ایلنا: نوشتن در مورد پسته ايران اين روزها بسيار سخت شده است؛ محصولي كه در روزگاري نه چندان دور صدر نشين بازار جهاني بوده است اما اكنون به باور بسياري از تحليلگران به كنجي رانده شده است. ايران داراي مقام اول جهان از نظر سطح زيركشت، توليد و صادرات پسته است و بيش از 50 درصد توليد و صادرات پسته دنيا در اختيار ايران قرار داشته و بعد از ايران، آمريكا دومين توليدكننده و صادركننده پسته است و سپس تركيه در اين زمينه داراي جايگاه سوم است.
در ايران استان كرمان اولين و بزرگترين منطقه توليد پسته است و حدود 70 درصد پسته كشور در اين استان توليد ميشود و 30 درصد باقيمانده نيز متعلق به استانهاي يزد، خراسان، استان فارس و استان سمنان است كه البته توليد پسته در 15 استان كشور وجود دارد ولي اين پنج استان در اولويت اول تا پنجم هستند بيشتر توليد اين محصول در مناطق كويري و گرم و خشك به دست ميآيد.
محمود باراني اولين توليدكننده پسته مرغوب ساوه به ایلنا میگوید: زمانی که کاردر ساوه شروع شد همه حتی کارشناسان جهاد کشاورزی سعی داشتند تا از ادامه كار جلوگيري كنند و میگفتند این زمینها حاصلی ندارد اما نا امید نشدم و کارم را ادامه دادم چنانچه تا 7 سال در آن منطقه تنها بودم و وزارت جهاد کشاورزی نه کارمان را تایید كرد و نه کمکي به توليد میکرد.اما پس از اولین برداشت در سال 1375 سایر تولید کنندگان پسته از منطقه بازدید کردند و انگیزهای برای کشت پسته و گسترش آن در ساوه بوجود آمد.
باراني در ادامه تصریح کرد: با گذشت10 سال از زمان کاشت نهالهای پسته در ساوه تولید پسته هر روز بیش از گذشته میشود و در حال حاضر بهترین محصول ایران را به ثمر میرساند وا کنون با تشکیل تعاونی تولیدکنندگان پسته هامون سبز استان مرکزی به ترویج کشت پسته درساوه پرداخته و کارشناسان کشاورزی را برای راهنمایی باغداران منطقه اعزام و تمام تجربیات 22 سالهام را دراختیار پسته کاران ساوه قرار میدهم.
پسته بهترين غذاي افطار
مديرعامل تعاوني پسته استان مركزي ادامه ميدهد: بهترین غذا برای باز كردن روزه پسته است اما آنقدر این محصول با قیمت بالا به مصرف کنندگان عرضه میشود كه بسیاری تنها جهت مصارف خاص آن را تهيه و نگهداري ميكنند.
این تولید کننده پسته در مورد نرخ تولید وفروش پسته میگوید: پسته درخت دیرزایی است و محصولش پس از 7 سال به بار مینشیند و باغدار زحمت زیادی برای محصول آن ميكشد بنابراین چنین محصولی نرخ پایینی ندارد اما نه نرخي كه الان در بازار عرضه مي شود.
وي ادامه د اد: در حال حاضر پسته تازه كيلويي بین 3 هزارتا 3هزار و 500 تومان و پسته خشک 7 هزار و 500 تا 8 هزار 500 تومان فروخته میشود اما مطابق سایر محصولات کشاورزی فروش همین پسته در بازار گاهی تا 18 هزار تومان هم میرسد.
باراني افزود: از هر سه کیلو پسته تازه یک کیلو پسته خشک بدست میآید و به همين دليل قيمت پسته خشكگرانتر از تازه آن است.
اين توليد كننده پسته معتقد است پسته محصولی صادراتی است و ایران بزرگترین تولید کننده آن در دنیاست چنانچه بیش از 70 درصد پسته دنیا را ایران تامین میکند.
او میگوید: در حال حاضر 446 هزار هکتار باغ پسته ثبت شده در کل کشور وجود دارد و هرچند که طی دو سال گذشته به دلیل خشکسالی و سرمازدگی محصول پسته کم شده اما ایران توانایی تولید پسته تا 300 هزار تن در سال رادارد.
بارانی میگوید: در سال گذشته 100 هزار تن پسته تولید شده و امسال پیشبینی میشود میزان آن به هزار تن برسد.
