محمود بیاتی که بود؟ / وداع با آفرینندۀ نخستین افتخار ملی برای فوتبال ایران

   عصر ایران؛ امیر حسن خدیر- درگذشت «محمود بیاتی» پیش‌کسوت باشگاه استقلال (تاج) و آفرینندۀ نخستین افتخار ملی برای فوتبال ایران، بهانه‌ای است تا برخی از رخدادها و نقاط کارنامۀ او را بازگوییم.

   مراد از اولین افتخار بزرگ فوتبال ایران همانا کسب نخستین قهرمانی در آسیا با پیروزی تیم ملی بر اسراییل به مربی‌گری او و با گل‌های همایون بهزادی و پرویز قلیچ‌خانی است؛ دو بر یک و در سال 1347 خورشیدی در جام ملت‌های آسیا.

  او خود در سال 1958 -که تیم ملی فوتبال ایران نایب قهرمان اولین دورۀ بازی های آسیایی شد- کاپیتان تیم ملی بود و از وفادارترین بازیکنان و کاپیتان‌های تاریخ باشگاه تاج (استقلال) هم به حساب می‌آید چرا که از 1328 تا 1341 به صورت پیوسته بازیکن آن بوده است.

 امجدیه‌روهای قدیمی به یاد دارند و نقل می‌کنند محمود بیاتی که نوک حملۀ تاج بازی می‌کرد، یک گل‌زن قهار بود و با «پرویز کوزه‌کنانی» یک زوج موفق را شکل می‌دادند.

  جالب است بدانید هر چند محمود بیاتی نظامی بود و به درجۀ سرهنگی هم رسید اما مشمول قانون من‌درآوردی ممنوعیت  بازی نظامیان در تیم های غیر‌نظامی نشد. قانونی که موجب شد تاج، بازیکنان بزرگی چون حسن حبیبی، حشمت مهاجرانی، محمد رنجبر و اصغر شرفی را از دست بدهد.

   اما چرا بیاتی مشمول این قانون نشد؟ چون او فوتبال را در سال 1341 و قبل از تصویب و ابلاغ این قانون (1342) کنار گذاشته بود! 

   او که بعدتر آماده شد در جایگاه سرمربی در عرصۀ فوتبال اثر گذار باشد جانشین علی دانایی‌فر شد که از 1324 تا 1343 سرمربی تاج بود. بیاتی که تا سال 45 مربی تاج بود، جای خود را به همان دانایی‌فر داد که جانشین او شده بود و بدین ترتیب مرحوم دانایی‌فر همچون علی پروین در پرسپولیس به عنوان رکورددار مربی‌گری باشگاهی در ایران شناخته می‌شود.

  در سال 1347 و پس از آن که تیمسار پرویز خسروانی مالک و صاحب باشگاه تاج، معاون نخست‌وزیر و رییس سازمان تربیت بدنی شد، حسین فکری را از تیم ملی کنار گذاشتند و محمود بیاتی سرمربی تیم ملی فوتبال ایران شد و نخستین افتخار را در سطح ملی به ارمغان آورد: قهرمانی در پی موفقیت در مقابل چین ملی (تایوان)، برمه، هنگ کنگ و در فینال هم با اسراییل و با آن بازی تاریخی.

  مربی موفق اما به این بهانه کنار گذاشته شد که برای هماهنگی با فوتبال روز دنیا به مربی خارجی نیاز است. پس به جای او رایکوف آمد.

  این برکناری اما آغاز اختلافات او با خسروانی و تاج شد و کنار بود و خانه نشین تا کامبیز آتابای رییس مقتدر فدراسیون  قبل از المپیک 1972 او را جانشین محمد رنجبر کرد. هم او که تیم را به المپیک رسانده بود!

    اختلافات بیاتی با خسروانی چنان عمیق شده بود که بازیکنان زمان محمد رنجبر و ریاست خسروانی، ناصر حجازی، حسین کلانی، همایون بهزادی، غلامحسین مظلومی و مصطفی عرب- را با خود نبرد و با علی جباری فوق ستاره آن زمان تاج و تیم ملی هم به مشکل خورد چندان که تعویض او مقابل مجارستان همانا و شکست 5 بر صفر همان و بعد هم یک باخت سنگین دیگر در برابر دانمارک: چهار بر صفر. با این دو باخت سنگین کسی دیگر به تیم بیاتی امید نداشت و همه منتظر یک شکست فاحش  در مقابل برزیل بودند اما تیم المپیک ایران با گل مجید حلوایی و نتیجۀ یک بر صفر برزیل ابرقدرت فوتبال جهان را برد و همه را شگفت‌زده کرد.

