همه طرح های آشتی ملی؛ از هاشمی و مهدوی کنی تا مطهری و موسوی

عصر ایران – پس از انتخابات اخیر ریاست جمهوری و نا آرامی های متعاقب آن ، پیشنهاد های مختلفی از سوی برخی از چهره ها ، گروه ها و شخصیت های سیاسی کشور برای وحدت و جلوگیری از دامنه یافتن منازعات و مشاجرات سیاسی مطرح شده است .با این حال این پیشنهاد ها با توجه به میدان دار شدن عده ای که از سوی هر دو طرف منازعه به عنوان افراطی های جناح مقابل شناخته می شوند ، راه به جایی نبرده است .

روزنامه اعتماد در ضمیمه شماره روز یکشنبه به ارایه گزارشی از پیشنهادهای ارایه شده برای آشتی ملی در قریب به 7 ماه گذشته پرداخته است .

این روزنامه می نویسد :

 يشنهاداتي که براي برون رفت از وضعيت موجود از سبد اصولگرايان بيرون مي آيد يکي پس از ديگري به سبد بي اعتنايي احاله مي شود تا نسخه هاي خودپيچيده طيفي از راستگرايان از سوي طيف ديگر مورد حمله قرار گرفته و پس از مدت ها در سکوت به کناري نهاده شوند.

قريب به شش ماه است که برخي از چهره هاي اصولگراي معتدل براي پايان دادن به مسائلي که گريبانگير فضاي سياسي کشور شده است پيشنهادات و راه حل هايي ارائه مي دهند که آخرينش پيشنهاد علي مطهري نماينده اصولگراي مجلس بود که بلافاصله با حمله طيف تندرو اصولگرايان استقبال شد؛ پيشنهادي که شباهت زيادي با راه حل هاي نخستين آيت الله هاشمي رفسنجاني داشت.

پيشنهاداتي در آخرين خطبه

کمي بيش از يک ماه از برگزاري انتخابات رياست جمهوري نگذشته بود که آيت الله هاشمي رفسنجاني امام جمعه موقت تهران براي آخرين بار پشت تريبون نماز جمعه در دانشگاه تهران ايستاد و در کنار بيان دلنگراني ها و افسوس هايش از به هدر رفتن سرمايه يي که مي توانست با آراي 40 ميليوني مردم در انتخابات به دست آيد چند پيشنهاد اساسي را براي حل و فصل اعتراضات مردمي که خيابان هاي تهران را فراگرفته بود و حتي صف نمازگزاران 26 تيرماه تهران را وسيله يي براي بيان اعتراضات ساخته بود، ارائه کرد.

رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام در آن سخنراني بر لزوم بازگرداندن اعتماد به مردم با تکيه بر اقدامات ممکن قانوني تاکيد کرد و آزادي دستگيرشدگان، دادن مجوز براي تشکيل تجمعات قانوني در جهت فراهم کردن امکان ابراز نظرات مردم، استفاده از نظرات علماي حوزه علميه را از لوازم اوليه ايجاد وحدت و رفع مسائل پيش آمده دانست و در فرازي از سخنان خود با انتقاد از رويکرد يک جانبه صداوسيما پيشنهاد داد براي بازگرداندن آرامش به جامعه اين سازمان با دعوت از بزرگان همه جريانات سياسي فضاي لازم را براي بيان انتقادات و اعتراضات پديد آورد.

پيشنهادات هاشمي اما نه تنها با گوش شنواي مسوولان مواجه نشد بلکه سيل انتقادات از سوي جناح حامي احمدي نژاد و بخشي از اصولگرايان به سوي او روانه شد که چرا او به شماتت کانديداهاي معترض نپرداخته و چرا اعتراضات مردمي را محکوم نکرده است .

طرحي براي وحدت

نزديک به دو ماه بعد از نماز جمعه بحث برانگيز آخر تيرماه تهران، هاشمي يک بار ديگر اما اين بار از جايگاه رياست مجلس خبرگان رهبري بحث حل و فصل حوادث پس از انتخابات را به ميان کشيد. او در سخنراني افتتاحيه مجلسي که رياست آن را برعهده داشت از ارائه طرحي از سوي برخي دلسوزان نظام خبر داد که براي ايجاد وحدت و حل اختلافات در حال تدوين است اما از جزييات اين طرح سخني به ميان نياورد.

