چوپانی که وزیر نفت عربستان شد

  عصر ایران؛ فرامرز خوش‌صدا - برای ما ايرانی‌ها قصۀ نفت داستان پرآب چشمی است كه معمولا قصه‌گوهايش آن را به «خواب آشفته» و «نفرين» تشبيه می‌كنند. قصه‌ای كه از روز اولش درد و رنج است و نهايتا در كودتای 28 مرداد به ذكر مصيبت بدل می‌شود.

  اما قصۀ نفت سياه از نگاه ديگران چندان هم سياه نيست. برای كودك ريزجثۀ عشيرۀ بدوی در صحرای عربستان، كه دو سه سالی بعد از كشف اولين چاه‌های نفت در اين كشور به دنيا آمد و كم‌كم خودش به سكان‌دار كشتی نفت در جهان بدل شد، داستان نفت، يك داستان سراسر شيرين است.

  علی النعيمی، از روزی كه در 12 سالگی توانست از يك چشم‌پزشك محلی گواهی 17 سالگی بگيرد، مسيری را شروع كرد كه از يك كودك چوپان با دمپايی‌های پاره، به وزير نفت و مديرعامل بزرگ‌ترين صادركنندۀ نفت خام جهان تبديل شد. او هفت دهه در آرامكوی سعودی كار كرد و نهايتا، خيلی بی ‌سر و صدا از مقامش كناره‌گيری كرد.

  «برآمده از صحرا» Out of Desert زندگی خودنوشت علی النعيمی، وزير نفت و منابع طبيعی پيشين عربستان سعودی است. مترجم این کتاب یحیی احمدی و ناشر آن انتشارات رود است.

  علی النعيمی، چهارمين وزير نفت عربستان بود. اسلاف او به خصوص دو وزير نفت ابتدايی پادشاهی سعودی، روياهای بزرگی را برای منابع عظيم نفت عربستان و مديريت بازار جهانی نفت انديشيده ‌بودند.

  وقتی در ابتدای دهۀ 1980 مسئوليت مديريت شركت آرامكو به علی نعيمی واگذار ‌شد، او به يكی از مهم‌ترين بازيگران اقتصادی جهان تبديل ‌شد؛ تا جايی كه پانزده سال قبل، مجلۀ تايم در گزارشی علی النعيمی را يكی از 100 چهرۀ موثر جهان ناميد و فايننشيال تايمز او را "قدرتمندترين مرد در حوزۀ انرژی جهان" مي‌نامید.

   علی نعيمی يك پسر ريزجثه از عشيره‌های بدوی عربستان بود كه كاركردن را از 4 سالگی با چوپانی گوسفندان قبيله آغاز كرد. بزرگ‌ترين نقطه عطف زندگی اين صحرانشين، زمانی بود كه برادرش او را با خود به مدرسه برد؛ جايی كه معلم‌ها اولين كلمات انگليسی را به او ياد دادند.

   همين دانش زبان خارجی بعدها خيلی به كار نعيمی آمد كه قرار بود چندين دهه از زندگی خود را در كار كردن با مهندسان و مديران آمريكايی در شركت نفت كاسوك و بعدها آرامكو و نهايتا به عنوان يكی از شناخته‌شده‌ترين ديپلمات‌های اقتصادی جهان بگذراند.

  علی كمتر از 10 سال داشت كه به عنوان دستيار برادرش كه در دفاتر شركت نفت كاسوك كار می‌كرد، وارد اين شركت نفتی نوپا شد. مدتی بعد، زمانی كه برادرش جان خود را از دست داد، شركت تصميم گرفت او را كه مدتی با برادرش در دفاتر به عنوان پادو كار كرده و با شرايط آشنا بود به جای او استخدام كند.

   اما برای اين اولين شغل نفتی، بخت زياد با نعيمی يار نبود. چند ماهی بيشتر نگذشته ‌بود كه پادشاهی عربستان يك قانون كار جديد تصويب كرد كه بر اساس آن كمپانی‌ها حق استخدام كودكان زير 18 سال را نداشتند.

   نعيمی كه 12-10 سالی بيشتر نداشت و جثۀ كوچكش هم سن او را حتی از اين كمتر جلوه می‌داد، شغل اول خود را قربانی اين قانون می‌ديد. او طی ماه‌های بعد چندين شغل موقت ديگر را تجربه كرد و حتی توانست در يكی از پايگاه‌های نظامی آمريكايی هم كاری براي خود دست و پا كند، اما نهايتا در دوازده سالگی بار ديگر پايش به كاسوك، شركت نفت آمريكايی عربستان سعودی باز شد.

