هیولاهای زشت بتنی برای ذائقه‌های خاص (+عکس)

آشنایی با سبک معماری وحشی (بروتالیسم) و چند نمونه از ساختمان‌هایش که به شدت خاص و البته گیج‌کننده است و امروزه برخی دوباره به آن علاقه پیدا کرده‌اند.

گفته می‌شود گرایش‌های عمومی به یک هنر و روند خاص، حالت چرخشی دارند به این معنا که گرایش‌های قدیمی بعد از مدتی دوباره باب می‌شوند. این اصل در زمینه‌های مختلفی همچون مد، موسیقی و هنر صادق است. اما در هنر معماری هیچ سبکی بهتر از معماری وحشی یا بروتالیسم نشان‌دهنده این اصل نیست. بروتالیسم که به آن معماری وحشی یا زبره‌کاری هم گفته می‌شود، یکی از سبک‌های معماری مدرن است که سعی دارد ساختمان‌ها را با استفاده از بتن و بدون هیچ‌گونه روکشی، به اصطلاح لخت و عریان، نمایان سازد. این سبک از معماری در دهه ۵۰ میلادی ابداع شد و تا اواسط دهه ۱۹۷۰ به اوج محبوبیت خود رسید، اما پس از آن، به خشن بودن، زمختی و بدسلیقگی متهم شد و محبوبیت اش کاهش یافت. این دیدگاه اکنون یک بار دیگر دچار تحول شده و گرایش دوباره به این سبک از معماری در حال شکل‌گیری است.

معماری بروتالیسم که به استفاده از فولاد و بتن آرمه، عناصر مدولار و کاربردی بودن معروف است، در درجه اول برای ساختمان‌های سازمانی و همچنین برای ساختمان‌های مهم مسکونی مورد استفاده قرار گرفت تا نیاز اساسی به مسکن را به طور منطقی برطرف کند. قابل توجه است که اصطلاح وحشی یا «بروتالیست» هیچ ارتباطی با ظاهر خشک و خشن این سبک معماری ندارد. این کلمه از عبارت فرانسوی béton burt، به معنی «بتن خام» گرفته شده است. در حقیقت، برداشت منفی درباره معماری وحشی را می‌توان به مفهومی که این کلمه در ذهن تداعی می‌کند نسبت داد. چنین ساختمان‌هایی اغلب غیردوستانه، ترس آ‌ور و حتی غیرقابل سکونت تلقی می‌شوند. معماری وحشی به دلیل احساسات بسیار متفاوتی که بین جامعه طراحان ساختمان و نیز عموم مردم ایجاد می‌کند، یکی از متمایز کننده‌ترین سبک‌ها بین سبک‌های معماری به شمار می‌آید که در ادامه با تاریخچه آن و چند نمونه از معروف‌ترین ساختمان‌های بنا شده با این نوع معماری، آشنا خواهید شد.

از پیدایش سبک معماری وحشی تا افول و احیای آن

معماری وحشی اساسا عناصر تزیینی و گرایش‌های پر زرق و برق و لذت گرایانه را که با طرح‌های معماری اوایل قرن بیستم همراه شدند به طور کامل رد می‌کند. بازسازی در دوران پس از جنگ جهانی، به ویژه در انگلیس و کشور‌های اروپای شرقی مانند روسیه، بلغارستان، یوگسلاوی و چکسلواکی، به سمت ایده‌های سوسیالیستی گرایش پیدا کرد و درنتیجه منفعت طلبی، سادگی و بی‌روح بودن و درعین حال هزینه پایین در طراحی ساختمان‌ها مورد توجه قرار گرفت. آن زمان بتن نه تنها ارزان بود بلکه امکان ساخت سریع را هم فراهم می‌کرد. علاوه بر انگلیس و آمریکا، نمونه‌هایی از معماری وحشی را که بیشتر به استحکامات نظامی شباهت دارند می‌توان در بیشتر مناطق اروپای شرقی، فرانسه، ایتالیا و آلمان و همچنین در ژاپن، چین و هند، به ویژه در پردیس‌های دانشگاه، ساختمان‌های شهرداری‌ها و شورا‌های شهر، پروژه‌های مسکن عمومی، موزه‌ها، کلیسا‌ها و مدارس یافت.