وی که حمایت دولت را در این بخش مهم و ضروری میداند گفت: پسته محصولی دو ساله است یعنی قوت بار آن یکسال در میان کم و زیاد میشود و دولت میتواند با در نظر گرفتن این مساله در سال بارآوری باغ پسته، از طریق تعاونیهای تولید و صادرات پسته و تخصیص سرمایه برای خرید محصول باغداران اقدام به انبار محصول کنیم تا نه قیمت پسته افت پیدا کند و نه برای صادرات با مشکل روبرو شویم یعنی اگر همه ساله150 هزارتن پسته صادرکنیم میتوان ادعا کرد قیمت پسته را در کنترل خود قرار دادهایم.
وی افزود: صادرات سالانه پسته از باغات پسته ساوه 200 تا 250 تن به کشورهای اروپایی مانند آلمان و سایر کشورهای متقاضی پسته ایران است.
تنظیم بازار شب عید
هرساله شبهای عید و یلدا مردم تقاضای بیشتری برای خرید آجیل و پسته دارند اما درست در همین ایام دلالان و سودجودیان با توجه به تقاضای بازار محصول انبار شده اشان را با قیمتهای گزاف به مصرف کننده میفروشند و پولیهای کلانی به جیب مي زنند چنانچه گاهی پسته نامرغوب و بی کیفیت که در روزهای معمول سال 5 تا 7 هزار تومان بفروش میرسد تاکیلویی 15هزار تومان هم فروخته ميشود.
اين توليد كننده پسته به ايلنا میگوید: دولت برای تنظیم بازار میتواند کمکهای زیادی انجام دهد. همچنین دررابطه باتبلیغات خارج از کشور کنسولگریها باید با تاجران هماهنگ باشند تا پسته به موقع صادرشود.
به اعتقاد كارشناسان به دليل بحران اقتصادي جهان و عدم وجود تورم در ساير کشورها قيمت پسته صادراتي افزايش نيافته است و اين در حالياست كه نرخ ارز در هشت سال گذشته ثابت مانده و محصول پسته در حال از دست دادن بازار خود در جهان است.
از سوي ديگر در زماني كه توليدكنندگان پسته كشور از نيازشان به حمايت دولت سخن ميگويند، جلال پور رييس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن استان کرمان در گفتوگو با رسانهها با اشاره به اينکه ايجاد توازن بين نرخ پسته در داخل و خارج کشور کار سختي است، مي گويد: تمامي توليد کنندگان، صادرکنندگان و فرآوري کنندگان پسته بايد شرايط را درک کنند و توقع افزايش درآمد نداشته باشند.
وي همچنين، اجراي طرح هاي راهبردي در صنعت پسته را از جمله امکان صادرات پسته به اروپا و تصويب پايانه صادراتي پسته را از اقدامات انجام شده در رابطه با اين محصول ميداند و ميگويد: براي حفظ بازار حدود 2/1 تا 5/1 ميليارد دلاري محصول پسته بايد با گسترش شيوه هاي صحيح باغباني تلاش شود.
نبض قيمت بازار پسته به دست دلالها
يك عضو هيات علمي اقتصاد كشاورزي موسسه تحقيقات پسته كشور ميگويد: نبض قيمت بازار پسته دست دلالها و واسطههاست كه هر زمان اراده كنند محصول خود را وارد بازار ميكنند و هر زمان كه قيمت مناسب نبود محصول را در انبارها نگه داشته و در طول سال و زمان مناسب بودن قيمت بازار اقدام به فروش پسته ميكنند.
باراني توليدكننده پسته نيزدر همين رابطه ميگويد: بیشترین چیزی که باغداران پسته را رنج میدهد اختلاف قیمت محصول در طول یکسال زراعی است که از کنترل خارج شده و باغدار نمیداند در چه زمانی باید محصولش را به فروش رساند زیرا در زمان برداشت قیمتها به شدت افت کرده و بعد از گذشت مدتی که محصول از دست کشاورز خارج شد قیمتها به شدت افزایش مییابد که البته دولت در اين مساله باید پیشقدم شده و به کشاورزان کمک كنند.
وی در توضیح بیشتر این مساله گفت: دولت باید نقدینگی در اختیار تولید کنندگان قرار دهد تا قیمت در طول سال حفظ شود.