 چند روزي نگذشته بود که اخبار شنيده شده از گوشه و کنار مشخص کرد که مقدمات اين طرح از سوي اشخاصي چون محمدرضا باهنر، حبيب الله عسگراولادي، مرتضي نبوي و برخي چهره هاي ديگر که از جمله سياستمداران شاخص طيف اصولگرا بودند پيشنهاد شده و قرار است در مجمع تشخيص مصلحت نظام تدوين و ارائه شود.

به رغم وعده و وعيدها اما تا به امروز جز حدس و گمان هايي که در حول و حوش طرح شدن اين بحث درباره آن مطرح شد جزييات ديگري منتشر نشده است.

پيشنهادي رو به آينده

همزمان با بحث و گمانه زني درباره طرح وحدت، محسن رضايي طرحی داد  و بر ايده تشکيل کميسيون انتخابات تاکيد کرد، که در آن مطابق آنچه در بسياري از کشورهاي دنيا رايج است عده يي از معتمدان مورد وثوق مردم مستقل از نهادهاي دولتي به برگزاري و نظارت بر انتخابات مي پردازند تا با حذف تاثير وزارتخانه ها و نهادهاي وابسته به دولت مستقر شبهه تقلب و تخلف در انتخابات را به حداقل ممکن کاهش دهند.

در نهايت غوغا بر سر «ساختارشکنانه» بودن بحث کميسيون انتخابات سبب شد در وانفساي تهديد و تزلزل برخي ساختارها چنين ايده يي با بي اعتنايي و مخالفت شديد سياسيون به ويژه اصولگرايان خرسند از نتيجه مکانيسم انتخاباتي موجود مواجه و در نهايت به فراموشي سپرده شود.

روحانيت و ميانجيگري

جامعه روحانيت مبارز در حاشيه برگزاري اجلاس خود به انتشار بيانيه يي دست زد که در آن ضمن تحليل و موضع گيري انتقادي نسبت به حوادث پيش آمده، به دولت توصيه کرده بود به رفع مشکلات مبتلا به جامعه بپردازد و از دست زدن به رفتارهاي تحريک کننده بپرهيزد.

همزمان با انتشار اين بيانيه آيت الله مهدوي کني دبيرکل اين جامعه در سخنراني اش به مناسبت شب قدر، «ميرحسين موسوي» اصلي ترين کانديداي معترض به نتايج انتخابات را به «صلح حسني» فراخواند؛ پيشنهادي که نوعي دلجويي و همراهي با ميرحسين را به ذهن متبادر مي ساخت و در کنار ديگر پيشنهادات، اظهارات اين مرجع تقليد سبب شد علي مطهري کانديداي اصولگراي مجلس با استقبال از موضع گيري آيت الله مهدي کني از او بخواهد وي خود ميانداري کند و با تشکيل حلقه يي از روحانيون برجسته به ميانجيگري طرفين دعوا بپردازد.

آيت الله صافي گلپايگاني تاسف خود را از حوادث پس از انتخابات بيان داشته و ابراز اميدواري کرد به بهترين وجه مشکلات برطرف شود با تاکيد بر اينکه مطالبي وجود دارد که نمي تواند در جمع بيان کند جلسه يي محرمانه با اعضاي شوراي نگهبان برگزار کرد اما در بخش علني اين ملاقات ضمن انتقاد از برخي مواضع و سخنراني هاي غيرمعتدل گفت؛ «حال بايد به هر حال با صفا و صميميت و رافت و مهرباني مطلب را خاتمه دهيم و عقلاي قوم و بزرگان کشور و انقلاب بايد در اين مقطع حساس با درايت کامل اين خصومت ها را رفع کنند.»

