سفرنامه اربعین

چاي و سيگار با فرهنگ روزمره عراقي ها عجين شده است.

فاضل دريس

١) مرز

در روزي كه وزير كشور فرمان بسته شدن گذرگاههاي مرزي را به دليل ازدحام زائران صادر كرد ما بدون مشكلي و بصورت كاملاً عادي از مرز شلمچه وارد كشور عراق شديم.

اتوبوس و وسيله نقليه جهت انتقال زائران به مقصد در قسمت عراق وجود داشت و نكته ي جالب همكاري و اقدام مردم بصره و فراخوان ماشين هاي شخصي بصورت رايگان و انتقال تا بصره بود.

قسمت ايراني شلمچه نظم و نظافت و خدمات خوبي داشت و با عبور از مرز، اختلاف نظافت عمومي و عدم وجود زيرساخت ها و حتا در جمع اوري زباله ها كاملاً مشهود بود.

٢)نجف

مقصد اول زائران ايراني شهر نجف أشرف است. خدمات مواكب در نجف كمتر از ساير أماكن است به همين خاطر اكثر زوار مدت كمي در نجف را مي گذرانند و بسوي كوفه مي روند.

خود اهالي مي گويند كه مواكب نجفي ها در مسير پياده روي تا كربلا مستقر مي شوند. كوفه در بنرها و پلاكاردهاي دولتي به عنوان "شهر مقدس كوفه علوي"ذكر مي شود.

نگاه سياسي و اجتماعي اهل نجف در قالب تبعيت از مرجعيت شيعه و حول و حوش آيت الله سيستاني تعريف مي شود. در واقع يك نگاه فقهي و گاه غير سياسي نيز از آن برداشت مي كنند.

بازسازي و توسعه أماكن زيارتي به خصوص در كوفه شامل مساجد سهله و كوفه و ميثم تمار به سرعت در حال انجام است.

كوفه از نظر سياسي تحت نفوذ خاندان صدر و جريان صدريون قرار دارد و نماز جمعه ي مسجد كوفه نيز از اين خاندان تبعيت مي كند.

٣)اوضاع سياسي

شيعيان عراق بعد از سقوط صدام، عمده مناصب قدرت را در دست دارند اما نگاه شهروندان به آنان چندان مثبت نيست و دليل آن هم عملكرد نامطلوب اجرايي و عمراني و اختلافات و چند دستگي بين رهبران سياسي شيعي مي دانند.

اعتراضات خياباني مكرر مردم خارج از قدرت و احزاب از نشانه هاي اين نارضايتي هاست.

ليكن شهروندان شيعه از بيم سلطه ي بقاياي تفكر بعثي يا تندروهاي سلفي ناگزير به انتخاب بين كانديداهايي در دايره ي مذهب بوده و دامنه ي اختلاف بين گروههاي مقتدي صدر از يك طرف و ساير احزاب شيعي در طرف ديگر كاملاً به ميان مردم كشيده شده و اين در ميان گفتگوهاي روزمره عيان بوده و بازار اتهام خيانت و إهمال و وابستگي به خارج و خروج از امر مرجعيت داغ است.

مقتدي صدر به عنوان زعيم دوستداران و هواداران جريان صدريون داراي نفوذ بسياري بالايي در ميان توده هاي مردمي و طبقات جامعه ي شيعيان است و اين براحتي در ميان گفت و شنود هاي روزانه ي عراقي ها قابل تشخيص است.

بعد از حوادث اول ماه صفر و اشغال مراكز دولتي توسط هواداران صدر و با شنيدن حرف هاي شيعيان عراق، أكثراً از آرامش قبل از طوفان و سكوت ناشي از شور أربعين حكايت دارد. در واقع همه نگرانند كه مبادا با پايان اين ايام، باز صدر وارد اردوكشي هاي ميداني شود.

اعتماد مردم به مرجعيت و جايگاه آيت الله سيستاني در سپهر سياست عراق عمده دليل و قوت قلب مردم براي عبور آرام از كشمكش هاي سياسي و اجتماعي است.

حضور و نفوذ گروههاي حشد الشعبي(نيروي نظامي شكل گرفته با فرمان مرجعيت جهت مقابله با داعش) كاملاً واضح است و البته مردمان شهرهاي جنوب عراق داراي ديد مثبتي نسبت به آنان هستند.

عليرغم وجود احزاب و تشكل هاي سياسي متنوع در عراق اما كماكان مذهب نقش عمده اي در شكل گيري ائتلاف ها و همبستگي انتخاباتي و سياسي ايفا مي كند و جامعه ي عراق حتا فارغ از قوميت ها، يك جامعه ي با تنوع مذهبي ( در تمام زوايا و صحنه هاي اجتماعي ) ديده مي شود.

و شيعيان شبه ليبرال و تكنوكرات همچون نخست وزير فعلي پايگاه مردمي مناسبي ندارند و از طرفي اين علائق مذهبي در نگاه و قضاوت مردم به كشورهاي همسايه نيز تاثير دارد.

٤)اجتماعي و فرهنگي

بدلائل مختلف ناشي از جنگ و ترور و خشونت هاي عريان، پديده هايي همچون پرخاشگري و سيگار و عصبانيت كاملاً مشهود است. هر چند احترام خارجي ها بويژه ايراني ها را حفظ مي كنند و خود معتقدند كه در ايام اربعين سعي مي كنند فارغ از مشكلات داخلي ، در خدمت زائران باشند.