دكتر رضا صداقت عضو هيات علمي اقتصاد كشاورزي موسسه تحقيقات پسته كشور نيز پايين بودن عملكرد در هكتار يا بهرهوري را يكي از مشكلات توليد پسته در كشور ميداند و ميگويد: بهرهوري در كشور ما يك چهارم تا يك پنجم بهرهوري در آمريكاست كه يكي از رقباي اصلي كشور ما در توليد پسته در بازارهاي جهاني محسوب ميشود. ما بايد با متوسط عملكردي در حدود 750 تا 800 كيلو پسته در هكتار با آمريكا كه داراي متوسط عملكرد سه هزار كيلو در هكتار است، رقابت كنيم.
وي افزايش هزينههاي توليد را يكي ديگر مشكلات توليد اين محصول در كشور ذكر كرد و افزود: به دليل تورم حداقل 20 درصد هر سال نسبت به سال قبل هزينههاي توليد اين محصول افزايش مييابد. بهرغم بالابودن قيمت اين محصول در بازار، قيمتي كه به توليدكننده ميرسد جوابگوي هزينههاي توليد نيست كه اين وضعيت نيز از ديگر مشكلات توليدكنندگان پسته در كشور به شمار ميرود.
اين عضو هيات علمي اقتصاد كشاورزي موسسه تحقيقات پسته با بيان اينكه نوسانات قيمت پسته در طول سال و بين سالهاي مختلف بسيار زياد است، ادامه داد: توليدكنندهها معمولا به دليل مشكلات مالي به محض برداشت محصول، توليدات خود را ميفروشند و بيشتر محصول در همان ماههاي اول به فروش ميرسد ولي واسطهها و دلالها بعد از خريد محصول، معمولا در طول سال ميفروشند بنابراين نبض قيمت بازار پسته دست دلالها و واسطههاست كه هر زمان اراده كنند محصول خود را وارد بازار ميكنند و هر زمان كه قيمت مناسب نبود محصول را در انبارها نگه داشته و در طول سال و زمان مناسب بودن قيمت بازار اقدام به فروش پسته ميكنند.
كارشناسان توليد پسته يكي از علل پايين بودن عملكرد در هكتار پسته را وضعيت آب و خشكسالي در سالهاي اخير مي دانند به طوري كه در چند سال اخير شور شدن و تلخ شدن آبهاي كشاورزي عوامل اساسي كاهش عملكرد در هكتار پسته بوده است.
در اينجا همچنين بايد به روز نبودن آموزش، ترويج و تحقيقات به عنوان ديگر مشكلات توليد اشاره كرد، چه آنكه بهرغم تواناييهاي بالايي كه در زمينه تحقيقات پسته در كشور داريم متاسفانه به دليل نبودن امكانات و بودجههاي تحقيقاتي مناسب معمولا كارها به روز انجام نميشود و رفع هر مشكل در توليد پسته چندين سال زمان ميبرد كه همين امر صدمات بسياري به توليد اين محصول وارد ميكند.
به گزارش ايلنا ساختار قبلي كشاورزي به گونهاي است كه اغلب كشاورزان سنشان بالا رفته و همچنين داراي تحصيلات ابتدايي بوده يا بيسواد هستند كه همين موارد نيز مشكلاتي را براي توليد ايجاد ميكند.
از سوي ديگر به دليل تورم موجود در اقتصاد كشور قطعا هزينههاي توليدات كشاورزي كشور هم تحت تاثير آن بوده، بهطوري كه برآورد شده هزينههاي توليد محصولات كشاورزي بيش از نرخ تورم رسمي كشور در سالهاي گذشته افزايش پيدا كرده است و در حال حاضر شرايط بهگونهاي است كه توليد ما براي بسياري از خرده كشاورزان يا غير اقتصادي شده يا اينكه توليد اين محصول براي آنها به زودي غيراقتصادي ميشود.
همچنين در حال حاضر صادرات پسته كشورمان به آلمان نسبت به چند سال قبل به شدت كاهش پيدا كرده و در مقابل بيشتر صادرات ما به سمت كشورهاي عربي و كشورهاي آسياي ميانه، آسياي جنوب شرقي شيفت پيدا كرده است و در واقع مشكل كيفيتي، خود را به اين شكل نشان داده كه ما بازارهاي سودآور و نهايي را از دست ميدهيم و به سمت بازاريابي كه پسته را از ما ميخرند و مجددا به كشورهاي ديگر صادر ميكنند، پيش رفتهايم.