افول| معماری وحشی در اوایل دهه ۱۹۷۰ در شهر نیویورک به اوج محبوبیت خود رسید و از همان دهه به بعد شروع به از دست دادن جایگاه خود در معماری عامه‌پسند کرد. علت این سقوط نه تنها کاستی‌های عملکردی، گران بودن تعمیرات و ناتوانی در بازسازی و نوسازی این ساختمان‌ها بود بلکه نوع نگاهی بود که درباره این سبک معماری ایجاد و کم‌کم به آن‌ها به عنوان نمادی از فروپاشی بافت شهری نگریسته شد. بتن خام استفاده شده در این ساختمان‌ها با گذشت زمان دچار پوسیدگی و فرسودگی قابل توجهی می‌شد و آن‌ها را به هیولا‌هایی زشت تبدیل می‌کرد و نمای خیابان‌ها را هم تحت تأثیر قرار می‌داد. به همین علت بود که این سبک معماری به تدریج جذابیت خود را در ذائقه عمومی از دست داد و به عنوان نمونه ا‌ی از بدسلیقگی مورد تمسخر قرار گرفت.

احیا| امروز یعنی تقریباً سه دهه بعد از تولد معماری وحشی، این سبک معماری در حال بازگشت به روند طراحی ساختمان است. چندین ساختمان دارای سبک بروتالیسم به کمک حرکت‌های عمومی که برای حفاظت از آن‌ها صورت گرفته از تخریب نجات یافته ا‌ند، بعضی از این ساختمان‌ها به فهرست میراث ملی اضافه شده و برخی دیگر هم به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند. بسیاری از این ساختمان‌ها از طریق بازسازی‌ها و نوسازی‌های گسترده در حال تبدیل شدن به مکان‌هایی برای اسکان بیشتر، ساختمان‌هایی امروزی‌تر و با بدنمایی کمتر هستند. آن چه مسلم است این است که معماری وحشی یک بار دیگر درحال بازگشت به دنیای معماری است. رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در احیای این سبک معماری داشته ا‌ند. با جست وجوی بروتالیسم در اینستاگرام می‌توان بیش از ۵۰۰ هزار تصویر از ساختمان‌هایی را با این سبک از معماری یافت. چندین کتاب هم در این زمینه منتشر شده که به حفظ علاقه مردم کمک کرده است. در ادامه، با تعدادی از ساختمان‌های برجسته معرف سبک بروتالیسم در نقاط مختلف جهان آشنا می‌شویم.

بنای خاص یک گالری هنری

سالن پل رودولف، کانکتیکت آمریکا

سالن پل رودولف دانشگاه ییل، یکی از اولین ساختمان‌های با معماری وحشی در آمریکا محسوب می‌شود. در سال ۱۹۶۳ پل رودولف ساختمان دانشکده هنر و معماری دانشگاه ییل را در شهر نیوهاون، مقابل گالری آثار هنری دانشگاه که توسط لویی کان طراحی شده بود، بنا کرد. بنای گالری که یک دهه پیش از طرح رودولف احداث شده بود، دارای نمایی از شیشه و فولاد بود و می‌توانست الگویی الهام بخش برای رودولف باشد، اما رودولف که می‌خواست زبان معماری شخصی خود را در طراحی ساختمان به کار بگیرد با الهام از آثار معماران سبک بروتالیسم همچون لوکوربوزیه، توانست سبک معماری بروتالیستی را اعتلا بخشد و بنایی درخور تحسین و ماندگار خلق کند. این بنا یکی از نماد‌های معماری مدرن معاصر شناخته شده و نقشی تاثیرگذار در شکل گیری معماری دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی داشته است. همچنین کتابخانه گایزل در آمریکا بر اساس همین سبک معماری ساخته شده است. کتابخانه این موسسه با بیش از ۳۰۰ میلیون کتاب در زمره بزرگ‌ترین مراکز کتابخانه‌ای جهان محسوب می‌شود و معمار آن هم فردی بوده به نام ویلیام پریرا که اصالتا پرتغالی است.