   اصرار او برای گرفتن شغل، نهايتا او را به مطب يك چشم‌پزشك محلی رساند تا گواهی سنی برای خودش دست و پا كند و ثابت كند كه 18 ساله است. می‌نويسد كه پزشك در گواهز‌اش می‌نويسد 12 سال و خودش اصرار مز‌كند كه دست كم 20 سالش است. نهايتا دو طرف روی 17 توافق می‌كنند؛ عددی كه براي استخدام در شركت كاسوك كه اندكی در برابر سن قانونی انعطاف داشت، كافی بود.

  بعد از اين دوره پيشرفت علی نعيمی آغاز می‌شود: دو بار اعزام برای تحصيلات تكميلی به دانشگاه آمريكايی بيروت و بعد از آن هم تحصیل در دانشگاه ليهای و استنفورد آمريكا، او را به يك مهندس متخصص زمين‌شناسی و هيدرولوژی تبديل كرد.

  او پله پله در شركت نفت عربستان رشد كرد، اما نهايتا بالاترين مقام اين كمپانی را زمانی كسب كرد كه دولت عربستان موفق شد تمامی سهام آرامكو را از شركای آمريكايی خريداری كند. پروژۀ آغاز كنترل بر بازار جهانی نفت برای رياض از زمان اولين وزير نفت اين كشور، عبدالله الطريقی آغاز شد.

  طريقی كه تحصيلكردۀ آمريكا بود و از مقام‌های منصوب ملك سعود بن عبدالعزيز محسوب می‌شد، يك مقام بلندپرواز سعودی بود كه بعد از جدايی مديريت نفت سعودی از وزارت اقتصاد و تشكيل وزارت نفت، صدارت نفت و منابع طبيعی عربستان را بر عهده گرفت. او كه به شيخ سرخ مشهور بود، از فعالان سياسی مخالف وليعهد وقت و شاه بعدی عربستان، ملك فيصل بود.

   مشهورترين اقدام طريقی، تاسيس سازمان كشورهای صادركنندۀ نفت (اوپك) با همكاری خوزه پابلو پرز آلفونسو، وزير نفت ونزوئلا به عنوان اولين جرقۀ تعيين قيمت توسط كشورهای توليد‌كنندۀ نفت به جای كمپاني‌های غربی بود.

   دولت طريقی مستعجل بود و با روی كار آمدن ملك فيصل از كارش بركنار و به بيروت تبعيد شد. اما پروژه‌ای كه او آغاز كرده ‌بود، توسط جانشينش، احمد زكی‌يمانی، ادامه يافت. يمانی ضمن ادامۀ كار برای تشكيل اوپك، پروژۀ بازپس‌گيری امتياز توليد و استخراج نفت عربستان از آمريكا را هم آغاز كرد.

   از سال 1962 تا 1983 دولت عربستان به تدريج تمام سهام شركت آرامكو را از آمريكا خريد و نهايتا با خريداری آخرين واحد اين شركت، يعنی واحد گاز مايع، علی النعيمی، كه بعد از 35 سال كار در آرامكو در سن 47 سالگی به يك مدير ارشد و كاركشته عربی تبديل شده ‌بود، به عنوان اولين مديرعامل غيرآمريكايی آرامكوی سعودی انتخاب شد.

   نعيمی 12 سال بعد به مقام وزارت نفت رسيد و دو دهه اين مقام را در اختيار داشت. او طی 21 سال با سه پادشاه همكاری كرد و به عنوان بزرگ‌ترين توليدكنندۀ اوپك، توافق‌های بزرگی را برای مديريت بازار جهانی نفت مديريت كرد. آخرين اقدام او، برداشتن سقف توليد عربستان با هدف جلوگيری از افزايش شديد قيمت نفت در سال 2014 بود.

بیشتر بخوانید:

مقایسه درآمدهای نفتی ایران با عراق و عربستان/ راز موفقیت آنها چیست؟

درآمد نفتی روزانه 900 میلیون دلاری عربستان سعودی

عربستان سعودی چه می کند‌؟ / برنامه ریزی عملیاتی برای شکل گیری تمدن جدید در 2030 : صندوق ذخیره ارزی 2500 میلیارد دلاری / قطع کامل وابستگی به نفت / قرار گرفتن سه شهر عربستان در میان 100 شهر برتر جهان/ افزایش نسبت مشارکت زنان در بازار کار به 30 درصد / بزرگ تر شدن سبد تفریح و فرهنگ در خانواده

عربستان سعودی خواهان مذاکره با ایران درباره میدان نفتی آرش شد

شرکت نفت عربستان سعودی، دومین شرکت بزرگ جهان شد

تماشاخانه

شرک واقعی کیست؟ داستان فرشته فرانسوی که دنیا او را هیولا می‌دید (فیلم)

دارویی که این روزها پولدار‌های چاق به دنبالش هستند / درباره آمپول لاغری که فقط دست ۱۰ درصد مردم جهان به آن می‌رسد (فیلم)

فیلم های دیگر