وقتی بلوچ می‌رقصد / حال خوشی که زیبایی خیره‌کننده‌ای دارد (فیلم)

فیلم گزارش را این‌جا ببینید

عصر ایران ؛ حسن ظهوری ــ دخترک بی‌آنکه بداند پشت سرش چه می‌گذرد ویلون می‌نوازد. مرد بلوچ با لباس سنتی بلوچی پشت سرش ایستاده و بلوچی می‌رقصد. هرچند موسیقی دختر بلوچی نیست اما مرد با مهارت و زیبایی، ریتم و حرکات رقص خود را با نوازندگی او هماهنگ می‌کند. ظاهرا رهگذران می‌خواهند دختر را مطلع کنند که پشت سرش چه می‌گذرد که مرد بلوچ اینطور دستش را به نشانه هیس بالا می‌آورد تا مبدا دخترک دست از نواختن بردارد.

مرد بلوچ شبیه «دوچاپی» می‌رقصد، یکی از محبوب‌ترین رقص‌های بلوچی که بر اساس ریتمی با دو بار کف زدن شکل می‌گیرد و به‌صورت انفرادی یا گروهی اجرا می‌شود. این رقص گاهی به ریتم سریع‌تر یعنی «چهارچاپی» (چهار بار کف زدن) هم می‌رسد.

رقص بلوچی از مهم‌ترین عناصر فرهنگی قوم بلوچ است که در مناطق مختلف بلوچستان، از سیستان و بلوچستان ایران تا بلوچستان پاکستان، رواج دارد. این رقص سنتی با حرکات موزون و زیبا، اغلب در مراسم‌هایی مانند عروسی، جشن‌های نوروزی و آیین‌های فرهنگی اجرا می‌شود و نمادی از همبستگی، شجاعت و هویت فرهنگی بلوچ‌هاست که قدمتی چندصدساله دارد.

بلوچ‌ها انواع مختلفی از رقص دارند، از جمله دوچاپی، رقص شمشیر، رقص چوب و رقص آیینی قدیمی «لیوا». اما دوچاپی به‌ویژه در مناطقی مانند ایرانشهر و سراوان پرطرفدار است. «چاپ» در زبان بلوچی به معنای کف زدن و «ناچ» به معنای رقص است؛ دوچاپی یعنی رقصی با ریتم دو بار کف زدن. در این رقص، مردان معمولاً دایره‌ای تشکیل می‌دهند، دست در دست یا شانه‌به‌شانه می‌ایستند و با قدم‌های ریتمیک به چپ و راست، همراه با کوبیدن پاها به زمین، کف زدن و گاهی حرکات نمایشی مانند چرخش یا پرش کوچک، به رقص می‌پردازند. رقص از حرکات آرام آغاز شده و به‌تدریج با افزایش سرعت به چهارچاپی می‌رسد.

موسیقی دوچاپی معمولاً با سازهای سنتی بلوچی مانند سرنا، دهل، قیچک، تنبورک و گاهی رباب یا بنجو (سازی با تأثیر از موسیقی هندی و آفریقایی) همراه است. همین نوروز 1404 بود که مردم بلوچ در جنوب کرمان و سیستان و بلوچستان با اجرای دوچاپی این رویداد فرهنگی را جشن گرفتند.

رقص دوچاپی به‌صورت تک‌نفره هم اجرا می‌شود که هدف آن نمایش مهارت فردی است. در این حالت، رقصنده با حرکات تند، ریتمیک و فرم‌های پیچیده، هماهنگی شگفت‌انگیزی بین دست و پا ایجاد می‌کند. رقص تک‌نفره نسبت به گروهی پیچیده‌تر و تماشایی‌تر است و بینندگان را شگفت‌زده می‌کند.

معمولا آنچه مردم از رقص‌های بلوچی در سیستان و بلوچستان دیده‌اند همین رقص تک نفره دوچاپی است که خیلی زود به خاطر هیجانی که دارد به چهارچاپی بدل می‌شود. رقصی که پر از شور است.

رقص بلوچی با موسیقی و فرهنگ این قوم پیوند عمیقی دارد. موسیقی بلوچی شامل انواع حماسی، عاشقانه، آیینی و لالایی است، اما موسیقی‌های رقص‌محور، به‌ویژه با ریتم دوچاپی، از محبوبیت ویژه‌ای برخوردارند. چهره‌هایی مانند شیرمحمد اسپندار (نوازنده دونلی، نوعی فلوت بلوچی) و رستم میرلاشاری (خواننده و نوازنده قیچک) نقش مهمی در حفظ و ترویج موسیقی بلوچی داشته‌اند.

رقص و موسیقی بلوچی از کودکی به نسل‌های جدید آموزش داده می‌شود تا این میراث فرهنگی ارزشمند حفظ شود. داستان‌های شجاعت، عشق و مقاومت که در این رقص‌ها و موسیقی‌ها روایت می‌شوند، هویت فرهنگی بلوچ‌ها را تقویت کرده و این آیین‌ها را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی آن‌ها تبدیل کرده‌اند.

رقص بخشی از زندگی و فرهنگ بلوچ است. آنقدر عمیق که حتی وقتی صدای یک آهنگی را می‌شنوند حال روحی‌شان چنان دگرگون می‌شود که شاید فقط رقصیدن بتواند به آن معنا بدهد. مثل همین حالا که دخترک، اینچنین مرد بلوچ را به رقص وا داشته.

سفر با گذرنامه ایرانی در ۱۰۰ سال قبل (عکس)

بیشتر بخوانید:

گرمای بی‌سابقه در تهران؛ رکورد 50 ساله دما شکسته شد

بحران کم ‏‌سوادی میان فقرا/ از ترک تحصیل تا تبعیض کنکور

تماشاخانه

دو دقیقه نفس گیر از یک فیلم جنگی مرجع در تاریخ سینما (تماشا کنید)

دو دقیقه نفس گیر از یک فیلم جنگی مرجع در تاریخ سینما (تماشا کنید)

فیلم های دیگر