشان می‌دهد که دمای هوای مناطق کوهستانی مازندران که محل ذخیره برف‌ها هستند، در ماه‌های اخیر بیشتر از دوره‌های بلندمدت و مشابه یک ساله بود.

دی پارسال دمای هوا در مناطق کوهستانی مازندران به طور میانگین ۴.۵ درجه سانتیگراد بود ؛ یعنی ۱.۶ درجه بیشتر از دوره بلندمدت و ۰.۹ بیشتر از دی ۱۳۹۸.

بهمن پارسال نیز این افزایش دما به شکل چشمگیری محسوس بود. دمای هوای مناطق کوهستانی مازندران به طور میانگین در این ماه ۷.۳ درجه سانتیگراد ثبت شد که ۴.۴ درجه نسبت به دوره مشابه بلندمدت و ۴.۹ درجه نسبت به بهمن ۱۳۹۸ بیشتر شد.

فروردین امسال هم که گرم ترین فروردین ۵۴ سال گذشته مازندران بود و ارتفاعات استان افزایش دمای کم‌سابقه‌ای داشت. در حالی که دمای هوای این مناطق مازندران در فروردین طی دوره بلندمدت از ۱۰ درجه فراتر نرفته بود، فروردین امسال با ۲.۷ درجه افزایش نسبت به دوره آماری بلندمدت و ۴.۹ درجه افزایش نسبت به فروردین ۱۳۹۹ به ۱۲.۴ درجه رسید.

این افزایش دما در اردیبهشت نیز ثبت شده است. دمای ثبت شده برای مناطق کوهستانی مازندران در اردیبهشت پارسال و اردیبهشت دوره بلندمدت آماری ۱۴.۲ درجه بود ، اما امسال با ۴ درجه افزایش به ۱۶.۲ درجه رسید.

مقایسه پوشش برف در ارتفاعات مازندران

همین افزایش دما در مناطق کوهستانی سبب شده که وقتی این روزها در مناطق کوهستانی به ارتفاعات کوه‌ها نگاه می کنیم ، کمتر نشانه‌ای از باقی ماندن برف ببینیم. این وضعیت وخیم اگر چه با چشم غیرمسلح هم قابل دیدن و ارزیابی است ، ولی در تصاویر ماهواره‌ای به شکل بهتر و گسترده‌تری نمود پیدا می کند.

نقشه پوشش برف مناطق کوهستانی ایران نشان می‌دهد که ذخایر برفی مازندران در حال حاضر نسبت به مدت مشابه پارسال بشدت کاهش یافته است. با وجود این که از مهر پارسال تا بهار امسال چندین نوبت بارش سنگین برف در مناطق کوهستانی مازندران ثبت شد، اما به جز برخی نقاط در مناطق مرکزی و غربی ، برف ذخیره شده در ارتفاعات مازندران به طور کامل آب شده است.

از ابتدای امسال مسئولان و کارشناسان بارها درباره فرا رسیدن یک دوره خشکسالی پس از دو سال ترسالی هشدار دادند و اعلام کردند که خشکسالی گسترده‌ای کشور را در بر خواهد گرفت و نوار سبز شمالی ایران نیز از این پدیده در امان نخواهد بود.

چندی پیش نیز معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران در شورای حفاظت منابع آب استان اعلام کرده بود که میزان آورد رودخانه‌های مازندران حدود ۶۷ درصد کاهش یافته که می‌تواند علاوه بر تهدید کشاورزی زنگ خطری برای محیط زیست مازندران هم باشد ، چرا که آب شدن زودهنگام برف بر اثر افزایش دمای ارتفاعات مازندران، به مرور می تواند رودخانه‌های مناطق پایین‌دست را به دلیل از بین رفتن ذخایر برفی در ماه‌های گرم سال به رودخانه‌های فصلی تبدیل و گونه‌های گیاهی و جانوری رودزیست مازندران را با تهدید جدی مواجه کند.