آيت الله مکارم شيرازي نيز در بيانيه خود تاکيد کرده بود بايد مشکلات از طريق منطق و عقل و با توجه به آينده کشور و نظام برطرف شود و با آرام تر شدن اوضاع راهکارهايي براي رسيدن به يک آشتي ملي مطرح شود و از همه صاحب نظران براي حل مسائل کمک گرفته شود.

در مجموع مرور اقوال روحانيون برجسته در مورد حوادث پس از انتخابات و راه حل دست يافتن به آرامش از مسير ميانجيگري و همدلي ميان نيروهاي متعارض مي گذشت و البته اين نظرات نيز به سرنوشت پيشنهادات خلف خود دچار شد.

حاميان دولت و طرح تفاهم ملي

حاميان دولت به فاصله دو روز پس از انتشار برخي جزييات درباره طرح آشتي ملي که منتسب به هاشمي رفسنجاني و برخي ديگر بود از طرحي به نام «تفاهم ملي» سخن به ميان آوردند تا به نوعي از قافله پيشنهاددهندگان طرح هايي براي حل معضلات بازنمانند.

طرح تفاهم ملي طبق آنچه روزنامه «وطن امروز» روزنامه حامي دولت و منتسب به مهرداد بذرپاش منتشر کرد مبتني بود بر تشکيل کميته يي به نام کميته ملي تفاهم که بايد بر شرايط مبتلابه جامعه مهر خاتمه مي زد و براي آن ترکيبي از نمايندگان نهادهاي مختلف تشکيل دهنده نظام، نماينده خانه احزاب و يک نماينده از سوي کانديداي معترض پيشنهاد شده بود و حتي درباره ترکيب اين شوراي 9 نفره پيشنهاد شده بود اين کميته از آيت الله مهدوي کني، آيت الله هاشمي شاهرودي، علي اکبر ولايتي، ابوترابي فرد، حجت الاسلام دعايي، غلامعلي حدادعادل، حسن روحاني، حبيب الله عسگراولادي و مسيح مهاجري در کنار نماينده ميرحسين موسوي تشکيل شود.

هرچند مطرح کنندگان طرح آشتي ملي حبيب الله عسگراولادي، حدادعادل، ميرسليم، مرتضي نبوي و محمدرضا باهنر خود از جمله سرشناسان جناح اصولگرا بودند اما طرح شان با اقبال حاميان حلقه اول دولت روبه رو نشد.

پيشنهاداتي در حاشيه

آنچه عماد افروغ در مصاحبه با خبرگزاري فارس مطرح کرد جزء جالب ترين پيشنهادات بود. افروغ در پيشنهاد خود گزينه حکميت و نيز دادن مجوز قانوني به معترضان براي بيان خواست ها و اعتراضات خود را مفيد فايده دانسته بود.

رسول منتجب نيا قائم مقام دبيرکل حزب اعتماد نيز از معدود اصلاح طلباني بود که در مورد حوادث چند ماه اخير به ارائه راهکار پرداخت. او که ايده «آتش بس» ميان گروه هاي سياسي را مطرح کرده بود نيز آزادي سياسيون و ايجاد تريبون براي منتقدان و برخورد با متخلفان حوادثي چون کهريزک و کوي دانشگاه را الزامات اجتناب ناپذير دست يافتن به تفاهم آشتي و وحدت ملي عنوان مي کرد. آيت الله هاشمي شاهرودي نيز به عنوان رئيس سابق قوه قضائيه طرحي مبتني بر گفت وگوي بي پرده چهره هاي سياسي را براي برون رفت از وضعيت موجود مطرح کرد.

طرحي با هفت بند

علی مطهری  در طرحي که نام «طرح آشتي» را بر آن نهاده در هفت بند راه حل هاي پيشنهادي خود را خلاصه کرد. وي اگرچه رهبران جنبش سبز را به اعتراف به قانوني بودن رئيس جمهور دعوت کرده است اما در مقابل از احمدي نژاد نيز خواسته به اشتباه خود در مناظرات انتخاباتي اعتراف کند. ايجاد فضاي آزادي بيان در رسانه ها، از بين رفتن فضاي امنيتي در کشور و کنار گذاشتن ادعاي انقلاب مخملي و براندازي نرم، آزادي همه بازداشت شدگان به دلايل واهي مگر آنها که دست به تخريب اموال عمومي زده اند و معرفي و مجازات مقصران حوادث کهريزک و کوي دانشگاه بخشي از پيشنهادات مطهري را شکل مي دهند.