  برای راه یابی به جام جهانی 1974 ایران باید در پلی‌آف به صورت رفت و برگشت با استرالیا بازی می کرد. بازی رفت را سه بر صفر باختیم ومسؤولیت آن متوجه بیاتی شد چرا که اصرار او در بازی دوستانه با نیوزیلند موجب مصدومیت بازیکنان کلیدی ایران از جمله علی پروین شده بود.

  در بازی برگشت باید جبران می‌شد و چاره‌ای نداشت به رغم اختلاف شدید با خسروانی به بازیکنان تاج میدان دهد. این کار را کرد اما مشروط و از ناصر حجازی، منصور رشیدی، کارو حق‌وردیان، اکبر کارگر‌جم، جواد قراب و رضا عادل‌خانی خواست متنی را امضا کنند که متضمن اعلام وفاداری آنان به تیم ملی فارغ از تعلقات باشگاهی و شخص خسروانی بود. همه امضا کردند الا ناصر حجازی با این استدلال که " من علیه کسی که نان و نمک او را خورده‌ام هیچ برگه‌ای را امضا نمی‌کنم."

    محمود بیاتی هم به همین اعتبار ناصر حجازی را خط زد و رشیدی درون دروازه ایستاد. روحیه تیم پایین آمد اما ایران با دو گل پرویز قلیچ‌خانی -یکی از روی نقطۀ پنالتی و دیگری شوتی از 40 متری- بازی را برد اما این پیروزی برای صعود کافی نبود چون بازی قبلی را سه بر صفر باخته بودند. در نتیجه ایران حذف شد و بیاتی طبعا آماج انتقادات شدید قرار گرفت و برکنار شد و "فرانک اوفارل" جای او راگرفت.

   پرویز خسروانی درصدد حذف او و بازیکنان امضا کننده برنیامد ولی فوتبال بی‌رحمی های خاص خود را دارد و بازی‌های راه‌یابی به جام جهانی 1974 نقطه پایانی برای حضور محمود بیاتی در عرصۀ فوتبال شد و بعد از انقلاب 57 به آمریکا رفت نزد دوستان صمیمی خود: پرویز کوزه کنانی و منوچهر طیورچی مشهور به منوچ فنر.

  این اشاره هم خالی از لطف نیست که سالیانی بعدتر که نویسندۀ این سطور هم به یاد می‌آورد به دعوت منصور پورحیدری به ایران آمد تا بازی استقلال مقابل پرسپولیس را در ورزشگاه آزادی از نزدیک ببیند. استقلال آن بازی را با دو گل برد اما در میان انبوه تماشاگران و خبرنگاران ورزشی کمتر کسی مردی را می‌شناخت که تیم ملی فوتبال ایران با او به کسب اولین افتخار خود – قهرمانی در آسیا- نایل آمده بود. البته طبیعی است که با تغییر نسل شناخت کمتر شود اما در ورزشگاه ها خوش‌آمد می‌گویند و در برنامه‌های تلویزیونی یاد می‌کنند. کما این‌که هر گاه دی‌استفانو اسطورۀ رئال به تماشای مسابقه‌ای می‌رفت تصویر او را نشان می‌دادند. یکی از کارکردهای رسانه‌ها انتقال همین اطلاعات از نسلی به نسل دیگر است. هیچ لذتی برای پیش کسوتان بالاتر از آن نیست که شناخته و از آنها یاد شود و هیچ رنجی هم بیش از این که به بوته فراموشی سپرده شوند. 

   (آیا در این شب‌ها که مجریان ورزشی در تلویزیون از روی لپ‌تاپ و اینترنت جزء به جزء اطلاعات بازیکنان تیم‌های خارجی را بازگو می‌کنند و تصویر بزرگ آنان را روی دیوار و به قول خودشان «وال» می‌اندازند؛ سهمی هم برای محمود بیاتی قایل می‌شوند؟)

تماشاخانه

لحظه هدف قرار گرفتن آنچه گفته می‌شود ریزپرنده بوده، در آسمان اصفهان (فیلم)

همه چیز درباره کشفیات مرموز باستان‌شناسی در اصفهان / از کشف یک کوره اعجاب‌انگیز تاریخی تا لوله‌های عظیم آب و فاضلاب ۱۰۰۰ ساله و یک سازه عجیب مسقف احتمالا متعلق به یهودیان (فیلم)

فیلم های دیگر