زشت‌ترین ساختمان جهان تا سال ۱۹۷۲

برج ترلیک، لندن انگلستان

برج ترلیک لندن که توسط آرنو گلدفینگر طراحی شده، یک واحد مسکونی ۳۱ طبقه به سبک بروتالیسم است و از بنا‌های مشهور لندن به شمار می‌آید. این بلوک بتنی با ارتفاع ۳۳۲ فوت دارای دو ساختمان متمایز و در عین حال متصل به هم است که در آن‌ها آسانسور‌ها و راه پله‌ها از آپارتمان‌ها جدا شده اند تا فضای زندگی در ساختمان به حداکثر برسد. گلدفینگر یکی از معماران مدرنیست بود که پس از ویرانگری‌های جنگ جهانی دوم از او خواسته شد مناطق مسکونی شهر لندن را بازسازی کند. برج ترلیک با این هدف ساخته شد که مسکنی مدرن و مقرون به صرفه برای کسانی فراهم کند که خانه‌های خود را در جنگ از دست داده بودند. آثار معماری گلدفینگر مخالفان زیادی هم داشت. به عنوان مثال یان فلمینگ نویسنده جیمز باند، چنان از آثار گلدفینگر متنفر بود که نام این معمار را بر دشمن اصلی جیمز باند گذاشت. برج ترلیک که در سال ۱۹۷۲ تکمیل شد، در زمان ساخت خود به عنوان زشت‌ترین ساختمان جهان شناخته شد. این ساختمان در سال ۱۹۹۸ به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

ساختمان ۳۵ طبقه بدون نما

دروازه شهر غربی، بلگراد (صربستان)

یکی از نمونه ساختمان‌های سبک بروتالیسم ساختمان دروازه شهر غربی در شهر بلگراد صربستان است. این ساختمان اداری- مسکونی مرتفع که سومین ساختمان بلند در بلگراد هم به شمار می‌آید، توسط معماری صرب به نام پروفسور میهاجلو متروویچ در سال ۱۹۷۷ طراحی شد و کار ساخت آن در سال ۱۹۸۰ به پایان رسید. این ساختمان ۳۵ طبقه شامل دو برج (برج مسکونی ۳۰ طبقه و برج اداری ۲۶ طبقه) است که توسط یک پل دوطبقه به هم متصل شده‌اند و فضای بالای برج اداری به رستورانی گردان اختصاص یافته است. ارتفاع این ساختمان بدون احتساب رستوران ۱۱۵ متر است. استفاده از بتن آرمه، نمای خاکستری رنگ، استفاده نشدن از تزیینات ظاهری در نما و همچنین ارتفاع و عظمت ساختمان، عامل موفقیت آن در اجرای سبک بروتالیسم بوده است.

مسکن طبقه کارگر بعد از جنگ‌جهانی دوم

اونیته دبیتاسیون، مارسی فرانسه

ساختمان اونیته دبیتاسیون (به معنی واحد مسکونی) توسط لوکوربوزیه معمار مشهور فرانسوی در شهر مارسی به عنوان مسکن طبقه کارگر پس از جنگ جهانی دوم ساخته شد. ایجاد یک مرکز خرید، یک اداره پست و اتاق‌هایی برای ۱۶۰۰ نفر در آپارتمان‌هایی کارامد، باعث شد این ساختمان که به گفته لوکوربوزیه، «شکوه و عظمت تازه‌ای به بتن عریان می‌داد» به عنوان شهری مستقل عمل کند. این ساختمان عظیم به تازگی به عنوان میراث جهانی یونسکو معرفی شد.

آسمان‌خراش خالی از سکنه

سنتر پوینت، لندن انگلستان

یکی از اولین آسمان خراش‌های لندن، ساختمان اداری سنتر پوینت است که توسط جرج مارش از معماران شناخته شده انگلیسی به عنوان یک سازه بتنی و شیشه ا‌ی، در ۳۴ طبقه طراحی شد. این ساختمان بلند اداری که در انتهای خیابان آکسفورد در مرکز لندن قرار دارد، در دهه۶۰ میلادی ساخته شد، اما به مدت چند سال خالی ماند و در دهه ۷۰ میلادی، گروهی از مردم آن را به اشغال خود درآوردند تا اعتراض خود را به خالی ماندن چنین ساختمان بزرگی در زمانی‌که بسیاری از مردم لندن جایی برای زندگی کردن نداشتند، ابراز کنند. ساختمان پوینت که در سال ۱۹۶۶ تکمیل شد و اکنون درحال تبدیل‌شدن به یک ساختمان مسکونی است، در فهرست بنا‌های مهم و حفاظت‌شده انگلستان قرار دارد.

بیشتر بخوانید:

خراب نکردند که این زیبایی شکل بگیرد! (+تصاویر)

زیباترین سازه‌های بتنی جهان (+عکس)

تماشاخانه

از کودکی برخی مردهای ایرانی تا قفس سرباز پارسی / لگدی که معنای زیادی پیدا کرد (فیلم)

فیلمی ناب از بازار تهران در حدود ۱۲۰ سال قبل / لباس پوشیدن مردان و زنان تهرانی جالب است (فیلم)

فیلم های دیگر