عراقي ها علاقه ي خاصي به شبكه هاي اجتماعي دارند و داراي انترنت همراه با سرعت بالا هستند و فيسبوك پر طرفدارترين شبكه در بين آنهاست و بقول وزير سابق بدون فيلترينگ.

آزادي هاي اجتماعي خارج از شهرهاي مذهبي رايج و حجاب اختياري است. درجنوب قدرت كماكان در بين شيوخ و بزرگان عشائر توزيع شده و عمده مناصب دولتي استاني و ملي بين فرزندان اين افراد تقسيم شده و فراخوان هاي خياباني له يا عليه اين و آن به مدد همين گروههاي عشائري و حزبي در اكثر استانها امري رايج است.

خيابانها پر است از ماشين هاي وارداتي و خالي از توليدات داخلي به همراه ديگر اقلام زندگي كه از كشورهاي دور و نزديك به عراق سرازير مي شوند.

مردم عراق به دليل فروش خوب نفت داراي قدرت خريد بالاييست.

پول نقد به وفور در دستان مردم ديده مي شود و خبري از پرداخت هاي الكترونيكي و كارت بانكي نيست.
حتا شعب بانك زياد نيستند.

خيلي ها در اين چند سال سفر خارجي رفته اند اما كمتر در مورد دانشگاه و تحصيلات عاليه صحبت مي شود.
روزنامه ها و سايت ها و شبكه هاي تلويزيوني خصوصي به ميزان زياد وجود دارد.

رانندگي در عراق مساوي است با سرعت ديوانه وار و البته رانندگي زنان در شهرهاي مذهبي يك پديده ي نادر محسوب مي شود.
چاي و سيگار با فرهنگ روزمره عراقي ها عجين شده است.

زير ساخت هاي عمراني ضعيف و كمابيش شبيه يك كشور جنگ زده.

هنوز بيمه شخص ثالث عمومي و اجباري نيست و فوت ناشي از تصادفات توسط شيوخ قبايل حل و فصل مي شود.
قطع برق به مدت چندين ساعت و مكرر در طول روز عاديست و بدون موتور توليد برق امكان خدمات رساني به زائران توسط مواكب امكانپذير نبوده و موتورخانه هاي محله اي و در ازاي پرداخت مبلغ به مالك ژنراتور در بسياري از شهرها وجود دارد.

٥)كربلا

از جنبه ي اعتقادي، كربلا ميعادگاه عاشقان و دوستداران خاندان رسول اكرم و مقصد ميليون ها شيفته و دلداده ي مرام و راه و مكتب حسيني است.

هتل ها و بازارهاي قديمي حول حرم به جهت پروژه توسعه اي در حال تخريب هستند اما هنوز حرم مطهر حسيني و آستان پاك ابالفضل تا رسيدن به نقطه ي مطلوب با گنجايش اين حجم زاير فاصله بسيار دارد.

محلات دور از حرم از امكانات شهري محرومند و شهرك هاي أطراف انگار بودجه اي تعريف شده جهت بازسازي و ترميم و عمران ندارند.

اهالي كربلا يكي از دلايل شروع كارهاي عمراني روزمره مثل آسفالت و غيره طي يكسال گذشته را انحلال شوراي شهر و استان و حذف نظام سهميه بندي سياسي و تمركز قدرت اجرايي در شخص استاندار مي دانند كه آن را از ثمرات شورش و اعتراضات جوانان عراقي در سال گذشته موسوم به انقلاب تشرين (ماه مي) بر مي شمارند.

البته كربلا داراي پل هاي عديده و چندين بزرگراه عريض و خوب نيز مي باشد.

نظم شهري و عادي كربلا در ايام اربعين بطور كامل به هم مي ريزد و تمام عوامل دولتي و مردمي در راستاي خدمت رساني به زائرين بسيج مي شود و صبر و حوصله ي اهالي كربلا در برابر نتايج حضور هزاران موكب و ميليونها زاير ستودني است .

٦) مشايه و خدمات

به حركت پياده روي مردم بسوي كربلا مشايه مي گويند.
حركتي با سابقه ي تاريخي كه بعد از سقوط رژيم بعث و در سايه ي حمايت امنيتي دولت و خدمات مردمي به زائران به شكل گسترده تري انجام مي شود.

به هيئت هاي مذهبي خدمات رسان در طول مسير ، موكب مي گويند كه شكل و نماي فيزيكي و نوع خدمات متفاوت بوده و امروزه تقريباً راههاي منتهي به كربلا بويژه از مسير نجف مملو از مواكب مردمي است كه به أنواع مختلف خدمات رساني مي كنند.

خدمات مواكب به زائران بسيار گسترده و متنوع است بطوري كه دسترسي و وفور آب شُرب در بطری هاي يك بار مصرف در گرماي شديد يك نكته ي جالب توجه است.

دولت و مردم عراق به أربعين و حضور زائران نگاه غير تجاري و غير توريستي دارند حتا أكثراً آن را يك حضور عبادي و مذهبي مي دانند كه نبايد از آن استفاده ي اقتصادي و مادي شود.

مشايه در ايام اربعين اكنون به جزئي از فرهنگ مردم عراق تبديل شده و سال به سال متنوع تر و گسترده تر مي شود.

آنچه كه بيان شد قسمتي از واقعيات جامعه ي چند لايه اي عراق است كه رد يا تاييد هر گزاره از نوشتار با مطالعات علمي و دقيق امكانپذير بوده و در واقع خلاصه اي از يك سفرنامه ي كوتاهي است كه نويسنده آن را ديده يا شنيده است.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه