كلاف سردرگم اينترنت

اينترنت پرسرعت چيست؟ پهناي باند چيست؟ محدوديت 128 كيلوبيت در ثانيه چيست؟ به‌رغم بيش از 23 ميليون نفر كاربران اينترنتي در كشور و رتبه دوم درميان كشورهاي منطقه از نظرميزان دسترسي به اينترنت؛ همه از كندي سرعت خطوط اينترنت مي‌ناليم. سرعت دانلود در كره‌جنوبي 20 مگابيت در ثانيه است، در حالي كه در كشور ما سرعت دانلود اينترنت Dial up(خطوط تلفن) به پنج كيلوبيت در ثانيه مي‌رسد. به عبارت ديگر سرعت اينترنت در كره جنوبي چهار هزار برابر سرعت اينترنت در كشور ماست. در كشور سوئد كاربران خانگي به اينترنت 100 مگابيت در ثانيه دسترسي دارند. طبق استانداردهاي بين‌المللي سرعت اينترنت 512 كيلوبيت در ثانيه است اما ما از 128 كيلوبيت در ثانيه بيشتر نمي‌توانيم استفاده كنيم و جالب اينكه همين مقدار را هم نداريم. با توجه به سرعت بسيار كند اينترنت در ايران كه متوسط آن 36‌كيلوبيت در ثانيه است، واقعيتي كه وجود دارد اين است كه هيچ كس از سرويس اينترنتي كه مي‌گيرد راضي نيست. روزنامه تهران‌امروز، براي پاسخ به چرايي اين موضوع سراغ سازمان‌هاي دولتي و شركت‌هاي خصوصي در اين زمينه رفته و بعد از مدت‌ها پيگيري، متولي اين كلاف سردرگم را نيافت.

با اين حال اكثر قريب به اتفاق مسئولان اجرايي، شركت ارتباطات زيرساخت را متولي بحث كيفيت اينترنت و زيرساخت‌هاي اينترنت در كشور مي‌دانند. اين شركت متعاقب تصويب موضوع تغيير نام شركت طرح و توسعه شبكه‌هاي مخابراتي به شركت ارتباطات زيرساخت در سال83 شروع به فعاليت كرد. وقتي داستان كندي خطوط سرعت اينترنت را با اين شركت در ميان گذاشتيم و چرايي آن را جويا شديم، با اين پاسخ مواجه شديم كه اين شركت به‌عنوان اپراتور اصلي وظيفه تامين پهناي باند اينترنت كشور و توزيع بين شركت‌هاي ارائه‌كننده سرويس اينترنت را برعهده دارد، آنها انگشت اشاره را به سمت شركت‌هاي ارائه‌دهنده خدمات اينترنت و شركت‌هاي مخابراتي نشانه رفتند و روابط عمومي شركت ارتباطات زيرساخت به تهران‌امروز مي‌گويد: «بر اساس مصوبه سازمان تنظيم مقررات ارتباطات راديويي، شركت‌هاي واگذار كننده خدمات اينترنت مي‌توانند هر 128 كيلوبيت بر ثانيه را تنها بين 10 كاربر به اشتراك بگذارند. اما هرچه اين ظرفيت بين تعداد بيشتري از كاربران به اشتراك گذاشته شود، سرعت اينترنت كاهش مي‌يابد.» گزارشگر پس از شركت ارتباطات زيرساخت سراغ سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي رفت. اين سازمان نقش مهمي در ماجراي كندي و سرعت خطوط اينترنت بازي مي‌كند. مطابق مفاد اساسنامه ابلاغي به اين سازمان، صدور مجوز و نظارت بر ارائه دهندگان پهناي باند اينترنت از وظايف سازمان رگولاتوري (سازمان تنظيم و مقررات ارتباطات راديويي) است. همچنين وظيفه قانونگذاري و نظارت بر اعمال سرويس‌دهندگان اينترنت را برعهده دارد.

عليرضا اصغريان، مدير كل نظارت بر سرويس‌هاي فناوري اطلاعات سازمان تنظيم مقررات مي‌گويد: «با توجه به افزايش روزافزون كاربران، سرويس‌هاي فناوري اطلاعات خواسته‌هاي بهره‌برداران درباره ارتباط و متصل شدن به شبكه اينترنت متوجه شاخص‌هاي كيفيت سرويس شده و آنها را از نهادهاي مربوطه طلب مي‌كنند.» محمود رضا خادمي، رئيس كميسيون اينترنت كشور و عضو هيات مديره شوراي مركزي سازمان نظام صنفي رايانه‌اي كشور يكي از مشكلات عمده در سرعت و كيفيت اينترنت كشور را عدم نظارت سازمان تنظيم مقررات به‌عنوان رگولاتوري بر فعاليت شركت ارتباطات زير ساخت، تامين كننده انحصاري پهناي باند ودولتي بودن آن مي‌داند چراكه بخش نظارتي سازمان بر بخش خصوصي در حد كفايت است.

خطوط ADSL و اشتراك‌گذاري

مفهوم اينترنت پرسرعت چيست؟ آيا همان سرعت خطوط اينترنتي است كه در حال حاضر استفاده مي‌كنيم يا براي ما بيشتر مقوله كيفيت اينترنت مهم است. انتخاب خطوط اينترنت بر اساس نياز و ملاك كاربران اينترنتي است. آيا كاربران اينترنتي خطوط پرسرعت مي‌خواهند يا به همين وضعيت فعلي خطوط اينترنت راضي هستند؟ آيا اصلا حق انتخاب دارند؟ در كشور ما بيشتر كاربران اينترنتي از Dialup استفاده مي‌كنند و اين خطوط گرچه كمترين سرعت را دارد اما بيشترين تعداد كاربران اينترنتي از آن استفاده مي‌كنند. سرعت و كيفيت خطوط اينترنت نزد كاربران عمده Dial up هيچ‌وقت مطلوب نبوده است به‌خصوص در حال حاضر با توجه به محدوديت‌هايي كه وجود دارد و روي سرعت آن اثر گذاشته است.

اما اگر قضيه كاربران اينترنتي حرفه‌اي خطوط اينترنت پرسرعت يا ADSL باشد، فرق مي‌كند. يكي از پارامترهاي اصلي تعيين كننده كيفيت خدمات ADSL آن است كه يك واحد پهناي باند، ميان چند نفر به اشتراك گذاشته شده است. چند سال قبل استفاده از خطوط ADSL پس از فراهم شدن زيرساخت‌هاي مخابراتي و سرمايه‌گذاري بخش خصوصي در اين زمينه با آيين‌نامه وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات به حداكثر 128 كيلوبيت محدود و ارائه بيش از آن منوط به دلايل موجه و اشخاص خاصي شد اما اين ميزان هم به‌خاطر عدم همكاري مراكز مخابراتي و محدوديت‌هاي ديگر عملا براي كاربران غيرقابل دسترسي است اما معناي واقعي 128 كيلوبيت بر ثانيه چيست؟ بيشتر كاربران اينترنت تصور مي‌كنند كه همان پهناي باند را دريافت مي‌كنند اما همين سرعت 128 كيلوبيت بين چند نفر به اشتراك گذاشته مي‌شود و در واقع سرعت و قيمت آن بر چند نفر تقسيم مي‌شود و شانس با كاربري يار است كه بقيه كاربران از اين پهناي باند مشترك استفاده نكنند تا بتواند سرعت لاك‌پشت‌وار را با سرعت بيشتري دريافت كنند.

در اين باره محمودرضا خادمي، مي‌گويد: «در كشور ما ADSL تعريف خود را دارد در دنيا حداقل خطوط سرعت اينترنتي ADSL 512 كيلوبيت در ثانيه است اما در كشور ما از64 كيلوبيت در ثانيه تا يك مگابيت ارائه مي‌شود.»

وي با تاكيد بر اينكه در تمام دنيا ADSL سرويسي اشتراكي است و اختصاصي نيست، تصريح كرد: « سرويس ADSL در كشورهايي موفق بوده است كه مبناي حداقل پهناي باند 512 كيلوبيت در ثانيه بوده است. در حال حاضر در اروپا مبنا حداقل چهار مگابيت است و مبنا در كشورهاي منطقه، يك مگابيت است. اما در كشور ما در بهترين شرايط پهناي باند 128 كيلوبيت مبنا قرار مي‌گيرد و اشتراك‌گذاري آن يك به 10 است.»

عبدالله فاتح، مديرعامل شركت پارس آنلاين هم در اين رابطه بر صحبت‌هاي خادمي صحه مي‌گذارد و با بيان اينكه در سرويس‌هايي نظير Dial up سطح اين خدمات مشخص و كاربران قضاوت بسيار خوبي نسبت به كيفيت خدمات دريافتي دارند و كيفيت سرويس را با پارامترهايي نظير ميزان اشغال بودن خط، دفعات قطعي و مقايسه سرعت دريافتي با سرعت ايده‌آل سرويس Dial up مورد سنجش قرار مي‌دهند. وي مي‌گويد: «در مورد سرويس اينترنت پرسرعت بايستي ويژگي‌هاي اصلي اين سرويس براي مشتركان توضيح داده شود. آنچه در كشور ما به‌عنوان ADSL ارائه مي‌شود، در حقيقت يك بستر انتقال است و پارامتر اصلي قيمت اين خدمات نوع پهناي باند است كه توسط بستر ADSL انتقال داده شده و به دست مشتركان مي‌رسد.» آنچه به‌عنوان مشكل اساسي ارائه دهندگان خدمات اينترنت پرسرعت عنوان مي‌شود در حقيقت پهناي باند پايين كشور در مقابل افزايش تعداد كاربران اين سرويس است.

پهناي باند چيست؟

حداكثر سرعت دريافتي از خطوط اينترنت، پهناي باند است. در حال حاضر سطح توسعه يافتگي كشورها بر اساس پهناي باند اينترنت سنجيده مي‌شود و فراواني اطلاعات يا داده‌هاي الكترونيكي روي شبكه اينترنت معيار توسعه يافتگي كشورهاست كه طبق گفته كارشناسان كشور ما در اين زمينه مشكل جدي دارد هر چند آنچه به‌عنوان اينترنت در كشور ما استفاده مي‌شود، تحت عنوان پرسرعت ADSL با سرعتي كمتر از 100 كيلوبيت بر ثانيه ارائه مي‌شود، اينترنت پرسرعت نيست در حالي كه متوسط جهاني سرعت ADSL حدود دو مگابيت بر ثانيه است.

شركت ارتباطات زيرساخت مسئول تامين پهناي باند اينترنت كشور از مسيرهاي متعدد بين‌الملل و توزيع در ظرفيت بالا در سطح كشور است و در بين شركت‌هاي داراي مجوز از سازمان تنظيم ارتباطات راديويي را تقسيم مي‌كند. روابط عمومي شركت ارتباطات زير ساخت يكي از وظايف اين شركت را در خصوص تامين پهناي باند اينترنت كشور را ورود پهناي باند از مسيرهاي متعدد بين‌الملل و توزيع در ظرفيت بالا در سطح كشوري مي‌داند و طبق قانون بايد در برابر نيازهاي شركت‌هاي داراي مجوز از سازمان تنظيم مقررات پاسخگو باشند.

مسيرهاي ورود پهناي باند ارتباطات بين‌الملل در شمال آستارا با جمهوري آذربايجان - مرند با ارمنستان و نخجوان- مرز بازرگان با تركيه و همچنين در غرب منطقه باشماق با عراق و در جنوب خط ارتباطي فالكون با كشور عمان و خط ارتباطي جاسك فجيره با امارات متحده عربي است. رئيس كميسيون اينترنت كشور يكي از مشكلات جدي خطوط پرسرعت اينترنت در كشور را اعمال محدوديت‌هاي شركت ارتباطات زيرساخت به‌عنوان تنها تامين‌كننده انحصاري پهناي باند و عدم وجود بازار رقابتي پهناي باند مناسب به سرويس‌دهندگان خدمات اينترنت مي‌داند و اين در حالي است كه شركت ارتباط زيرساخت انحصارا مجاز به خريد پهناي باند اينترنت بين‌الملل از خارج از كشور است اما روابط عمومي اين شركت با تكذيب اين موضوع تاكيد مي‌كند: «شركت‌هاي‌داراي مجوز كه متقاضي پهناي باند اينترنت و عمدتا مشتري زيرساخت هستند، مي‌توانند راسا پهناي باند خود را از ديگر نقاط جهان خريداري كنند و شركت ارتباطات زيرساخت اين آمادگي را دارد با نهايت همكاري با استفاده از شبكه فيبر نوري خود اين ظرفيت را از نقاط اتصال بين‌الملل در مرزهاي كشور تا مركز مخابراتي موردنظر آن شركت ترانزيت كند اما تاكنون به‌جز مركز فيزيك نظري كه يك سازمان دولتي است تاكنون هيچ شركت خصوصي فعال در حوزه اينترنت اقدامي براي تامين اينترنت موردنظرش به‌صورت مستقل از خارج از كشور نكرده است.»

محدوديت پهناي باند 128 كيلوبيت

وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات چندي پيش دسترسي كاربران خانگي به اينترنت را با سرعت بيش از 128 كيلوبيت بر ثانيه ممنوع كرد. مهران انديشه‌فر، مديرعامل شركت رهام داتك درباره واكنش كاربران خانگي نسبت به محدوديت 128 كيلوبيت به تهران‌امروز مي‌گويد: «حدود دو سال پيش طبق ابلاغيه ارسال شده، اعلام شد كه به مشتركان خانگي سرويس بالاتر از 128 ارائه نشود با توجه به اين موضوع توسط رسانه‌هاي گروهي نيز اعلام شد ولي همچنان شكاياتي مبني‌بر درخواست سرويس بالا از سوي كاربران خانگي داريم اما پاسخي كه به مشترك داده مي‌شود، اين است كه با توجه به دستورات ارسال شده از طرف سازمان‌هاي مربوطه نمي‌توانيم به مشتركان خانگي اينترنتي بالاتر از اين سرعت ارائه دهيم، هر چقدر سرعت استفاده سرويس براي مشتركي بالاتر رود، درآمدزايي براي شركت و رضايت بيشتر براي مشتري را در پي دارد پس اولين جايي كه تمايل به لغو اين دستورالعمل دارد، ما هستيم ولي بايد از اين دستورالعمل‌هاي اعلام شده پيروي كنيم و تنها مشتركان حقوقي با ارائه مدارك معتبر مي‌توانند از پهناي باند بالاتر از 128 استفاده كنند. متاسفانه تا ابلاغ دستورالعملي مبني بر لغو دستورالعمل قبلي، كاري نمي‌توان انجام داد.»

محمودرضا خادمي به‌عنوان عضو هيات‌مديره شوراي مركزي سازمان نظام صنفي رايانه‌اي كشور نسبت به عكس‌العمل اين سازمان به بخشنامه محدوديت 128 كيلوبيت كاربران خانگي مي‌گويد: «اين سازمان طي مكاتبات و جلسات متعدد ضررهاي مترصد از اين محدوديت‌ها را منعكس كرد ولي تا الان نتيجه‌اي كه ملموس باشد را دريافت نكرديم. تنها كاري كه سازمان در شرايط فعلي سرعت خطوط اينترنت مي‌تواند انجام دهد، كارهاي كارشناسي و پژوهشي، توان‌بخشي دولتي و خصوصي و عملكرد آنها را جمع‌بندي مي‌كند و در قالب مكاتبات با بخش دولتي، سمينار و مقالات ارائه مي‌دهد و سعي مي‌كند از طريق رسانه‌ها به اطلاع مردم برساند. همچنين تعاملاتي كه با جامعه علمي و دانشگاهي دارد.»

براساس سند برنامه چهارم توسعه، تا پايان سال 88 در كشور تعداد پورت‌هاي فعال اينترنت پرسرعت در كشور بايد به 1.5 ميليون برسد اما هنوز به نصف اين رقم هم دست پيدا نكرده‌ايم. بنابر گفته خادمي، در حال حاضر 400 تا 450 هزار پورت پرسرعت داريم كه اگر به‌طور متوسط يك پورت را چهار تا پنج نفر استفاده كنند، ما دو ميليون كاربر پرسرعت اينترنت داريم و با توجه به محدوديت‌هايي كه مخابرات و بخش دولتي ايجاد كردند در حال حاضر به اين رقم پورت پرسرعت رسيديم و اينكه برنامه‌هاي توسعه كشور در عمل چقدر اجرا مي‌شود، جاي بحث دارد. وي تاكيد مي‌كند: «اگر تفاهم اجرايي بين بخش خصوصي و دولتي به وجود بيايد، بازار آن به سرعت رونق مي‌گيرد و به رقمي سه برابر در سه ماه قابل وصول است.»

حرف آخر

اينترنت پرسرعت از عوامل تحقق و گسترش فناوري‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي در كشور است و به‌عنوان بخشي از مقوله اتصال‌ها و زيربناي فناوري مهم است. مديركل نظارت بر سرويس‌هاي فناوري اطلاعات سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي درباره نقش اين سازمان مي‌گويد: «اين سازمان به‌عنوان نهاد اجرايي به‌واسطه وظايف محوله اقدام به طراحي و استقرار دو زير سيستم كه شامل مكانيزم اجرايي كردن و نظارت بر موافقتنامه سطح سرويس و همچنين مكانيزم كنترل و پايش بازار كرده است. در زير سيستم اول هدف اصلي جاري كردن زنجيره‌اي موافقتنامه سطح سرويس در كل پروسه توليد و مصرف با تضمين‌هاي لازم است. در زير سيستم كنترل و پايش بازار هدف اصلي ايجاد هماهنگي بين تمامي نهادهاي اجرايي در نظارت و اعمال مقررات و استقرار فضاي سالم رقابتي است كه به منظور تحقق اين هدف كميته كنترل و پايش با عضويت سازمان تنظيم مقررات، سازمان نظام صنفي رايانه‌اي، سازمان تعزيرات حكومتي، سازمان حمايت از مصرف‌كنندگان و توليدكنندگان، پليس آگاهي جرايم رايانه‌اي، پليس اماكن، دادسراي جرايم رايانه‌اي و شركت ارتباطات زيرساخت؛ تشكيل و تاكنون پنج جلسه آن برگزار شده و به‌زودي تفاهمنامه مشترك همكاري به‌عنوان اولين گام استقرار كشوري و سراسري اين سيستم بين نهادهاي اجرايي مبادله خواهد شد.»

رئيس كميسيون اينترنت كشور معتقد است، اگر ظرفيت سيستم‌هاي كنترلي مكفي باشد و به اندازه توسعه اينترنت آنها هم رشد كنند نيازي به محدوديت كاربر براي استفاده از سرعت اينترنت نداريم.

وي ادامه مي‌دهد: «در كشور ما به دليل اينكه در مباحث نظارتي سرويس اينترنت مشكل داريم، صورت مساله را پاك مي‌كنيم و مي‌گوييم 128 كافي است در صورتي كه اگر بحث‌هاي نظارتي و كنترلي با توسعه اينترنت متوازن رشد كند، چنين مشكلاتي پيش نخواهد آمد.»