آخرالزمان دریایی با معضلی به نام پلاستیک

   عصر ایران؛ ترنم تهرانی - سخت می‌توان از كنار موضوع پلاستيك عبور كرد. آمار و ارقام و حقايق مربوط به پلاستیک، آن قدر تكان‌دهنده‌اند كه گويی داستانی خيالی و فانتزی را شرح می‌دهيم.

   اين گفته‌ حقيقت دارد كه نيمی از پلاستيك‌های تاريخ کرۀ زمين در 15 سال اخير توليد شده‌اند؟ هر ساله يك تريليون كيسۀ پلاستيكی در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گيرد كه ميانگين "عمر بازدهی" آن 15 دقيقه است و آيا اين عمر، مدت دوام پلاستيك از 450 سال تا هميشه را تخمين می‌زند؟

   متاسفانه پاسخ مثبت است و اين حقايق تلخ و باقی مسائل هم درست است. به همين دلیل مجلۀ National Geographic از لارا پاركر: گزارش‌نويس و رندی اولسون: عكاس خواسته است به بررسی اين بحران جهانی بپردازند.

   البته گاهی هم پيش آمده كه پلاستيك‌ها مايه شگفتی شده‌اند. همان طور كه پاركر می‌نويسد، آن‌ها به پيروزی متفقين در جنگ جهانی دوم كمك كردند و «سفرهای فضايی را آسان كرده‌اند، انقلابی در صنعت دارو راه انداخته‌اند... با ايربگ‌ها، انكوباتورها، كلاه‌های ايمنی، يا با رساندن آب شرب سالم به فقرا در آن بطری‌های مصرفی كه حالا شوم و نحس هستند، روزانه جان بسياری را نجات می‌دهند.»

   اما با اين وجود عكس‌های حيرت‌آور اولسون نشان می‌دهد که ما انسان‌ها، رستاخيز پلاستيك را رقم زده‌ايم. کشورهای توسعه‌يافته زندگی پرآسايش شهروندان‌شان را از ضايعات خالی می‌كنند و آن‌ها را روی سر آسيب‌پذيرترين مردمان اين سياره می‌ريزند.

  خبر خوب اينكه می‌توان اين مسئله را حل كرد؛ مجلۀ نشنال جئوگرافيك به نوبۀ خود شماره‌های ماه ژوئن را در پاكت‌های كاغذی به دست مشتركانش رساند. همين تغيير استفادۀ ماهانه از بيش از دو‌ونيم ميليون كيسۀ پلاستيكی را كاهش می‌دهد.

اگر زمانی كه مسافران شهر پليموث لندن با كشتی مي‌فلاور براي نخستين‌بار راهي آمريكا شدند پلاستيك اختراع شده بود احتمالا حالا پس از گذشت چهار قرن، زباله‌های پلاستيكی آن‌ها را می‌ديديم.

 اگر آن مهاجران مثل بسياری از آدم‌های اين روزها با بی‌خيالی بطری‌های خالی و كيسه‌های پلاستيكی را در ساحل می‌ريختند، امواج آتلانتيك و نور خورشيد اين پلاستيك‌ها را به تكه‌های ريز بدل می‌كرد و ممكن بود اين ذره‌ها هنوز هم روی آب‌های اقيانوس‌های جهان شناور باشند و هر روز موادی سمی را جذب ‌كنند و آنقدر شناور می‌ماندند تا طعمۀ ماهی يا حلزون‌های بيچاره شوند يا سرانجام وعدۀ غذايی ما.

وقتی با قطاری كه در امتداد ساحل جنوبی انگلستان حركت می‌كند به پليموث می‌رفتم، فكر كردم بايد خدا را شكر كرد كه در زمان آن مهاجران خبری از پلاستيك نبود.

پلاستيك تا پيش از قرن نوزدهم اختراع نشده بود و توليد انبوه آن حدود 1950 روی داد. ما امروزه با 9 ميليارد و دويست ميليون تن پلاستيك روبرو هستيم. از اين ميزان، 6 ميليارد و 900 ميليون تن آن به ضايعات تبديل می‌شود و از اين ضايعات به مقدار 6 ميليارد و 300 ميليون تن هرگز وارد چرخه بازيافت نمی‌شوند.