طرح میرحسین

اما در آخرین تحول ، میرحسین موسوی نیز 5 راهكار زير را براي خروج از بحران مطرح كرد و البته با هجمه و مخالفت بسیار شدید اصولگرایان حامی دولت مواجه شد:

۱- اعلام مسئولیت پذیری مستقیم دولت در مقابل ملت و مجلس و قوه قضائیه به نوعی که از دولت حمایت‌های غیرمعمول در مقابل کاستی ها و ضعف‌هایش نشود و دولت مستقیما پاسخگوی مشکلاتی باشد که برای کشور ایجاد کرده است. به یقین اگر دولت کارآمد و محق باشد خواهد توانست جواب مردم و مجلس را بدهد و اگر بی کفایت و ناکارآمد بود مجلس و قوه قضائیه در چهارچوب قانون اساسی با او برخورد خواهند کرد.
۲- تدوین قانون شفاف و اعتماد برانگیز برای انتخاباتها به نوعی که اعتماد ملت را به یک رقابت آزاد و منصفانه و بدون خدعه و دخالت قانع سازد‌. این قانون باید شرکت همه ملت را علیرغم تفاوت در آراء و اندیشه‌ها تضمین کند و جلوی دخالت‌های سلیقه‌ای و جناحی دست اندرکاران نظام را در همه سطوح منتفی سازد . مجالس اولیه انقلاب می‌تواند به عنوان الگویی مورد توجه قرار گیرند.
۳- آزادی زندانیان سیاسی و احیاء حیثیت و آبروی آنها. بنده یقین دارم که این اقدام نه به ضعف که به درایت نظام تعبیر خواهد گشت. و نیز آگاهیم که جریان‌های سیاسی منحطی با این راه حل مخالف هستند.
 
۴- آزادی مطبوعات و رسانه ها و اجازه نشر مجدد روزنامه‌های توقیف شده جزء ضروریات روند بهبود است‌. ترس از آزادی مطبوعات باید از بین برود و تجربیات جهانی در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد‌. گسترش کانال‌های ماهواره‌ای و اهمیت یافتن آنها و تاثیرگذاری قاطع این رسانه که بخوبی ناکافی بودن روش‌های قدیمی و محدودیت صدا و سیما را می‌رساند . پارازیت‌ها و محدودیت‌های اینترنتی می‌تواند برای مدت کوتاهی اثرگذار باشد .
تنها راه چاره داشتن رسانه هایی متنوع و آگاه و آزاد در داخل کشور است. آیا زمان آن نرسیده است که با اقدامی شجاعانه و ناشی از اعتماد به متفکران و نیروهای خلاق جامعه، نگاه‌ها را از آنسوی مرزها به شکوفایی خلاقیت سیاسی و فرهنگی و اجتماعی داخلی برگردانیم؟
 ۵- برسمیت شناختن حقوق مردم برای اجتماعات قانونی و تشکیل احزاب و تشکل ها و پایبندی به اصل ۲۷ قانون اساسی.


به هر روي به رغم اينکه پيشنهادات طيف هاي مختلف اصولگرايي و برخي شخصيت هاي ميانه رو نظام و آخرين پيشنهاد جناح اصولگرايان که از سبد علي مطهري درآمده در قدم نخست با مقاومت و مخالفت ديگر سياستمداران اصولگرا و به ويژه حاميان دولت مواجه شده است اما با ابراز دل نگراني ها از وضعيت موجود بعيد نيست اين چند روز شاهد پيشنهادات تازه باشيم؛ پيشنهاداتي که همان طور که فصل هاي مشترکي دارد به سرنوشت مشترکي هم دچار شده است. حال بايد منتظر ماند و ديد پيشنهاد بعدي از کدام سبد بيرون مي آيد و چه سرنوشتي از آن استقبال مي کند.