هيچ‌ كس نمی‌داند چه مقدار ضايعات پلاستيكی غيرقابل بازيافت راهشان به درياها يعنی آخرين چاهك‌های زمين ختم می‌شود. جنا جمبك، استاد مهندسی دانشگاه جورجيا در سال 2015 توجه همگان را با آماری تقريبی به اين بحران جلب كرد: هر ساله بين 5 ميليون و 300 هزار تا 14 ميليون تن ضايعات غيرقابل بازيافت در مناطق ساحلی ساخته می‌شود.

 طبق گفتۀ او و تيم تحقيقاتي‌اش اغلب آن‌ها از كشتي‌ها بيرون ريخته نشده‌اند و روی زمين و رودخانه‌ها به خصوص در آسيا به طبيعت راه پيدا كرده‌اند. سپس باد يا آب راه آن‌ها را به دريا ختم كرده است. جمبك می‌گويد تصور كنيد پنج كيسۀ پلاستيكی با ضايعات پلاستيكی پر شده و در هر سه كيلومتر ساحل‌های جهان جا خوش كرده‌اند؛ يعنی معادل 8 ميليون و 800 هزار تن.

 اين سرانگشتی‌ترين تخمين او از دريافتی‌ درياها از ما است. مشخص نيست چقدر زمان می‌برد تا پلاستيك به مولكول‌های تشكيل‌دهنده‌‌‌اش تجزيه شود. تخمين‌ها از 450 سال تا هرگز متغير است.

از طرفی دانشمندان تخمين زده‌اند پلاستيك‌های دريايی ميليون‌ها جاندار دريايی را هر ساله به كام مرگ می‌كشانند. نزديك به 700 گونه، از جمله جاندارانی كه در معرض انقراض هستند، تحت تاثير اين بحران قرار می‌گيرند.

 برخی از آن‌ها آشكارا آسيب می‌بينند؛ مثلا از طريق تورهای ماهي‌گيریِ رهاشده خفه می‌شوند. گونه‌های دريايی در اندازه‌های مختلف، از جاندار زيرِذره‌بيني زئوپلانكتون تا نهنگ‌ها، حالا ميكروپلاستيك می‌خورند.

 در جزيرۀ بزرگ هاوايی، در ساحلی كه ظاهرا بايد بكر و دست‌نخورده باشد و هيچ جادۀ آسفالت‌شده‌ای به آن ختم نمی‌شود من با پای پياده در ميكروپلاستيك‌ها راه رفتم و آن‌ها زير پايم قرچ قرچ صدا می‌دادند. بعد از آن فهميدم چرا برخی دانشمندان پلاستيك‌های دريا را مصيبتی تهديدآميز و هم‌پايۀ مخاطرات تغييرات آب‌وهوايی می‌دانند.

در كنفرانس‌های جهانی دسامبر گذشته در نايروبی، رئيس برنامۀ محيط زيست سازمان ملل از "آرماگدون دريايي" صحبت كرد. یعنی آخرالزمان دریایی.

 با اين وجود تفاوتی در كار است: پلاستيك دريايی به اندازۀ تغييرات آب‌وهوايی پيچيده نيست. هيچ‌ كس منكر زباله‌های دريايی نيست. دست‌ كم تا به حال. برای حل اين مسئله لازم نيست كل سيستم انرژی سياره را بازسازي كنيم.

تد سيگلر، اقتصاددان منابع طبيعی كه 25 سالی را صرف كار با ملت‌های توسعه‌يافته در رابطه با زباله كرده است، می‌گويد: «ضايعات دريايی مشكلی نيست كه راه‌ حلش را ندانيم. می‌دانيم چطور زباله‌ها را جمع كنيم. هر كسی می‌تواند اين كار را بكند. می‌دانيم راه خلاصی از آن‌ها چيست. می‌دانيم چطور بازيافت‌شان كنيم.»

او معتقد است مسأله به ساخت موسسات و دستگاه‌های ضروری‌ای مربوط است كه بايد پيش از تبديل شدن درياها به سوپ رقيق پلاستيك، راه‌اندازی شوند.

تماشاخانه

دست‌های پشت پرده‌ای که از وزارت نیرو قدرت‌مندترند/ چه کسی پشت ساخت سد فینسک است؟ (فیلم)

دعوای ۱۵۰ ساله بر سر حقابه هیرمند/ مگر اینکه سیلاب به داد مردم سیستان برسد/ مردم همه حقابه را می‌خواهند و دولت‌های ایرانی ناتوان در گرفتن آن (فیلم)

فیلم های دیگر